Erzincan Halkevi ve Faaliyetleri (1933-1951)

Yıl 2020, Cilt: 6 Sayı: 3, 759 - 790, 28.09.2020

Savaş Sertel

https://doi.org/10.21551/jhf.787396

Öz

Halkevleri ilk olarak 1932 yılında kurulmuştur. 1940 yılında ise Halkevlerinin kurulamayacağı küçük ve mütevazi yerleşim birimlerinde Halkodaları kurulmaya başlamıştır. Bu kurumlar CHP’nin yan kuruluşlarıdır. Bundan dolayı ideolojik kurumlardır. Halkevlerinin amacı batılı, inkılâpçı, demokrat, cumhuriyetçi, laik ve modern bir toplum yaratmak olmuştur. Bu ödev Atatürk tarafından Halkevlerine verilen en büyük ödevdir. Bunun yanı sıra Halkevleri geniş halk yığınlarının dünya görgü ve bilgisinin artmasını da hedeflemiştir. Bu hedef doğrultusunda Halkevlerinde Türkçe okuma-yazma, biçki nakış, marangozluk, duvarcılık, makine, fotoğrafçılık, yabancı dil gibi kurslar açılmış, müzik ve tiyatro öğretimi yapılmış, spor faaliyetleri yürütülmüştür. Halkevlerinde soysal yardım faaliyetleri yürütülerek toplumsal dayanışma bu kurumlar eliyle yurdun en ücra köşelerine kadar yayılmıştır. Halkevleri çok yönlü eğitim ve kültür kurumları olarak Türk Eğitim Tarihi’nde yerini almış devrinin yeni ve modern bir kurumu olmuştur. Bu çalışmada 1933 ve 1951 yılları arasında Erzincan’da kurulan ve çok önemli faaliyetler yürütmüş olan Erzincan Halkevi incelenmiştir. Çalışma iki bölümden oluşmaktadır. Birinci bölümde Halkevlerinin kuruluşu, şubeleri, amaçları ve çalışmaları ele alınmıştır. İkinci bölümde Erzincan Halkevinin şubeleri, teftişleri, bütçeleri ve faaliyetleri ele alınmıştır.

Anahtar Kelimeler

Erzincan, Halkevleri, Halkodaları, Laiklik, İnkılapçılık

Destekleyen Kurum

Munibap

Proje Numarası

MFMUB019-07

Teşekkür

Bu çalışma; “Erzincan’da Açılan Halkevleri ve Halkodaları” adlı proje Munibap tarafından desteklenmiştir.

Erzincan Community House and it’s Activities (1933-1951)

Öz

Community Centers were first established in 1932. In 1940, Community Offices started to be established in small and modest settlements where the Community Houses cannot be established. These institutions are subsidiaries of CHP. Therefore, they are ideological institutions. The aim of the Community Houses was to create a western, revolutionary, democratic, republican, secular and modern society. This assignment is the biggest assignment given to the People's Houses by Atatürk. In addition, Community Houses also aimed to increase the world manners and knowledge of the large masses of people. In line with this goal, courses such as Turkish literacy, reaping embroidery, carpentry, masonry, machinery, photography, foreign language were opened, music and theater education was carried out, and sports activities were carried out. Social solidarity has spread to the remotest parts of the country through these institutions by carrying out social aid activities in community centers. People's Houses became a new and modern institution of its age, which has taken its place in the History of Turkish Education as multi-faceted educational and cultural institutions. In this study, Erzincan Community Center, which was established in Erzincan between 1933 and 1951 and carried out very important activities, was examined. The study consists of two parts. In the first part, the establishment, branches, objectives and works of the Community Centers are discussed. In the second part, the branches, inspections, budgets and activities of Erzincan Community Centers are discussed.

