Imadaddın Zangı’s Courage and Role in his Achıevements

Yıl 2020, Cilt: 6 Sayı: 2, 303 - 321, 22.06.2020

Abdulcelil Işık

https://doi.org/10.21551/jhf.738938

Öz

The first Aleppo governor of the Seljuks, Qasim al-Dawla Aq-sonqur b. el-Turgan’s son Imad al-Din Zangi, gained administrative experience in Vasıt, Basra and Baghdad and emerged with his courage and heroism. When the governor of Mosul, Ak-Sunqur al-Porsuqi, was killed, Imad al-Din was brought to the throne of his two sons and the governor of Mosul by the Iraqi Seljuk Sultan Mahmud. The factors that Sultan Mahmud brought Imâdaddîn to this position; it was his proving courage and heroism and devotion to him on the occasion of various events that took place before. It was also that he saw him as the only person who could prevent the Crusader danger and fight them. After settling in Mosul, Imad al-Din, who soon became the ruler of al-Jazira, took the most important city of Northern Syria, Aleppo and some castles and cities around it. It was a great blow to the Crusaders that Imad al-Din expanded his domination area and took Edessa from the Crusaders. His courage and heroism in the fight against the Crusaders have become a coup.
The purpose of this article; It is to explain the courage and heroism of Imad al-Din Zangi, who was brought by the Sultan of the Iraqi Seljuk State, Mahmûd, to the governorship and Mosul governor, in his struggle with the Crusader states and neighboring Turkish-Islamic states.
Keywords: Imad al-Din Zangi, Courage, Iraqi Seljuk State, Crusaders, Artukids.

Anahtar Kelimeler

Imad al-Din Zangi, Courage, Iraqi Seljuk State

İmâdeddîn Zengî’nin Cesareti ve Başarılarında Rolü

Öz

Selçukluların ilk Haleb valisi Kasimuddevle Aksungur b. el-Turgan’ın oğlu İmâdeddîn Zengî, Vasıt, Basra ve Bağdat’ta idarecilik tecrübesi kazanarak, cesaret ve kahramanlığı ile temayüz etti. Musul valisi Porsukî, öldürülünce İmâdeddîn, Irak Selçuklu Sultanı Mahmûd tarafından hem oğlunun atabegliğine hem de Musul valiliğine getirildi. Sultan Mahmûd’un, İmâdeddîn’i bu göreve getirmesindeki etkenler; daha önce gerçekleşen çeşitli olaylar vesilesiyle, onun cesaret ve kahramanlığını ve kendisine bağlılığını ispatlamasıydı. Ayrıca Haçlı tehlikesini önleyebilecek ve onlarla mücadele edebilecek yegâne kişi olarak onu görmesiydi. Musul’a yerleştikten sonra, kısa zamanda el-Cezîre’de hâkimiyet sağlayan İmâdeddîn, bundan sonra Kuzey Suriye’nin en önemli kenti Haleb ile çevresindeki bazı kale ve şehirleri aldı. İmâdeddîn’in hâkimiyet sahasını genişleterek, Urfa’yı Haçlılardan alması, Haçlılara vurulan büyük bir darbe oldu. Onun Haçlılarla mücadelede gösterdiği cesaret ve kahramanlığı darb-ı mesel olmuştur.
Bu makalenin amacı; Irak Selçuklu Devleti Sultanı Mahmûd tarafından atabeylik makamına ve Musul valiliğine getirilen İmâdeddîn Zengî’nin Haçlı devletleri ve komşu Türk-İslâm devletleri ile yaptığı mücadelede göstermiş olduğu cesaret ve kahramanlığı kaynaklara dayalı örneklerle izah etmektir.

