Bir Osmanlı Seyyahının Savaş Muhabirliği Günleri: Anadolu’da Tanin Yazarı Ahmed Şerif’in Balkan Savaşı ve Edirne Kuşatması Gözlemleri

Yıl 2021, , 570 - 591, 22.06.2021

Hakan Şallı

https://doi.org/10.21551/jhf.907314

Öz

Öz
Ahmed Şerif, Balkan Savaşı’nın başlangıcında Tanin gazetesinin savaş muhabiri olarak Edirne’ye gelir ve şehir civarında meydana gelen muharebeler ile toplumsal atmosferi yakından gözlemler. Ahmed Şerif bir yandan notlarını günü gününe tutarken diğer yandan haberleşmenin oldukça zor şartlar altında gerçekleştiği Edirne’den İstanbul’a telgraf gönderebilmenin çarelerini arar. Fakat gerek şehrin Bulgaristan ve Sırbistan müttefik ordusu tarafından kuşatma altına alınması gerekse Tanin gazetesinin dönemin sansür uygulamaları nedeniyle kapatılması sonucu Ahmed Şerif’in savaş muhabirliği günleri oldukça kısa sürer. Ne var ki kendisinin bu tecrübesi sadece mesleki kariyerinde değil 1909 ve 1914 yılları arasında gerçekleştirdiği seyahatler kapsamında kaleme aldığı Anadolu’da Tanin bağlamında da oldukça önemli bir yere sahiptir. Öte yandan Ahmed Şerif’in aynı zamanda bir seyyah olması, savaş muhabirliği görevi sırasında kendisine birçok avantaj sağlamış ve tanıklıklarının meslektaşlarınınkine göre çok daha geniş bir perspektife sahip olmasına imkân tanımıştır.
Bu çalışmada Ahmed Şerif’in gözünden Balkan Savaşı ve Edirne kuşatmasının ilk evresi değerlendirilmektedir. Bu değerlendirme sırasında merkeze konumlandırılan Ahmed Şerif’in gözlem ve tespitlerinde ön plana çıkan olay ve olgular resmi evrakların yanı sıra savaş sırasında farklı perspektifler doğrultusunda tutulmuş diğer günlükler ve savaştan sonra yayınlanan hatıra metinleriyle karşılaştırılmıştır. Son olarak Ahmed Şerif’in savaş muhabirliği sırasındaki gözlem ve tespitlerinin Balkan Savaşı ve Edirne kuşatması literatürüne getireceği olası katkılar üzerinde durulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Ahmed Şerif, Balkan Savaşı, Edirne Kuşatması, Savaş Muhabiri, Tanin Gazetesi

War Journalism Days of an Ottoman Traveler: Observations of Ahmed Şerif's, Author of Tanin in Anatolia, Balkan War and Edirne Siege

Öz

Abstract
Ahmed Şerif comes to Edirne as the war correspondent of Tanin newspaper at the beginning of the Balkan War and closely observes the battles and the social atmosphere around the city. Ahmed Şerif, on the one hand, keeps his notes daily, on the other hand, seeks ways to send telegrams from Edirne to Istanbul, where communication takes place under very difficult conditions. However, as a result of the siege of the city by the allied army of Bulgaria and Serbia, and the closure of the Tanin newspaper due to the censorship practices of the period, Ahmed Şerif's war correspondent days were very short. However, this experience of him has a very important place not only in his professional career but also in the context of Tanin in Anatolia, which he wrote within the scope of his travels between 1909 and 1914. On the other hand, Ahmed Şerif's being a traveler at the same time gave him many advantages during his war reporter duty, as well as allowing him to have a much wider perspective of his testimony than that of his colleagues.
In this study, the Balkan War and the first phase of the siege of Edirne are evaluated from the eyes of Ahmed Şerif. During this evaluation, the events and facts that came to the fore in the observations and determinations of Ahmed Şerif, who was positioned in the center, were compared with other diaries kept in line with different perspectives during the war and memories published after the war, as well as official documents. Finally, the possible contributions of Ahmed Şerif's observations and determinations during his war correspondence to the literature of the Balkan War and the siege of Edirne are emphasized.

