The Demographic Structure of Hauran District in 1570 According To Tahrir Register Number 491

Yıl 2024, Cilt: 10 Sayı: 2, 131 - 146, 19.06.2024

Mustafa Itri Küçükoğlu

https://doi.org/10.21551/jhf.1482461

Öz

Hauran is a vast region located in the south of Syria, with some parts also encompassing the northern regions of Jordan, whose boundaries cannot be definitively determined. The Hauran Plain, situated on lava deposits, is one of the most fertile areas for cereal cultivation. The regions of Hauran receiving sufficient rainfall are highly fertile for cereal cultivation, and the plains in the western area serve as the granary of Syria. For this reason, Hauran, which has been a settlement area since ancient times, has appeared throughout history as a place inhabited by various civilizations. Hauran has come under the dominion of numerous states both in the pre-Islamic era and in the period following the spread of Islam. In 1516, with Yavuz Sultan Selim's victory over the Mamluks in the Battle of Marj Dabiq, the region of Syria swiftly came under Ottoman rule. During this process, Hauran also became part of Ottoman territories. During this period, Hauran, which remained a district attached to the Sanjak of Damascus, maintained this status until the middle of the 19th century.
In this study, which examines the population structure of the Hauran District in the year 1570, the tahrir registers, which are important documents for the classical period of Ottoman history, constitute our primary source. Because the Ottoman population subject to taxation was recorded in these registers. In this context, information about the population structure of Hauran District and the presence of nomadic Turkoman communities in the area has been provided based on the tahrir register number 491 from the year 1570.

Anahtar Kelimeler

Hauran, Syria, Tahrir registers, Population, Turkoman

491 Numaralı Tahrir Defterine Göre 1570 Yılında Havran Kazası’nın Nüfus Yapısı

Öz

Havran, Suriye’nin güneyinde bulunan, bir kısmı da Ürdün’ün kuzeyini kapsayan sınırları kesin bir biçimde belirlenemeyen geniş bir bölgedir. Lav birikintilerinin üzerinde bulunan Havran Ovası, zahire yetiştirmede en verimli bölgelerden birisidir. Havran’ın, yeterli seviyede yağış alan bölgeleri hububat tarımı için oldukça verimli olup, batı sahasındaki ovalar Suriye’nin adeta tahıl ambarıdır. Bu yüzdendir ki, eski çağlardan beri iskân sahası olan Havran, tarih boyunca birçok kavmin meskûn olduğu bir yer olarak karşımıza çıkmaktadır. Havran, gerek İslam öncesi dönemde gerek İslamiyet sonrasında çok sayıda devletin hâkimiyetine girmiştir. 1516 yılında Yavuz Sultan Selim’in Merc-i Dâbık Savaşı’nda Memlûkleri yenmesiyle Suriye bölgesi hızlı bir şekilde Osmanlı yönetimine girmiştir. Bu süreçte Havran da Osmanlı topraklarına katılmıştır. Bu dönemde Şam Sancağı’na bağlı bir kaza olarak varlığını sürdüren Havran, XIX. yüzyılın ortasına kadar bu statüsünü korumuştur.
Havran Kazası’nın 1570 yılındaki nüfus yapısını ele aldığımız bu çalışmada, klasik dönem Osmanlı tarihi için önemli belge türlerinden olan tahrir defterleri temel kaynağımızı oluşturmaktadır. Çünkü Osmanlı’da vergi veren nüfus bu defterlerde kayıt altına alınmıştır. Bu bağlamda 1570 yılına ait olan 491 numaralı tahrir defteri esas alınarak Havran Kazası’nın nüfus yapısı ve buradaki konargöçer Türkmen varlığı hakkında bilgi verilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Havran, Suriye, Tahrir defterleri, Nüfus, Türkmen

Kaynakça

• Akdağ, Mustafa, Türkiye’nin İktisadî ve İçtimaî Tarihi-II, İstanbul, 1979.
• Armağan, A. Latif, “Osmanlı Devleti’nde Konar-Göçerler”, Osmanlı Ansiklopedisi, Ankara, 1999, IV, s. 142-150
• Baykara, Tuncer, “Kasaba”, TDV İslam Ansiklopedisi, İstanbul, 2001, XXIV, s. 525-526.
• Baykara, Tuncer, “Kaza”, TDV İslam Ansiklopedisi, Ankara, 2002, XXV, s. 119-120.
• Buzpınar, Şit Tufan, “Havran”, TDV İslam Ansiklopedisi, İstanbul, 1997, XVI, s. 539-541.
• Büyükaşçı, Mustafa Sabri, “Seyyid”, TDV İslam Ansiklopedisi, İstanbul, 2009, XXXVII, s. 40-43.
• Darkot, Besim, “Havran”,MEB İslam Ansiklopedisi, İstanbul, 1987, V/I, s.378-379.
• Evliya Çelebi, Evliyâ Çelebi Seyahatnâmesi: IX. Kitap, haz. Yücel Dağlı ve diğerleri, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul, 2005.
• Göyünç, Nejat, “Hâne Deyimi Hakkında”, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Tarih Dergisi, Sayı: 32, 1979, (s. 331-348).
• Kılıç, Orhan, XVI. Yüzyılda Adilcevaz ve Ahlat (1534-1605), Tamga Yayıncılık, Ankara, 1999.
• Nasıroğlu, Mehtap, Osmanlı Yönetiminde Hama (1516-1600), Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Elazığ, 2014.
• Orhonlu, Cengiz, Osmanlı İmparatorluğunda Aşiretlerin İskânı, Eren Yayınları, 1987.
• Şahin, İlhan, “Göçebeler”, Osmanlı Ansiklopedisi, Ankara, 1999, IV, s. 132-141.
• Şahin, İlhan, “Nahiye”, TDV İslam Ansiklopedisi, İstanbul, 2006, XXXII, s. 306-308.
• Taşkın, Ünal, Osmanlı İdaresinde Safed (1516-1600), Elazığ, 2011.