Türk Basın Tarihinde İbrahim Şinasi Efendi ve Tasvir-i Efkâr Gazetesi

Yıl 2019, Cilt: 5 Sayı: 2, 273 - 295, 23.08.2019

Salih Erol

https://doi.org/10.21551/jhf.581837

Öz

İstanbul’da
Türkçe basım yapan matbaanın ilk kitabı basmasından yaklaşık yüzyıl sonra
Türkçe gazetelerin ilk örneği yayınlandı. 1831’de devletin resmi yayın organı
olarak Takvim-i Vekayi Gazetesi çıkarıldı. Bunun üzerinden yaklaşık otuz yıl
geçtikten sonra bu kez ilk Türkçe özel gazeteler çıkmaya başladı.

Türk
basın tarihinde “Türkçe özel gazeteler devri”nin başlamasında en etkili olan
şahsiyetlerin başında İbrahim Şinasi Efendi gelmektedir. Tipik Tanzimat
aydınlarının öncülerinden olan Şinasi, Batı’yı yerinde tanımaya çalışmış ve
Osmanlı Toplumu’nun Batılılaşmasını savunmuştur. Çok yönlü bir aydın olan
Şinasi, gazeteler aracılığıyla halkın aydınlatılabileceğine; kamuoyu
oluşturulabileceğine inanmış biri olarak Tercüman-ı Ahval’in yayınını başyazar
olarak bir dönem yönettikten sonra kendi matbaasını ve gazetesini kurmaya
çalışmıştır.  

Şinasi’nin
yoğun çalışmasının sonucu olarak 1862’de yayın hayatına başlayan Tasvir-i Efkâr
Gazetesi, Türkçe basında önemli bir yere sahiptir. Haber gazeteciliğinin yanı
sıra bir fikir gazetesi olarak da dikkat çeken bu gazete, daha sonra kendi
gazetelerini çıkaracak olan birçok Türk genci için bir okul işlevi görmüştür.
Tasvir-i Efkâr, bütün zorluklara rağmen yaklaşık yedi yıl boyunca yayınını
sürdürmüştür.  

Anahtar Kelimeler

Şinasi, Tasvir-i Efkâr, Matbaa, Gazete

İbrahim Şinasi Efendi and Tasvir-i Efkâr in The History of Turkish Press

Öz

About a century later the first Turkish printing book, the first Turkish newspaper published
in İstanbul. Takvim-i Vekayi published in 1831 as an official periodical publication of the Ottoman
State. About thirty years later, this time the first non – official Turkish newspapers began to publish.
İn the beginning “Turkish non-oficcial newspapers age” İbrahim Şinasi Efendi was the top
of the most effective persons. He was a typical Tanzimat intellectual whom tried to recognize the
West and defended the Westernization of the Ottoman Society. Şinasi, as a sophisticated intellectual, believed that people can be illuminated by newspapers. He tried to establish his own printing
press and started a newspaper of his own after he had administered the Tercüman-ı Ahval publication as editor.
As a result of Şinasi’s intensive working Tasvir-i Efkâr which started publishing in 1862
has an important place in The Turkish press. İt has been atracted attention a news journal as well
as a comment journal and for many Turkish young people Tasvir-i Efkâr has a school function.
Despite all the difficulties Tasvir-i Efkâr went on its publishing for seven years.  

