Crimes and Criminals in the Ottoman Empire According to the Crime Schedules Data: The Case of Sivas Province (1913-1914)

Yıl 2023, Cilt: 9 Sayı: 2, 258 - 297, 18.06.2023

Ülkü Yancı

https://doi.org/10.21551/jhf.1282452

Öz

In the last period of the Ottoman Empire, a monthly report was requested from the provinces in order to receive regular information on the detection and follow-up of crimes and criminals. Reports from the districts to the starboard center were sent to the Ministry of Internal Affairs every month. For this, a template was created and information was requested from each accident center in accordance with this template. Among the documents of the Prime Ministry Ottoman Archives, there are two types of rulers showing crimes and criminals. These charts are “vukuât-ı cinaiyye” and “ceraim-i umumiyye” charts. The first crime record in the Prime Ministry Ottoman Archives was kept in 1878. However, in this period when the Ottoman Empire was experiencing extremely difficult years, statistical tables could not be kept regularly and some months were missing. In the Vukuat-ı cinaiyye notebooks, there is information about the place where the crime was committed, the names of the perpetrators, whether they were caught or not, why they were not caught, and how the crime was committed. In the Ceraim-i umumiyye registers, the crimes that took place in the region are given in numbers. While only murder cases were dealt with in the vukuât-ı cinaiyye charts, which are two types of charts, all crimes were specified in the ceraim-i ummiye charts. However, it is understood that other crimes, albeit rare, were committed in the vukuât-ı cinaiyye registers.
In this study, R. 1329/M. All of the vukuat-ı cinaiyye registers belonging to the years 1913-1914 were examined, and the information was compared with the ceraim-i cinaiyye registers belonging to the Sivas Province in the same period. The 12-month chart of Rumi, 1 March 1329- 28 February 1329/ Gregorian 14 March 1913 - 13 March 1914, one of the crime schedules belonging to Sivas Province, was examined. During this period, Sivas Province consisted of four sanjaks, namely Sivas, Tokat, Amasya and Karahisar-ı Şarkî. Due to the large volume of the study, the charts of the districts were combined within the framework of the sanjaks. In the study, information about the crimes committed in this period in Sivas Province was tabulated, making the information more accessible; statistical data has been transferred. With these statistical results, it has been tried to reveal the structure of the society in Sivas and in the Ottoman general. According to the records in the books, R. 1329/M. In 1913-1914, 551 crimes were committed in general. These crimes are divided into 15 different categories. 240 of these crimes, 43%, are in Sivas Sanjak, 148, 27% in Tokat Sanjak; 84 of them, ie 15%, were processed in Amasya Sanjak and 82 of them, 15%, were processed in Karahisar-ı Şarkî Sanjak.

Anahtar Kelimeler

Ottoman, Sivas, Crime scale, Crime, Murder.

Suç Cetvelleri Verilerine Göre Osmanlı Devleti’nde Suç ve Suçlular: Sivas Vilayeti Örneği (R.1329 / M. 1913-1914)

