Ortaçağ'da Harran

Yıl 2020, Cilt: 6 Sayı: 2, 558 - 575, 22.06.2020

Efe Durmuş

https://doi.org/10.21551/jhf.753098

Öz

İlkçağ’dan beri tarihi kayıtlarda adı geçen Harran, büyük medeniyetlere ev sahipliği yapmış bir şehirdir. Cazibe merkezi olması bakımından defalarca farklı millet ve devletlerin istilasına uğramıştır.
Harran, ortaçağın süper gücü sayılan Roma ve Sasani imparatorlukları arasındaki rekabetin cereyan ettiği bölgede bulunması, Arap yerleşimcilerine ev sahipliği yapması ve İslam-Bizans mücadelesinde askeri bir üs olarak kullanılmasıyla tarihi kayıtlarda gittikçe belirgin bir yer edinmiştir.
Bu çalışmada ortaçağda Güneydoğu Anadolu üzerinde hakimiyet kuran devletlerin kronolojik olarak Harran’daki siyasi rolleri ve etkileriyle birlikte Harran’ın tarihteki yeri ve öneminin ortaya çıkarılması amaçlanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Yakındoğu, Urfa, Harran

Harran in the Middle Ages

Öz

Harran, mentioned in the historical records since the primeval era, is a city that has hosted great civilizations. It was invaded many times by different nations and states as it was a center of attention. Harran gained a prominent place in the historical records as it was situated in the region where existed a rival between the super powers of medieval ages that are Roman and Sassanian empires, as it hosted Arab settlers, and as it was used as a military base during the Islam-Byzantine conflict. In this study, it is aimed to uncover the political roles and effects of the states that dominated Southeast Anatolia in the medieval ages on Harran chronologically and also to determine the place and importance of Harran in history.