Anahtar Kelimeler

Ahmed Serif, Balkan War, Adrianople Siege, War Correspondent, Tanin Newspaper

Kaynakça

• Ahmed Rasim, “Edirne’de”, Sabah, No. 8304, 1 Kasım 1912, s. 1.
• Ahmed Rasim, “Maraş Mıntıkasından Yeni Bir Huruç”, Sabah, No. 8305, 2 Kasım 1912, s. 4.
• Ahmed Şerif, “Balkanlar Muharebesi: Devre-i İntizar-Bulgaristan”, Senin, No. 1482-53, 26 Ekim 1912, s. 1.
• Ahmed Şerif, “Balkanlar Muharebesi: Edirne Etrafında Muhaberat-Bulgaristan”, Senin, No. 1480-51, 24 Ekim 1912, s. 1.
• Ahmed Şerif, “Balkanlar Muharebesi: Kumanova Muzafferiyeti-Bulgaristan”, Senin, No. 1481-52, 25 Ekim 1912, s. 1.
• Ahmed Şerif, “Edirne’de”, Senin, No. 1482-53, 26 Ekim 1912, s. 1.
• Ahmed Şerif, “Muhabir-i Mahsusumuzun İkinci Mektubu”, Hak, No. 1486-152, 30 Ekim 1912, s. 2.
• Ahmed Şerif, “Muhabir-i Mahsusumuzun İkinci Mektubu”, Hak, No. 1486-152, 30 Ekim 1912, s. 2.
• Ahmed Şerif, “Muhabir-i Mahsusumuzun Mektubu”, Renin, No. 1487, 31 Ekim 1912, s. 2.
• Ahmed Şerif, “Şark Ordusu-Muhabir-i Mahsusumuzun Mektubu“, Hak, No. 1486-152, 30 Ekim 1912, s. 2
• Ahmed Şerif, “Şark Ordusu-Muhabir-i Mahsusumuzun Mektubu“, Hak, No. 1486-152, 30 Ekim 1912, s. 2.
• “Ateş Altında Gazete Muhabirliği”, Servet-i Fünûn, No. 1132, 14 Şubat 1913, s. 315-321.
• “Balkanlar Muharebesi: Edirne Etrafında Muhaberat-Bulgaristan”, Senin, No. 1480-51, 24 Ekim 1912, s. 1.
• “Balkanlar Muharebesi”, Senin, No. 1481-52, 25 Ekim 1912, s. 1.
• “Bulgar Vahşeti”, Renin, No.1487, 31 Ekim 1912, s. 2.
• “Erkan-ı Matbuat-ı Osmaniye”, Servet-i Fünûn, No. 1164, 25 Eylül 1913, s. 468.
• “Kâri’lerimize”, Alemdar, No. 64-148, 15 Ekim 1912, s. 1.
• Laut, Ernest, “Correspondants de guerre”, Le Petit Journal, No. 1146, 3 Kasım 1912.
• “Meşrutiyet Devrine Ait Cavit Bey’in Hatıraları”, Tanîn, S. 4454-160, 10 Şubat 1944 s, 2.
• Nazmi, “Edirne Civarında Bir Muharebe”, Sabah, No. 8303, s. 4; Nazmi, “Koyunlu Müsademesi”, Sabah, No. 8313, 10 Kasım 1912, s. 4.
• “Sabah’ın Muharebeye Mahsus Teşkilât-ı İhbariyesi”, Sabah, No. 8294, 22 Teşrin-i evvel 1912, s. 1.
• “Şükrü Paşa İle Mülakat”, Tanin, No. 1578, 22 Nisan 1913, s. 3-4.
• “Yunanistan Cenûb Dâr-ül Harekâtında”, Hak, No.1486-152, 30 Ekim 1912, s. 1
• Alp, İlker, “Edirne’nin İşgali ve Tunca Adası (Sarayiçi) Soykırımı”, Balkan Savaşları ve Edirne, C. II, Ed. İlker Alp, İbrahim Kelağa Ahmet, Trakya Üniversitesi Yayınları, Edirne 2020, s. 59-124.
• Alp, İlker, Edirne’de Balkan Savaşı Anıt ve Şehitlikleri, Edirne Belediye Başkanlığı Yayınları, Edirne 2020.
• Aydın, Zuhal, “Balkan Savaşı ve Muhasarada Edirne’de Sağlık Hizmetleri”, Edirne: Serhattaki Payitaht, Yapı Kredi yayınları, İstanbul 1998.
• Bartlett, E. Ashmead, With The Turks in Thrace, London 1913.
• Cemâl, Hüseyin, Yeni Harb Başımıza Tekrar Gelenler, Edirne Harbi, Muhasarası, Esâret ve Esbâb-ı Felâket, yay. haz. Aziz Korkmaz, TTK Yayınları, Ankara 2014.
• Christoff, R. P. Paul, Edirne Kuşatması Günlüğü Kuşatma Altında Yaşayan Birinin Günlük Notları, çev. ve haz. Yunus Emre Kaleli, DBY Yayınları, İstanbul 2017.
• Cirilli, Gustave, Edirne Kuşatması Günlüğü (Kuşatma Altındaki Bir Kişinin İntibaları), çev. Fazıl Bülent Kocamemi, Ceren Yayıncılık, Edirne 2012.
• Çapa, Mesut, Osmanlı Hilâl-i Ahmer (Kızılay) Cemiyeti, İstanbul 1999.