Anahtar Kelimeler

Şinasi, Tasvir-i Efkâr, Printing Press, Newspaper, Tanzimat

Kaynakça

• A. MKT. MHM, 268/83 , 377/68
• A. MKT.MVL, 127/91.
• İ.DH., 510/34687.
• İ.MVL, 448/19983.
• Akün, Ömer Faruk, “Şinasi”, İslam Ansiklopedisi, c.11, İstanbul, 1979.
• ------ ------- , “Namık Kemal”, İslam Ansiklopedisi, c.9, İstanbul, 1979.
• Akyüz, Kenan, “Şinasi’nin Fransa’daki Öğrenimi ile İlgili Belgeler”, Türk Dili, No: 31, 1954.
• Banarlı, Nihad Sami, Resimli Türk Edebiyatı Tarihi, M.E.B. Yay., İstanbul, 1978.
• Berkes,Niyazi, Türkiye’de Çağdaşlaşma, 7.bs., Yapı Kredi Yayınlar, İstanbul, 2004.
• Cevad, Mahmut, Maârif-i Umûmiye Nezareti Tarihçe-i Teşkilat ve İcraatı, M.E.B. Yay., Ankara, 2002.
• Cevdet, Paşa, Tezâkir, Yay. Cavid Baysun, T.T.K. Basımevi, Ankara, 1991.
• Dizdaroğlu, Hikmet, Şinasi: Hayatı ve Eserleri, İstanbul, 1954.
• Duman, Hasan, Osmanlı – Türk Süreli Yayınları ve Gazeteleri (1828-1928), 3 cilt, Enformasyon ve Dokümantasyon Hizmetleri Vakfı Yay., Ankara, 2000.
• Ekinci, Necdet, “Türk Basın Tarihinden Kesitler”, Türkler Ansiklopedisi,
• Ersoy, Osman, “Türkiye’ye Matbaanın Girişi ve ilk Basılan Eserler”, AÜDTCF, Yay., Ankara 1959.
• Ertuğ, Hasan Refik, Basın ve Yayın Hareketleri Tarihi, c.1, İstanbul, 1959.
• Gerçek, Selim Nüzhet, Türk Gazeteciliği, İstanbul, 1931.
• Giz, Adnan, “İlk Türk Gazetesinin Adı Nasıl Seçildi?”, Belgelerle Türk Tarihi Dergisi, S.64, 1973.
• Gövsa, İbrahim, Alaaddin, Türk Meşhurları, Yedigün Neşriyatı, İstanbul.
• Günyol, Vedat, “Matbuat”, İslam Ansiklopedisi, c.7, İstanbul, 1979.
• Hayta, Necdet, Tarih Araştırmalarına Kaynak Olarak Tasvir-i Efkâr Gazetesi, Kültür Bakanlığı, Ankara, 2002.
• ------- ------- , Türk Basınında İz Bırakanlar, İstanbul, 1988.
• İnal, Mahmut Kemal, Son Asır Türk Şairleri, Milli Eğitim Basımevi, c.10, İstanbul, 1940.
• ------ ------, Son Sadrazamlar, Milli Eğitim Basımevi, İstanbul, 19
• İnuğur,M. Nuri, Basın ve Yayın Tarihi, Der Yayınları, İstanbul, 1993.
• İskit, Server, Amme Efkârı ve İlk Gazetelerimiz, İstanbul, 1959.
• ------ -------, Türkiye’de Matbuat İdareleri ve Politikaları, Başvekalet Basın ve Yayın Umum Müdürlüğü Yay., Ankara, 1943.
• ------ -------, Türkiye’de Neşriyat Hareketleri Tarihine Bir Bakış, 2.bs., Milli Eğitim Basımevi, Ankara, 2000.
• ----- -------, Hususi İlk Türkçe Gazetemiz Tercüman-ı Ahvâl ve Agah Efendi, Ulus Basımevi, Ankara, 1937.
• Karal, Enver Ziya, Osmanlı Tarihi, 3.bs., c.7, T.T.K. Basımevi, Ankara, 1983.
• Kurdakul, Necdet, Tanzimat Dönemi Basınında Sosyo-Ekonomik Fikir Hareketleri, Ankara, 1997.
• Koloğlu, Orhan, “Osmanlı Basını: İçeriği ve Rejimi”, Tanzimattan Cumhuriyete Türkiye Ansiklopedisi, c.1, İletişim Yay., İstanbul, 1985.
• ------ ------, Basımevi ve Basının Gecikme Sebepleri ve Sorunları, Gazeteciler Cemiyeti Yay., İstanbul, 1987.
• ------ ------ , “İlk Türkçe Gazete; Vakayi-i Mısriye”, Tarih ve Toplum Dergisi, c.58, Ekim 1988.
• Lewis, Bernard, Modern Türkiye’nin Doğuşu, çev.Metin Kıratlı, 8.bs., T.T.K. Yay., Ankara, 2000.
• Lutfi, Efendi, Vakanivüs Ahmed Lutfi Efendi Tarihi, Haz. Münir Aktepe, c.11,12,13, T.T.K. Yay., Ankara, 1988.
• Mustafa, Nihat, “Yüz yıllık Gazeteciliğimiz”, Ayın Tarihi, S.46-50, Matbuat Müdüriyet-i Umumiyesi, Ankara, 1928.
• Münif “ Zuhûr-i Tasvir-i Efkâr”, Mecmûa-i Fünûn, S.1, Muharrem 1279.
• Oral, Fuat Süreyya, Türk Basın Tarihi, Yeni Adım Matbaası.
• Ortaylı, İlber, “Tanzimat Devri Basını Üzerine Notlar”, Cahit Talas’a Armağan, Ankara, 1990 . Özön, Mustafa Nihat, “Yüzyıllık Gazeteciliğimiz”, Ayın Tarihi, S.46-47, Ankara, 1928.
• Parmaksızoğlu, Abbas, Türk Gazetecilik Tarihi ve Basın Tarihi, 2 cilt, İstanbul, 1983.
• Rasim, Ahmet, İlk Büyük Muharrirlerden Şinasi, Yeni Matbaa, İstanbul, 1927.
• Refik, Ahmet, “Şinasi’nin Berâ-yı Tahsil Paris’e Gitmesi”, T.T.E.M., No: 9, Ankara, 1925.
• Sümer, Tülin, “İlk Büyük Gazetecimiz Şinasi ve Tasvir-i Efkârın Çıkışı”, Belgelerle Türk Tarihi Dergisi, S.26, İstanbul, 1969.
• Şapolyo, Enver Behnan, Türk Gazetecilik Tarihi ve Her Yönüyle Basın, Güven Matbaası, Ankara, 1969.
• Tanpınar, Ahmet Hamdi, 19. Asır Türk Edebiyatı Tarihi, 6.bs., Çağlayan Kitabevi, İstanbul, 1985.
• Tevfik, Ebuziyya, “Yeni Osmanlılar”, Yeni Tasvîr-i Efkâr, No: 10-12, 1909.
• Topuz, Hıfzı, 100 Soruda Türk Basın Tarihi, İstanbul, 1973.
• Yazıcı, Nesim, “Tanzimat Dönemi Basını”, Tanzimatın 150. Yılı Uluslararası Sempozyumu, Ankara, 1989.
• ------ ------- , Takvim-i Vekâyi: Belgeler, G.Ü.B.Y.Y.O. Yay., Ankara, 1983.
• ------ ------- , “Takvim-i Vekayi ve Ceride-i Havadis’in Mukadimmelerinin Karşılaştırılması”, G.Ü. B.Y.Y.O. Dergisi, S.6,Ankara, 1984.
• Yöntem, Ali Canip, Türk Edebiyatı Antolojisi, İstanbul, 1934.
• iyad, Ebüziya, Şinasi, Haz. Hüseyin Çelik, İletişim Yay., İstanbul, 1997.