Key words: Near East, Urfa, Harran, Mesopotamia

Anahtar Kelimeler

Near East, Urfa, Harran, Mesopotamia

Kaynakça

• Bahattin Çelik, Arkeolojide Urfa, Şanlıurfa Valiliği İl Kültür ve Turizm Müd. Yay., İstanbul 2008.
• Guy Le Strange, Doğu Hilafetinin Memleketleri (Mezopotamya, İran ve Orta Asya) İslam Fetihlerinden Timur Zamanına Kadar, Ter. Dr. Adnan Eskikurt-Doç.Dr. Cengiz Tomar,Yeditepe Yay., İstanbul 2015.
• Şemseddin Günaltay, Yakın Şark II, En Eski Çağlardan Ahamenid’ler İstilasına Kadar, Ankara 1987.
• Aynur Özfırat, Eskiçağ’da Harran, Arkeoloji ve Sanat Yay., 2.baskı, İstanbul 2005.
• Fikret Işıltan, Urfa Bölgesi Tarihi, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yay., İstanbul 1960.
• Eva Cancik-Kirschbaum, Asurlular (Tarih, Toplum, Kültür), Çev. Aslı Yarbaş, İlya İzmir Yayınevi, İzmir 2004.
• V. Diakov-S. Kovalev, İlkçağ Tarihi 1, Ortadoğu, Uzakdoğu, Eski Yunan, Çev. Özdemir İnce, V Yay., Ankara 1987.
• Abdullah Ekinci-Kazım Paydaş, Taş Devrinden Osmanlı’ya Urfa Tarihi, Şanlıurfa Valiliği İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü Yay., Şanlıurfa 2008.
• Hilmi Ziya Ülken, Uyanış Devirlerinde Tercümenin Rolü, İstanbul 1935.
• Ramazan Şeşen, Harran Tarihi, Türkiye Diyanet Vakfı Yay., Ankara 1993.
• Adem Apak, “Fetihten Emevilerin Sonuna Kadar Harran”, I. Uluslararası Katılımlı Bilim Din ve Felsefe Tarihinde Harran Okulu Sempozyumu, 28-30 Haziran 2006, C.I, Şanlıurfa 2006.
• İbnü’l-Esir, El-Kamil fi’t-Tarih Tercümesi, Çev: A. Özaydın, C.II, Bahar Yay., İstanbul 1988.
• el-Belâzurî, Fütûhu’l-Büldân, Çev., Mustafa Fayda, Kültür Bakanlığı Yay., Ankara 2002.
• İmam Şiblî, Hazreti Ömer, çev., Fatih Güngör-Beyhan Demirci, M.Sait Konar, Timaş Yay., İstanbul 2004. Hasan Açanal, Urfa Tarihi (M.Ö. 2000-M.S. 1400), Şurkav Yayınları-17, Ankara 1997.
• Julius Wellhausen, Arap Devleti ve Sükutu, Çev. Fikret Işıltan, Ankara Üniv. İlahiyat Fakültesi Yay., Ankara 1963.
• Bahriye Üçok, İslam Tarihi Emeviler-Abbasiler, Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yay. Ankara 1968.
• Besim Darkot, “Harran”, İA., C.5/1, s.300.
• Hakkı Dursun Yıldız, “Abbasiler Devrinde Urfa ve Çevresi”, Makaleler, C.3, Yay. Haz., E.Semih Yalçın, Selçuk Duman, Berikan Yay., Ankara 2007, s.393-394.
• Ahmet Aslan, Abbasîlerin İlk Döneminde Harran (Diyâr-I Mudar)’da Edebiyat Çevresi Ve Dönemin En Meşhur Üç Şairi, I. Uluslararası İslâm Tarihi ve Medeniyetinde Harran Sempozyumu (5-6-7 mayıs 2017) Tebliğler, Şanlıurfa 2017.
• İbn Kesir, El-Bidaye ve’n-Nihaye, Çev. Mehmet Keskin, C.11, Çağrı Yay., İstanbul 1995.
• Ebu’l-Fida, İmadüddin el-Melikü’l-Müeyyed İsmail b. Ali, Tarihu Ebu’l-Fida, Tahkik: Mahmud Deyyub, C.I, Beyrut 1997.
• “Gazanfer”, İA., C.4, s.730.
• M. Sobernheim, “Hamdaniler”, İA., C.V/I, s.180.
• Mukaddesî, İslam Coğrafyası (Ahsenü’t-Takâsîm), Çev., D. Ahsen Batur, Selenge Yay., İstanbul 2015.
• İbnü’l-Esir, El-Kamil fi’t-Tarih Tercümesi, Çev: A. Özaydın, C.IX, Bahar Yay., İstanbul 1988, s.339.
• Gregory Abu’l-Farac (Bar Hebraeus), Abû’l-Farac Tarihi, Süryaniceden İngilizceye Çev., Ernest A. Wallis Budge, Türkçeye Çev., Ömer Rıza Doğrul, C.I, TTK. Yay., Ankara 1999. Urfalı Mateos Vekayi-Nâmesi (952-1136) ve Papaz Grigor’un Zeyli (1136-1162), Türkçeye Çev., Hırant D. Andreasyan, Notlar, Edouard Dulaurer-Prof.Dr. Halil Yınanç, 3. baskı, TTK Yay., Ankara 2000.
• İbrahim Kafesoğlu Büyük Selçuklu İmparatoru Sultan Melikşah, Başbakanlık Kültür Müsteşarlığı Yay., İstanbul 1973.
• Işın Demirkent, Urfa Haçlı Kontluğu Tarihi (1098-1118), C.1, TTK. Yay., Ankara 1990, s.87-88.
• Ramazan Şeşen, “Harrân”, DİA, c. 16, s. 238-239.
• İbn Cübeyr, Endülüsten Kutsal Topraklara, Çev. İsmail Güler, Selenge Yay., İstanbul 2008.
• Selahaddin E. Güler “Şanlıurfa’nın İlçeleri”, Her Yönüyle Şanlıurfa 97 İl Yıllığı, Şanlıurfa 1997.
• Şanlıurfa Kültür ve Turizm Rehberi, Şanlıurfa İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü Yay., Şanlıurfa 2008.