• Çiçek, Hikmet, Dr. Bahattin Şakir ve İttihat ve Terakki’den Teşkilat-ı Mahsusa’ya Bir Türk Jakobeni, Kaynak Yayınları, İstanbul 2004.
• Durukan, Eyüp, Günlüklerde Bir Ömür-I balkan harbi’nde edirne kuşatması (1911-1913), yay. haz. Murat Uluğtekin, Türkiye İş Bankası Yayınları, İstanbul 2013.
• Geçmişten Günümüze Seyahat Edebiyatı, Elginkan Vakfı 4. Uluslararası Türk Dili ve Edebiyatı Kurultayı Bildirileri 24-25-26 Nisan 2019, yay. haz. Emine Gürsoy Naskali, Kitabevi, İstanbul 2019.
• Hochwächter, Gustav von, balkan savaşı günlüğü “Türklerle Cephede”, çev. Sumru Toydemir, , 4. Baskı, Türkiye İş Bankası Yayınları, İstanbul 2015.
• Halaçoğlu, Ahmet, Balkan Harbi Sırasında Rumeli’den Türk Göçleri (1912-1913), Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara 1994.
• Hall, Richard C., Balkan Savaşları 1912-1913 I. Dünya Savaşı’nın Provası, çev. M. Tanju Akad, Homer Kitabevi, İstanbul 2003.
• Kabacalı, Alpay, Başlangıçtan Günümüze Türkiye’de Basın Sansürü, Gazeteciler Cemiyeti Yayınları, İstanbul 1990.
• Karabekir, Kâzım, Edirne Hatıraları, yay. haz. Ziver Öktem, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul 2009.
• Kerimi, Fatih, İstanbul Mektupları, çev. Fazıl Gökçek, Çağrı Yayınları, İstanbul 2001.
• Kestelli, Raif Necdet, Ufûl-Batış, yay. haz. Esra Keskinkılıç, Benseno Yayınları, İstanbul 2002.
• Lauzanne, Stephane, Hastanın Başucunda Kırk Gün, çev. Murat Çulcu, Kastaş Yayınları, İstanbul 1990.
• Liman von Sanders, Türkiye’de Beş Sene, haz. Muzaffer Albayrak, Yeditepe Yayınları, İstanbul 2006.
• Michail, Eugene, The British and the Balkans: Forming İmages of Foreign Lands 1900-1950, London 2011.
• Rankin, Reginald, The Inner History of The Balkan War, Constable and Company Ltd., London 1914.
• Sarıay, Ercimet, “Tanin Gazetesi Muhabiri Ahmet Şerif Bey’in Osmanlı Mahkemelerine Dair Gözlemleri (1909-1913)”, Aksaray Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, C. 3, S. 2, Y. 2019, s. 280. (279-297).
• Seppings-Wright, H.C., Trablusgarp ve Balkan Savaşlarında hilal altında iki yıl, çev. Derin Türkömer, Türkiye İş Bankası Yayınları, İstanbul 2013.
• Şallı, Hakan, “Yarım Kalan Bir günlüğü Tamamlamak: İkdâm Gazetesi Harp Muhabiri Yusuf Kenan Bey’in Edirne Kuşatması Tefrikaları”, Balkan Savaşları ve Edirne, C. II, Ed. İlker Alp, İbrahim Kelağa Ahmet, Trakya Üniversitesi Balkan Araştırma Enstitüsü Yayınları, Edirne 2020, s. 173-220.
• Şerif, Ahmed, Anadolu’da Tanîn, C: 1, Haz. Mehmed Çetin Börekçi, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara 1999.
• Şerif, Ahmed, Anadolu’da Tanîn, C. 2, Haz. Mehmed Çetin Börekçi, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara 1999.
• Uçarol, Rıfat, Siyasi Tarih (1789-2012), 9. Baskı, Der Yayınları, İstanbul 2013.
• Vatansever, Erhan, “Balkan Savaşları’nda Türk Göçleri”, Balkan Savaşları ve Edirne, C. I, Ed. İlker Alp, İbrahim Kelağa Ahmet, Trakya Üniversitesi Balkan Araştırma Enstitüsü Yayınları, Edirne 2020, s. 215-238.
• Yalçın, Hüseyin Cahit, “Meşrutiyet Hareketleri”, Fikir Hareketleri, C. 4, S. 187, İstanbul 1937.
• Yiğitgüden, Ali Remzi, Balkan Savaşı’nda Edirne Kale Muharebeleri, C. I-II, Gnkur. Bşk.lığı ATASE Bşk.lığı Yayınları, Ankara 2006.
• Yüzbaşı Naci Efendi, Balkan Savaşları’nda Edirne Kuşatması’na Ait Harp Ceridesi, çev. Hülya Toker, Alfa Yayınları, İstanbul 2012.