Anahtar Kelimeler

İmâdeddîn Zengî, Cesaret, Irak Selçuklu Devleti, Haçlılar, Artuklular

Kaynakça

• Abû’l-Farac, Gregory Bar Hebraeus, Abû’l-Farac Tarihi, Çev. Ö.R. Doğrul, C. II, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları, 1987.
• Alptekin, Coşkun, The Reign of Zangi, Erzurum: Atatürk Üniversitesi Yayınları, 1978.
• Alptekin, Coşkun, Dımaşk Atabegliği (Tog-Teginliler), İstanbul: Marmara Üniversitesi Yayını, 1985.
• Alptekin, Coşkun, “Zengî”, İA., C. XIII, Eskişehir: Milli Eğitim Basımevi, 1986, 526-532.
• Anonim Süryânî Vakayinâmesi, Anonim Süryani Vakayinâmesi, I. ve II. Haçlı Seferleri, Çev. Vedii İlmen, İstanbul: Yaba Yayınları, 2005.
• Archer T.A. and Kingsford Charles L., The Story of The Nations, The Crusades, The Story of The Latin Kingdom of Jerusalem, Newyork, 1895.
• Ayan, Ergin, Willermus Tyrensis’in Historia Rerum in Partibus Transmarinis Gestarum (Denizaşırı Bölgelere Yapılan Seferlerin Tarihi) Adlı Eserinin XVI., XVII. Ve XVIII. Kitaplarının Türkçe Çevirisi, (Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi, 1994).
• Bezer, G. Ö., “Zengîler”, Türkler Ansiklopedisi, (Ankara: Yeni Türkiye Yayınları, 2002), 1297-1311.
• Brockelmann, Carl, İslâm Ulusları ve Devletleri Tarihi, Çev. Neşet Çağatay, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları, 2002).
• Demirkent, Işın, Urfa Haçlı Kontluğu Tarihi (118-1146), C. II, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları, 1987.
• Demirkent, Işın, Haçlı Seferleri, İstanbul: Dünya Yayıncılık, 1997.
• Diehl C., Bizans İmparatorluğu Tarihi, Çev. A. Göke Bozkurt, İstanbul: İlgi Yayınları, 2006.
• Ebu’l-Fidâ, Kitâbü’l-Muhtasar fî Ahbâri’l-Beşer, (Mısır: Matbaati’l-Hüseyniyye, H.1325.
• Edirneli Mehmed b. Mehmed, Nuhbetü’t-Tevârîh ve’l-Ahbâr, İstanbul: Takvimhane-i Âmire Matbaası, H.1276/1860.
• El-Bundârî, Zübdet el-Nusra ve Nuhbet el-Usra (Irak ve Horasan Selçukluları Tarihi), Çeviren Kıvameddin Burslan, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları, 2016.
• Gelibolulu Mustafa Âlî, Füsûl-i Hall ü Akd ve Usûl-i Harc ü Nakd (İslam Devletleri Tarihi: 622-1599), Hazırlayan Mustafa Demir, İstanbul: Değişim Yayınları.
• Gök, Halil İbrahim, Musul Atabegliği: Zengîler (Musul Kolu:1146-1233), Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları, 2013
• Hamevî, Yâkût, Mu’cemü’l-Büldân, Cilt I, Beyrut: Dârü’l-Kütübü’l-İlmiyye, tarih yok.
• İbnü’l-Adîm, Buğyetü’t-Taleb fî Târîhi Haleb, Biyografilerle Selçuklular Tarihi, Çev. Ali Sevim, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları, 1989.
• İbnü’l-Adîm, Kemalüddin Ömer b. Ahmed, Zübdetü’l-Haleb min Târîhi Haleb, Nşr. ve Thk. Süheyl Zekkâr, C. II, Dımaşk: Dar el-Kitâb el-Arabiyye, 1997.
• İbnü’l-Esîr, İzzüddîn Ebu’l-Hasan Ali b. Muhammed, İslâm Târîhi, el-Kâmil fi’t-Târîh Tercümesi, Çev. Abdülkerim Özaydın, X-XI, İstanbul: Bahar Yayınları, 1991.
• İbnü’l-Esîr İzzüddîn Ebu’l-Hasan Ali b. Muhammed, El-Târih el-Bâhir fi’d-Devlet el- Atâbekiyye bi’l-Mavsil, Neşr. Abdulkadir Ahmed Tilîmât, Kahire 1963.
