Kutsal Roma Cermen İmparatoru Şarlken’in Evrensel Monarşi Politikası

Yıl 2023, Cilt: 9 Sayı: 3, 575 - 589, 17.09.2023

Yusuf Yıldız

https://doi.org/10.21551/jhf.1320785

Öz

Kutsal Roma Cermen İmparatoru Şarlken, imparator seçildikten sonra Habsburgların ana to-paklarına ilaveten, İspanya kralı dedesi Ferdinand’ın topraklarını da miras olarak devralarak o zamanki deyimle “güneşin batmadığı bir imparatorluğa” sahip olmuştur. Böylece Orta Çağ’dan beri tartışılan ve birçok Avrupalı hükümdarı cezbeden “evrensel monarşi” kurma düşüncesi yeniden gündeme gelmiştir. Temeli Roma geleneği ve Hristiyan teolojisine dayanan ve Şarl-ken’in baş şansölyesi Mercurino Gattinara’da tarafından şiddetle savunulan bu düşünceye göre İmparator, önce Avrupa’daki din düşmanlarını ortadan kaldırarak din birliğini sağlayacak ve kıtayı hakimiyeti altına alacaktı. Daha sonra da Katolik Hristiyanlığın dışarıdaki baş düşmanla-rı olan Türkleri yenerek dünyada tek bir din ve hükümdarın hâkim olduğu evrensel yönetim sistemi kurulacaktı. Bu çalışmada, Şarklen’in bir evrensel monarşi kurmak için sahip olduğu elverişli ve elverişsiz şartlar ortaya konulacaktır. Son olarak, İmparatorun bu siyaseti sahip ol-duğu imkanlar dahilinde gerçekte ne derece uygulamaya çalıştığı gösterilmeye çalışılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Evrensel Monarşi, Şarlken, Gattinara, Habsburglar, Türkler

The “Universal Monarchy” Policy of the Holy Roman Emperor Charles V

Öz

Charles V., Emperor of the Holy Roman Empire, upon his election as Emperor, inherited the lands of his grandfather Ferdinand, King of Spain, in addition to the main possessions of the Habsburgs. He possessed “an empire on which the sun never set”, as contemporaries said at the time. This put the idea of establishing a “universal monarchy”, which had been discussed since the Middle Ages and attracted many European rulers, again to the agenda. According to this idea, that had its origin in the Roman tradition and Christian theology and vigorously de-fended by Mercurino Gattinara, the chief chancellor of Charles V, the emperor should first eliminate the enemies of religion in Europe, ensure religious unity and dominate the continent. Later, by defeating the Turks, the main enemies of Catholic Christianity, a universal system of government was to be established in the world, dominated by a single religion and a single ruler. This study shows the favorable and unfavorable conditions for the establishment of a universal monarchy by Charles V. Finally, it is shown to what extent the emperor actually tried to implement this policy within the scope of his possibilities.

Anahtar Kelimeler

Charles V, Universal Monarchy, Gattinara, Habsburgs, Turks

Kaynakça

• Alváres, Manuel Fernandez, Karl V. Herrscher Eines Weltreiches, Heyne, München 1977.
• Bosbach, Franz, Monarchia universalis: Ein politischer Leitbegriff der frühen Neuzeit, Vandenhoeck & Ruprecht, Göttingen 1988.
• Brandenburg, Erich, Kaiser “Karl V.”, Erich Marks, und Karl Alexander von Müller, Meister der Politik. Eine weltgeschichtliche Reihe von Bildnissen, Bd. 1, Deutsche Verlags-Anstalt, Stuttgart und Berlin 1922, s. 543-557.
• Chronic der Deutschen, Chronik Verlag, Dortmund 1983.
• Feuerle, Mark und Büttner, Jan Ulrich, Von Wien nach Konstantinopel 1530. Deutsch-türkische Diplomatie am Beginn des 16. Jahrhunderts, Hahn, Hannover 2010.
• Gottinger, Peter, Osmanengefahr und Reformation im Heiligen Römischen Reich 1532-1547, Yüksek Lisans Tezi, Wien 2015.
• Höfer, Manfred, Die Kaiser und Könige der Deutschen, Bechtle, München und Esslingen 1994.
• Horst Glassl, “Das Heilige Römische Reich und die Osmanen im Zeitalter der Reformation”, Südeuropa unter dem Halbmond. Untersuchungen über Geschichte und Kultur der südeuropäischen Völker während der Türkenzeit, ed. Peter Bartl und Horst Glassl, Trofenik, München 1975, s. 61-72.
• Kohler, Alfred, Das Reich im Kampf um die Hegemonie in Europa 1521-1648, Enzyklopädie deutscher Geschichte, Bd. 6, hrsg. von Lothar Gall, Oldenbourg, München 1990.
• Kohler, Alfred, Ferdinand I. 1503-1564. Fürst, König und Kaiser, C.H. Beck, München 2003.
• Kohler, Alfred, Karl V. 1500-1558. Eine Biographie, Verlag C.H. Beck, München 1999.
• Kohler, Alfred, Quellen zur Geschichte Karls V. Ausgewählte Quellen zur deutschen Geschichte der Neuzeit. Freiherr vom Stein-Gedächtnisausgabe, Bd. 15, Wissenschaftliche Buchgesellschaft, Darmstadt 1990.
• Krause, Hermen, Kaiserrecht und Rezeption, C. Winter, Heidelberg 1952.
• Naumann, Günter, Deutsche Geschichte. Das Alte Reich 962-1806, Matrix Verlag, Wiesbaden 2007.
• Nette, Herbert, Karl V. mit Selbstzeugnissen und Bilddokumenten, Rowohlt, Reinbek bei Hamburg 1979.
• Neumann, Martin, Las Casas. Die unglaubliche Geschichte von der Entdeckung der Neuen Welt, Herder, Freiburg 1990.
• Öztuna, Yılmaz, Başlangıçtan Günümüze Kadar Büyük Türkiye Tarihi. Türkiye’nin siyasi, medeni, kültür, teşkilat ve san’at tarihi, cilt 3, Ötüken Yayınevi, İstanbul 1977.
• Pleticha, Heinrich, “Karl V. Das Gewissen des Kaisers”, Georg Popp, Die Grossen der Welt, Arena, Würzburg 1985, s. 332-338.
• Schima, Werner und Knob, Debora, Kaiser Maximilian. Der letzte Ritter. Sein Leben, seine Frauen, seine Kriege, ed. Niki Fellner, Mediengruppe Österreich, Wien 2017.
• Schorn-Schütte, Luise, Karl V.: Kaiser zwischen Mittelalter und Neuzeit, Beck, München 2000.
• Schnurbein, Vladimir von, Mercurino Gattinara, die Idee der Monarchia Universalis und ihre Wirkung auf die Politik Kaiser Karls V., Dissertation, Wien 2010.
• Solak, Mehmet, “Osmanlı’ya Karşı Bir Savunma Sisteminin Oluşumu: Hırvat Askerî Sınır Bölgesi (1522-1559)”, XVIII. Türk Tarih Kongresi Bildiri Kitabı, C. VI, Ankara 2022, s. 267-287.
• Turetschek, Christine, Die Türkenpolitik Fedinands I. von 1529 bis 1532, Verlag Notring, Wien 1968.
• Wagner, Wilhelm J., Der grosse Bildatlas zur Geschichte Österreichs, K&S, Wien 1995.
• Yıldız, Yusuf, Osmanlı-Habsburg İlişkileri. Kanuni-Şarlken-Busbecq, TTK, Ankara 2013.