Öz

Osmanlı Devleti’nin son dönemlerinde suç ve suçluların tespiti ve takibi hususunda düzenli bilgi alabilmek için vilayetlerden her ay rapor istenmiştir. Her ay kazalardan sancak merkezine giden raporlar buradan Dâhiliye Nezareti’ne gönderilmiştir. Bunun için bir şablon oluşturulmuş ve her kaza merkezinden bu şablona uygun şekilde bilgiler istenmiştir. Başbakanlık Osmanlı Arşiv vesikaları arasında suç ve suçluları gösteren iki tür cetvel bulunmaktadır. Bu cetveller “vukuât-ı cinaiyye” ve “ceraim-i umumiyye” cetvelleridir. Başbakanlık Osmanlı Arşivi’nde bulunan ilk vukuât-ı cinaiyye cetveli, 1878 yılında tutulmuştur. Ancak Osmanlı Devleti’nin son derece zor yıllar yaşadığı bu dönemde istatistik cetvelleri muntazaman tutulamamış, bazı aylar eksik kalmıştır. Vukuat-ı cinaiyye defterlerinde suçun işlendiği yer, faillerin isimleri, yakalanıp yakalanmadıkları, yakalanmadı ise ne sebeple yakalanmadığı ve suçun nasıl işlendiğine dair bilgiler vardır. Ceraim-i umumiyye defterlerinde ise bölgede gerçekleşen suçlar toplu halde rakamsal olarak verilmiştir. İki cetvel türünden vukuât-ı cinaiyye cetvellerinde yalnızca cinayet vakaları ele alınmışken ceraim-i umumiye cetvellerinde tüm suçlar belirtilmiştir. Fakat vukuât-ı cinaiyye defterlerine nadir de olsa diğer suçların işlendiği de anlaşılmaktadır
Bu çalışmada Sivas Vilayeti’nde R. 1329/M. 1913-1914 yıllarına ait vukuat-ı cinaiyye defterlerinin tümü incelenmiş, aynı dönemde Sivas Vilayeti’ne ait ceraim-i cinaiyye defterleri ile de bilgiler karşılaştırılmıştır. Sivas Vilayetine ait suç cetvellerinden Rumi 1 Mart 1329- 28 Şubat 1329/ Miladi 14 Mart 1913- 13 Mart 1914 tarihine ait 12 aylık cetvel incelenmiştir. Sivas Vilayeti bu dönemde, Sivas, Tokat, Amasya ve Karahisar-ı Şarkî olmak üzere dört sancaktan oluşmaktadır. Çalışmanın hacminin büyük olması nedeniyle kazalara ait cetveller sancaklar çerçevesinde birleştirilerek aktarılmıştır. Çalışmada Sivas Vilayeti’nde bu dönemde işlenen suçlara dair bilgiler tablolaştırılarak bilginin daha erişilebilir olması sağlanmış; istatistiksel veriler aktarılmıştır. Bu istatistik sonuçları ile Sivas özelinde ve Osmanlı genelinde toplumun yapısı ortaya konmaya çalışılmıştır. Defterlerde yer alan kayıtlara göre Sivas Vilayet genelinde R. 1329/M. 1913-1914 yılında genelinde 551 suç işlenmiştir. Bu suçlar 15 farklı kategoriye ayrılmaktadır. Bu suçların 240’ı yani % 43’ü Sivas Sancağı’nda, 148’i yani %27’si Tokat Sancağı’nda; 84’ü yani %15’i Amasya Sancağı’nda ve 82’si yani %15’i de Karahisar-ı Şarkî Sancağı’nda işlenmiştir