• İbnü’l-Ezrâk, Meyyâfârikîn ve Âmid Târîhi (Artuklular Kısmı), Çeviren Ahmet Savran, Erzurum, 1992.
• İbnü’l-Kalânisî, Şam Tarihine Zeyl-I. Ve II. Haçlı Seferleri Dönemi, Çeviren Onur Özatağ, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları İstanbul, 2015.
• İbn Kesîr, El-Bidâye ve’n-Nihâye (Büyük İslâm Tarihi), C. XII, Türkçe Çev. Mehmet Keskin, Büyük İslâm Tarihi, İstanbul: Çağ Yayınları, 1994.
• İbnü’l-Verdî, Selçuklular, Çeviren Mustafa Alican, İstanbul: Kronik Kitap, 2017.
• Koca, Salim, Selçuklu Devri Türk Tarihinin Temel Meseleleri, Ankara: Berikan Yayınevi, 2011.
• Kuşçu, Ayşe Dudu, Eyyûbî Devleti Teşkilâtı, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları, 2013.
• Lemerle, P., Bizans Tarihi, Çev. Galip Üstün, İstanbul; İletişim yayınları, 1994.
• Maalouf, Amin, Arapların Gözüyle Haçlı Seferleri, Çeviren: Mehmet Ali Kılıçbay, İstanbul: Telos Yayınları, 1998.
• Mateos, Urfalı Mateos Vakayinâmesi, (952-1136) ve Papaz Grigor’un Zeyli(1136-1162), Türkçe Terc. H. D. Andreasyan, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları, 2000.
• Merçil, Erdoğan, Müslüman Türk Devletleri Tarihi, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları, 1991.
• Morisson, Cécile, Haçlılar, Çev. Nermin Acar, Dost Kitabevi Yayınları, Ankara: Dost Kitabvi Yayınları, 2005.
• Niketas Khoniates, Historia, Ioannes ve Manuel Komnenos Devirleri, Çev. Fikret Işıltan, (Ankara: Türk Tarihi Kurumu Yayınları, 1995).
• Runciman, Steven, Haçlı Seferleri Tarihi, C. II, Çev: Fikret Işıltan, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları, 2008.
• Sallâbî, Ali Muhammed, Zengîler Dönemi-İslâmî İdârenin Yeniden Hâkim Kılınması, Çev: Turgut Akyüz, İstanbul: Ravza Yayınları, 2013.
• Sevim, Ali, Suriye ve Filistin Selçuklu Devleti Tarihi. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları, 1989.
• Sevim, Ali, Biyografilerle Selçuklular Tarihi. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları, 1989
• Sevim Ali, Ünlü Selçuklu Komutanları (Afşin, Atsız, Artuk ve Aksungur). Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları, 1990.
• Sevim A., Zübdetü’l-Haleb Min Târîhi Haleb’de Selçuklular, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları, 2014.
• Ali Sevim ve Erdoğan Merçil, Selçuklu Devletleri Tarihi, Siyaset, Teşkilat ve Kültür, Ankara: Türk Tarih Kurumu, 1995.
• Şeşen, Ramazan, Salâhaddîn Eyyûbî ve Devlet, İstanbul: Çağ Yayınları, 1987.
• Şeşen, Ramazan, Kudüs Tatihi Selâhaddîn Eyyûbî, İstanbul: Yeditepe Yayınları, 2013.
• Turan, Osman, Doğu Anadolu Türk Devletleri Tarihi. İstanbul: Nakışlar Yayınevi, 1980.
• Usâme İbn Munkız, İbn Munkız Haçlılara Karşı (Kitabu’l-İtibâr). Çeviren Selahattin Hacıoğlu, İstanbul: Bordo Siyah Klasik Yayınlar, 2006.
• Vasiliev, A. A., Bizans İmparatorluğu Tarihi, Çev. Arif Müfid Mansel, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları, 2016, 472-473.