Basın ve Propaganda Arasındaki Organik İlişkinin Osmanlı Devleti'ne Yansımaları (1831-1918)

Yıl 2022, Cilt: 8 Sayı: 4, 1156 - 1171, 22.12.2022

Çağlar Solmaz , Mehmet Kayıran

https://doi.org/10.21551/jhf.1191510

Öz

Propaganda faaliyetleri, etkilemek istedikleri kitleleri tahakkümü altına almak isteyen toplulukların fikir ve görüşlerini barındıran etkinlikler olması hasebiyle sosyal bilimler alanında önem teşkil etmiştir. Matbaanın icadından sonra basın yayın etkinlikleri ile yazılı eserlerin artması propaganda fikrinin yayılma alanını genişletmiştir. Osmanlı Devleti de 19.yüzyılda basın yayın faaliyetlerinin kök salması karşısında kendi reaksiyonunu ortaya koymuş ve kitleleri iktidar-muhalefet kalıplarında kendisine çekmeye çalışmıştır. Bu çalışma, Osmanlı Devleti’ndeki basın hareketlerini propaganda faaliyetleri ekseninde incelemeyi amaçlayacaktır.

Anahtar Kelimeler

Basın, Propaganda, Osmanlı Devleti, Gazete, Mecmua

Reflections Of Organic Relationship Between Press And Propaganda On The Ottoman State (1831-1918)

Öz

Propaganda activities have become important in the field of social sciences because they are activities that hold ideas and opinions of communities seeking to dominate the masses they want to influence. After the printing press, the expansion of the idea of propaganda expanded the scope of the media publication activities and the written works. In the 19th century, the Ottoman Empire put forward its reaction in the face of the root cause of the press activities and tried to attract the masses to themselves in the form of power-opposition. This study aims to examine the press movements in the Ottoman State in the light of propaganda activities.