Anahtar Kelimeler

Erzincan, Community Centers, Community Offices, Secularism, Revolution

Proje Numarası

MFMUB019-07

Kaynakça

• KAYNAKÇA ABADAN, Yavuz, “Yurddaş ve Halkevleri”, Yeni Türk, C. 10, S. 110/2, Şubat 1942, s. 1-3.
• AHMAD, Feroz, “Cumhuriyet Türkiye’sinde Siyaset ve Siyasi Partiler”, Türkiye Tarihi 1839-2010
• Modern Dünyada Türkiye Editör: Reşat Kasaba, (Çev: Zuhal Bilgin), Kitap Yayınevi, s. 229-272.
• AHMAD, Feroz, Modern Türkiye’nin Oluşumu (Çev: Yavuz Alogan), Kaynak Yayınları, İstanbul 2012.
• AHMAD, Feroz, İttihatçılıktan Kemalizme (Çev: Fatmagül Berktay (Baltalı), Kaynak Yayınları, İstanbul 2014.
• AKYÜZ, Yahya, Türk Eğitim Tarihi, Pegem Yayıncılık, Ankara 2007.
• ARIKAN, Zeki, “Halkevlerinin Kuruluşu ve Tarihsel İşlevi”, Atatürk Yolu Dergisi, C. 6, S. 23, s. 261-281.
• AYDEMİR, Şevket Süreyya, Tek Adam, C. III, Remzi Kitabevi, İstanbul 1975.
• BALTACIOĞLU, İsmayil Hakkı, “Halkevleri Ne Yapmalı Ne Yapmamalı”, Yeni Adam, No: 201, 4 Ekim 1937, s. 2.
• ÇEÇEN, Anıl, Atatürk’ün Kültür Kurumu Halkevleri, Cumhuriyet Kitapları, İstanbul 2000.
• DEMİRAY, Cevdet, “Halkevleri ve Halk Terbiyesi”, Kaynak, S. 157, Şubat 1946, s. 4.
• GEORGEON, François, Osmanlı-Türk Modernleşmesi (1900-1930) (Çev: Ali Berktay), Yapı Kredi Yayınları, İstanbul 2006.
• “Halkevleri”, Meydan Larousse Büyük Lügat ve Ansiklopedi, C. 5, İstanbul 1990, s. 561.
• KANSU, Ceyhun Atuf, “Halkevleri”, Dıranaz, Yıl 2, S. 14, Mart 1937, s. 5.
• KARAÖMERLİOĞLU, M. Asım, “Tek Parti Döneminde Halkçılık”, Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce-Kemalizm, C. 2, İletişim Yayınları, İstanbul 2009, s.272-283.
• KOÇAK, Cemil, “Siyasal Tarih 1923-1950”, Türkiye Tarihi 4 Çağdaş Türkiye 1908-1980, Cem Yayınevi, s. 85-173.
• KUNTER, Halim Baki, Kuruluşlarının 32. Yıldönümünde Halkevleri ve Halkodaları, Ankara 1964.
• LEWİS, Bernard, Modern Türkiye’nin Doğuşu (Çev: Metin Kıratlı) TTK Yayınları, Ankara 2013.
• ORAL, Mustafa, CHP’nin Ülküsü, Yeniden Anadolu ve Rumeli Müdafaa-i Hukuk Yayınları, Antalya 2006.
• ORAN, Baskın, Atatürk Milliyetçiliği Resmi İdeoloji Dışı Bir İnceleme, Dost Kitabevi, Ankara 1988.
• SERTEL, Savaş, Ulus Devlet Modernleşmesinin Taşraya Yansıması Tunceli’de Kurulan Halkevleri ve Halkodaları (1937-1951), Hiper Yayın, İstanbul 2019.
• ŞİMŞEK, Sefa, Bir İdeolojik Seferberlik Deneyimi Halkevleri 1932-1951, Boğaziçi Üniversitesi Yayınevi, İstanbul 2002.
• TİMUR, Taner, Türk Devrimi ve Sonrası, İmge Kitabevi, Ankara 1997.
• TOKSOY, Nurcan, “Türk İnkılabında Milli Kültürün Yeri ve Halkevi Çalışmaları”, Turkish Studies, C. 2, S. 1, 2007, s. 124-161.
• TUNAYA, Tarık Zafer, Türkiye’de Siyasi Partiler 1859-1952, İstanbul 1952.
• TUNÇAY, Mete, Türkiye Cumhuriyeti’nde Tek Parti Yönetimi’nin Kurulması (1923-1931), Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul 2010.
• UYAR, Hakkı, “Atatürk Dönemi İç Politika (1923-1938)”, Yakın Dönem Türk Politik Tarihi, Anı Yayıncılık, Ankara 2011.
• ÜNAL, Kemal, “Halkevleri’nin İdaresinde ve Çalışmasında Bazı Yeni Esaslar”, Ülkü, S. 89, C. 15, Temmuz 1940, s. 387-389.
• VARLIK, M. Bülent, “Ülkü: Halkevleri Mecmuası”, Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce-Kemalizm, C. 2, İletişim Yayınları, İstanbul 2009, s. 268-271.
• YEŞİLKAYA, Neşe Gürallar, Halkevleri: İdeoloji ve Mimarlık, İletişim Yayınevi, İstanbul 1999.
• YEŞİLKAYA, Neşe Gürallar, “Halkevleri”, Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce-Kemalizm, C. 2, İletişim Yayınları, İstanbul 2009, s. 113-118.
• YETKİN, Çetin, Türkiye’de Tek Parti Yönetimi, Altın Kitaplar Yayınevi, 1983.
• ZEYREK, Şerafettin, Türkiye’de Halkevleri ve Halkodaları, Anı Yayıncılık, Ankara 2006.
• ZÜRCHER, Erik Jan, Modernleşen Türkiye’nin Tarihi (Çev: Yasemin Saner Gönen), İletişim Yayınları, İstanbul 1999.