Anahtar Kelimeler

Osmanlı, Sivas, Suç cetveli, Suç, Cinayet

Kaynakça

• Akgündüz, Ahmed, “Kanunnamelerdeki Ceza Hukuku Hükümleri ve Şer’i Tahlili”, İslami Araştırmalar Dergisi, C. 12, S.1, Ankara 1999, S. 1-2. s. 1-16.
• Akman, Mehmet, “Osmanlı Ceza Hukuku Çalışmaları Üzerine Bir İcmal”, Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi, C. 3, S. 5, İstanbul 2005, s. 489-512
• Aksın, Ahmet; Maral, Emrah, “Osmanlı Devletinde Irza ve Namusa Yönelik İşlenen Suçlar ve Uygulanan Cezalar (1789-1850)”, II. Türk Hukuku Tarihi Kongresi Bildirileri, https://cdn.istanbul.edu.tr/FileHandler2.ashx?f=osmanli-devletinde-irza-ve-namusa-yonelik-islenen-suclar-ve-uygulanan-cezalar-(1789-1850)_ahmet-aksin-emrah-maral.pdf.
• Aydın, M. Akif, “İslam Hukuku’nun Osmanlı Devleti’nde Kanun Hukukuna Doğru Geçirdiği Evrim”, Türk Hukuk Tarihi Araştırmaları, S. 1, İstanbul 2006, s. 11-21.
• Aydın, M. Akif, “Osmanlı Ceza Hukuku (Ceza Maddesi içinde)” , TDV İslam Ansiklopedisi, C. 7, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, İstanbul 1993, s. 478-482.
• Aydın, M. Âkif, Osmanlı Devleti’nde Hukuk ve Adalet, Klasik Yayınları, 3. Baskı, İstanbul 2020.
• Baytimur, Suha Oğuz, “Osmanlı Devletinde Hırsızlık Suçları ve Uygulanan Cezalar (1789-1839)”, Studıes Of The Ottoman Domaın, C. 8, S. 15, Burdur 2018, s. 91-108.
• Çabuk, Fehminaz, “Osmanlı Devleti’nde Memurların Müdahil Olduğu Bazı Fuhuş ve Fahişe Meseleleri Üzerine Bir Değerlendirme (1833-1922)”, History Studies, 12/4, Ağustos 2020, s. 1505-1523.
• Daşcıoğlu, Kemal, “Osmanlı Döneminde Rüşvet ve Sahtekârlık Suçları ve Bunlara Verilen Cezalar Üzerine Bazı Belgeler”, Sayıştay Dergisi, S. 59, Ankara 2005, s. 20-25.
• Demirel, Ömer, “Sivas”, TDV İslam Ansiklopedisi, C. 37, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, İstanbul 2009, s. 278-282.
• Durhan, İbrahim, “Osmanlı Hukukunun Yapısı Üzerine Bir Etüd”, A. Ü. Erzincan Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 3, S. 1, Erzincan 1999, s. 215-232.
• Erdoğan, Ahmet, Suç ve Ceza: Osmanlı Toplumunda Bireysel Suçlar ve Cezalar (1559-1609), Yayımlanmamış Doktora Tezi, Sivas Cumhuriyet Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sivas 2019.
• Ertürk, Volkan, “XVI. Yüzyılın İkinci Yarısında Vize Sancağında Eşkıyalık Faaliyetleri (1553-1574)”, Çanakkale Araştırmaları Türk Yıllığı, Çanakkale 2012, S. 12, s. 97-107.
• Gül, Abdulkadir, “Osmanlı Taşrasında Suç ve Suçlular (1919 Ocak Ayı Erzincan Sancağı Örneği)”, Erzincan Binali Yıldırım Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 17, S. 1-2, Erzincan 2013, s. 1-29.
• Gümüş, Musa, “Osmanlı Devleti’nde Kanunlaştırma Hareketleri, İdeolojisi ve Kurumları”, Tarih Okulu, S. 14, İzmir 2013, s. 163-200.
• İnalcık, Halil, “Osmanlı Hukukuna Giriş Örfi- Sultani Hukuk ve Fatih’in Kanunları”, Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, C. 13, S. 2, Ankara 1958, s. 102-126.
• İnalcık, Halil, Osmanlı’da Devlet, Hukuk ve Adalet, Kronik Kitap Yayınları, 14. Baskı, İstanbul 2022.
• Karakaya, Harun, “1858 Ceza kanunnamesinde Kalpazanlık Suçunun Maddi Konusu”, Adalet Dergisi, S.62-63, Ankara 2019, s. 403-428.
• Keleş, Erdoğan, Tazminat Dönemi’nde Rüşvetin Önlenmesi için Yapılan Düzenlemeler, Tarih Araştırmaları Dergisi, Ankara 2005, C. 24, S. 38, s. 259-280.
• Kızılay, Muhammed Emin, “Hakaret Suçu Çerçevesinde Tanzimat Sonrası Osmanlı Hukuku ve Türk Pozitif Hukuku Mukayesesi”, İlahiyat Tetkikleri Dergisi, S. 2, Erzurum 2021, s. 47-70.