Anahtar Kelimeler

Press, Propaganda, Ottoman State, Journal, Magazine

Kaynakça

• COA, MF. MKT. 1211-12, (1333 L8 / 19 Ağustos 1915).
• COA, MF. MKT. 1211-13, (1333 L8 / 19 Ağustos 1915).
• COA, MF. MKT. 1214-42, (1334 R18 / 23 Şubat 1916).
• Harp Mecmuası, “Harp Mecmuası Niçin Çıkıyor?”, Sayı 1, (Teşrinisani1331).
• Ağaoğlu, Ahmet, “Türkiye’nin ve İslam Aleminin Kurtuluşu”, Harp Mecmuası, Sayı 1, (Teşrinisani 1331).
• Atabay, Mithat, Türk Basın Tarihi: 1831’den Günümüze Türk Basını Gazeteler ve Gazeteciler, Paradigma Kitabevi Yayınları, Edirne, 2015.
• Avşar, Servet, “Birinci Dünya Savaşı’nda Rus Propaganda Faaliyetleri ve Osmanlı Devleti”, Osmanlı Tarihi Araştırmaları Merkezi, S.14, Ankara, 2003.
• Berkes, Niyazi, Türkiye’de Çağdaşlaşma, Doğu Batı Yayınları, İstanbul, 1978. Çolak, Mustafa, Kaşıyuğun Ali, “War and Propaganda: German Propaganda in World War I”, History Studies İnternational Journal of History, Volume:6, İssue 5. Demir, Kenan, “Osmanlı’da Basının Doğuşu ve Gazeteler”, Iğdır Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, S.5, Nisan, 2014.
• Ebüzziya, Ziyad, “Ceride-i Havadis”, Diyanet İslam Ansiklopedisi, C.7, İstanbul, 1993.
• Ertuğ, Hasan Refik, Basın ve Yayın Hareketleri Tarihi, İstanbul Üniversitesi Yayınları, İstanbul, 1970.
• Faraoqhi, Suraiya, Osmanlı İmparatorluğu Tarihi, Çev. Ercan Ertürk, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul, 2012.
• Gürgen, Haluk, “Propaganda”, Kurgu, S.8, 1990.
• İnuğur, M. Nuri, Basın ve Yayın Tarihi, Der Yayınları, İstanbul, 1999.
• Kabacalı, Alpay, Başlangıcından Günümüze Türkiye’de Matbaa, Basın ve Yayın, Literatür Yayınları, İstanbul, 2000.
• Koloğlu, Orhan, “Osmanlı Basını: İçeriği ve Rejimi”, Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Türkiye Ansiklopedisi, C.1, İletişim Yayınları, İstanbul.
• Köroğlu, Erol, Ottoman Propaganda And Turkish İdentity: Literature in Turkey During World War I, Tauris Academic Studies, London, 2007.
• Lewis, Bernard, Modern Türkiye’nin Doğuşu, Çev. Boğaç Babür Turna, Arkadaş Yayınevi, Ankara, 2015. Mardin, Şerif, Jön Türklerin Siyasi Fikirleri:1895-1908, İletişim Yayınları, İstanbul, 2008.
• Mccarthy, Justin, “İngiliz Propagandası, Wellington Evi ve Türkler”, Türkler Tarihi Ansiklopedisi, C.13, Yeni Türkiye Yayınları, Ankara, 2002.
• Özbay, Cihan, Dünyada ve Osmanlı’da Basının Tarihsel Gelişimi, Doğu Kitabevi, İstanbul, 2014.
• Selçuk, Mustafa, “Birinci Dünya Savaşı Sürecinde Harbiye Nezareti’nin Çanakkale Kahramanlığını Yaşatma Amaçlı Faaliyetleri”, Avrasya İncelemeleri Dergisi, (AVİD), I/2, 2012.
• Şapolyo, Enver Behnan, Türk Gazetecilik Tarihi ve Her Yönüyle Basın, Güven Matbaası, Ankara, 1969.
• Toprak, Zafer, “II. Meşrutiyet’te Fikir Dergileri”, Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Türkiye Ansiklopedisi, C.1, İletişim Yayınları, İstanbul.
• Topuz, Hıfzı, II. Mahmut’tan Holdinglere Türk Basın Tarihi, Remzi Kitabevi, İstanbul, 2016.
• Tunaya, Tarık Zafer, Türkiye’nin Siyasi Hayatında Batılılaşma Hareketleri I, Cumhuriyet Gazetesi Yayınları, 1999.
• Turan, Şerafettin, Türk Kültür Tarihi: Türk Kültüründen Türkiye Kültürüne ve Evrenseline, Bilgi Yayınevi, Ankara, 2000.
• Uçman Abdullah, “Mizancı Murat”, Diyanet İslam Anskiklopedisi, C.30, İstanbul, 2005. Ülken, Hilmi Ziya, Türkiye’de Çağdaş Düşünce Tarihi, Ülken Yayınları, İstanbul, 1979.
• Ulu, Cafer, “Çanakkale Muharebeleri Sırasında Basının Propaganda Aracı Olarak Kullanılması: Harp Mecmuası Örneği”, Çanakkale Araştırmaları Türk Yıllığı, Yıl:10, Sayı:12, 2012.
• Yeni, Mustafa, “Geç Osmanlı Askeri Tarih Çalışmalarında Görüntülü Kaynakların Kullanımı”, Osmanlı Askeri Tarihini Araştırmak: Yeni Kaynaklar Yeni Yaklaşımlar, (Ed. Cevat Şahin, Gültekin Yıldız), Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul, 2012.
• Yetim Fahri, “Savaş Basın Propaganda: II.Dünya Savaşı’nda Türk Basınında Alman Propagandası”, Arşiv ve Tarihçiliğe Adanmış Bir Ömür Prof. Dr. Atilla Çetin’e Armağan, (Ed. Turgut Subaşı), Sakarya Kitaplığı, Adapazarı, 2016.
• Zeyrek, Suat, “I. Dünya Savaşı’nda Alman Propagandası ve 1914-1915 Harp Raporu”, Birinci Dünya Savaşı’nda Osmanlı Devleti, (Ed. Ali Arslan, Mustafa Selçuk), Kitabevi Yayınları, İstanbul, 2015.