• Koç, Yunus, “Erken Dönem Osmanlı Hukuku: Yaklaşımlar, Temel Sorunlar”, Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, Ankara 1999, s. 115- 126.
• Koç, Yunus, “Osmanlı Örfi Hukukunda Standartlaşma (16. Yüzyıl)”, Türkiyat Araştırmaları Dergisi, S. 2, Ankara 2005, s. 131-148.
• Konan, Belkıs, “Osmanlı Devleti’nde Çocuk Düşürme Suçu”, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 57, S. 4, Ankara 2018, s. 319- 335.
• Konan, Belkıs, “Osmanlı Hukukunda Tecavüz Suçu”, OTAM, C. 29, S.29, Ankara 2011, s. 149-172.
• Kurtuluş, Faruk, Suç Cetvellerine Göre II. Meşrutiyet Döneminde Diyarbekir Vilayetinde Cinayet Suçları ve Failleri 1912-1917 (R.1328-1333), Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ağrı 2019.
• Mayak, Faysal, “Iskat-ı Cenin (Çocuk Düşürme) Meselesi Üzerine Osmanlıca Dergilerde Yazılan Yazılar (1867-1927)”, Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 4 (2), Karaman 2021, s. 356-356. Önal, Hüseyin, “1327/1911 Ceza Kanunnâme-i Hümâyûnu Değişikliklerinde Suça İştirak Bahsi ve Hukuki Tartışmalar”, Son Dönem Osmanlı Hukuk Düşüncesi Meseleler Fikirler ve Kurumlar, Ed. Hamdi Çilingir, Hüseyin Önal, İlem Yay., İstanbul 2021.
• Örsten Esirgen, Seda, “Osmanlı Hukukunda Konut Dokunulmazlığını İhlal Suçu”, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 65 (4), Ankara 2016, s. 2306-2329.
• Öztel, Muharrem, “Osmanlı Devleti’nin Kalpazanlıkla İmtihanı (1818-1921)”, Belleten, C. 84, S. 299, Ankara 2020, s. 315-356.
• Öztop, Fatih, II. Meşrutiyet Döneminde Aydın Vilayetinde Sosyal Yapı ve Adli Vaziyet (1908-1916),
• Yayımlanmamış Doktora Tezi, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya 2014, s. 6-7.
• Öztop, Fatih; Karasu, Demet, “Ceraim-i Umumiye Cetvellerine Göre Kudüs Sancağında “Hırsızlık” Suçları ve Failleri (R.1329 / 1913-1914)”, Asia Minor Studies, C. 5, S. 10, Kilis 2017, s. 115-116.
• Öztop, Fatih; Karasu, Demet, “Ceraim-İ Umumiye Cetvellerine Göre Kudüs Sancağında Adam Öldürme ve Öldürmeye Teşebbüs Suçları (R.1329 - M.1913/1914)”, Tarih Okulu Dergisi, S. 29, İzmir 2017, s. 205-209.
• Poyraza, Özlem, ”Osmanlı İmparatorluğu’nda Ağır Cezaları Gerektiren Suç Sebepleri Üzerine Bir Tetkik (1839-1861)”, Manisa Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 20 (3), Manisa 2022, s. 301-318
• Salih, Orhan “Ahlâkın Arka Sokakları: 18. Yüzyıl Osmanlı İstanbulu’nda Fuhuş ve Ceza”, https://www.osmanliistanbulu.org/tr/images/osmanliistanbulu4/orlin_sabev_(orhan_salih).pdf. Şentop, Mustafa, “Tanzimat›tan Önceki Dönemde Osmanlı Mahkemelerinin Görev ve Yetkisi”, Türk Hukuk Tarihi Araştırmaları, S. 1, İstanbul 2006, s. 87-105.
• Şimşek, Fatma; Eroğlu, Haldun; Dinç, Güven, “Osmanlı İmparatorluğunda Iskat-ı Cenin (Çocuk Düşürme)”, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, Sakarya 2009, s. 593-609.
• Taşdemir, Esmer, II. Meşrutiyet Döneminde Erzurum Vilayetinde Cinayet Suçları ve Failleri (1912-1917), Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ağrı 2019, s. 9.
• Yakut, Esra, “Osmanlı Hukukunda Bir Suç Olarak Eşkıyalık ve Cezalandırılması”, Kebikeç, S. 33, Ankara 2012, s. 21-34.
• Yıldız Tepret, Nagihan, Suç Cetvellerine Göre Hüdavendigar Vilayetinde Suç ve Suçlular (1912-1917), Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Bursa Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Bursa 2019. Yılmaz, İbrahim, “Osmanlı Son Döneminde Adam Öldürme Suçu ve Soruşturma Usulleri”, Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, C. 22, S. 2, İstanbul 2020, s. 739-762.