Sadakat Ve Liyakatin Anahtarı: Devşirme Sistemi

Yıl 2024, Cilt: 10 Sayı: 2, 106 - 121, 19.06.2024

Rahmi Tekin , Yağmur Şen

https://doi.org/10.21551/jhf.1495744

Öz

Osmanlı Devleti’nde toplum iki grup halinde ele alınır. Bunlardan birincisi askerî sınıf, diğeri ise reâyâ sınıfı olarak adlandırılır. İdarî sisteme bağlı olarak bugünkü manâda hem askerlik hizmeti yapanlar, hem de memur statüsünde bulunanlar askerî sınıf içinden yetiştirilirdi. Buna göre, devletin asker, yönetici ve birçok alanda memurluk ihtiyacını karşılamak amacıyla, bazı gayrimüslim ailelerin erkek çocuklarından sağlıklı, düzgün ve zeki olanları seçilerek, sıkı bir eğitime tabi tutulurlardı. Söz konusu eğitime alınacak çocuklar, devşirme usulüyle temin edilirdi. İhtiyaç doğrultusunda uygulanan bu devşirme sistemi, Osmanlı klasik dönemde, devletin belirlemiş olduğu bazı kanun ve nizamnâme çerçevesinde yapılmıştır.
I. Murad (1362-1389) döneminden itibaren uygulanmaya başlanan bu sistem, Fatih Sultan Mehmed (1444-1446/1451-1481) döneminde kanunlaşmıştır. Osmanlı Devleti’nde yaklaşık 150 yıl (XVI. yüzyılın son çeyreğine kadar) uygulanan bu sistem, zamanla anlamını yitirmiş ve XVIII. yüzyıl ortalarından itibaren tamamen ortadan kaldırılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Devşirme Usulü, Osmanlı Devleti, İdarî Sınıf, Askerî Sınıf

The Key to Loyalty And Merit: Recruiting System

Öz

In the Ottoman Empire, society is considered in two groups. The first of these is called the military class, and the other is called the royal class. Depending on the administrative system, both those doing military service and those with civil servant status in today's sense were trained from the military class. Accordingly, in order to meet the state's need for soldiers, administrators and civil servants in many fields, healthy, decent and intelligent boys from some non-Muslim families were selected and subjected to strict training. Children to be included inthis education were recruited through the recruitment method. This devshirme system, which was implemented in line with the need, was made within the framework of some laws and regulations determined by the state in the Ottoman classical period.
This system, which started to be implemented since the period of Murad I (1362-1389), was enacted during the period of Sultan Mehmed the Conqueror (1444-1446/1451-1481). This system, which was implemented in the Ottoman Empire for approximately 150 years (until the last quarter of the 16th century), lost its meaning over time and was abandoned in the 18th century. It has been completely eliminated since the middle of the century

Anahtar Kelimeler

Devşirme Method, Ottoman Empire, Administrative Class, Military Class

Kaynakça

• Ahmed Cevad Paşa. (1297). Tarih-i Askerî-i Osmanî. (1. Baskı). (Cilt I).
• Ahmet Refik. (Tarihsiz). Devşirme Usulü. Türk Tarihinin Ana Hatları, (Seri II, No. 3). Akşam Matbaası.
• Akbayar, N. (2001). Osmanlı Yer Adları Sözlüğü, (1. Baskı), Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• Akgündüz, A. (1990). Osmanlı Kanunnâmeleri ve Hukukî Tahlilleri. (1. Baskı). (Cilt II). OSAV Yayınları.
• Akkutay, Ü. (1984). Enderun Mektebi. (1. Baskı). Gazi Üniversitesi Basın- Yayın Yüksekokulu Yayınları.
• Anonim. (1974). Kitâb-i Müstetâb (Osmanlı Devlet Düzenine Ait Metinler). (1. baskı). (Cilt I). ADTCF Yayınları.
• Âşık Paşazâde. (2007). Osmanoğullarının Tarihi Tevârîh-i Âl-i Osman, (2. Baskı). Gökkubbe Yayınları.
• Barkçin, S. Ş. (2018). Osmanlı Aklı. (1. Baskı). Mostar Yayınları.
• Danişmend, İ.H. (2011). Osmanlı Tarihinin Kronolojisi, (2. Baskı). (Cilt II). Doğu Kütüphanesi Yayınları.
• Derman, M.U. (1998). Hilye. Diyanet İslam Ansiklopedisi. (Cilt XVIII). 47-51.
• Ercan, Y. (1987). Devşirme Sorunu, Devşirmenin Anadolu ve Balkanlardaki Türkleşme ve İslâmlaşmaya Etkisi. Belleten, (Cilt L/ Sayı 198). 715-722.
• Erzurumlu İbrahim Hakkı. (Tarihsiz). Marifetnâme. (1. Baskı).
• Fınkel, C. (2020). Rüyadan İmparatorluğa Osmanlı (Osmanlı İmparatorluğu’nun Öyküsü 1300-1923). (1. Baskı). Timaş Yayınları.
• Gibbons, H.A. (1998). Osmanlı İmparatorluğu’nun Kuruluşu, (1. Baskı). 21. Yüzyıl Yayınları.
• Goodwin, G. (2008). Yeniçeriler. (1. Baskı). Doğan Egmont Yayınları.
• Gündüz. M. (2016). Enderun Mektebi ve Osmanlı’da Üstün Yeteneklilerin Eğitimi. Eğitime Bakış Dergisi, (Sayı 37). 13-20.
• Hafız Hızır İlyas. (1276). Tarih-i Enderun (Letâif-i Enderun). (1. Baskı). Matbaa-i Âmire. Hathaway, J. (2018). Osmanlı Hâkimiyetinde Arap Toprakları,1516-1800, (2. Baskı). Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Hezarfen Hüseyin Efendi. (1998). Telhisü’l- Beyân fî Kavânîn-i Âl-i Osmân. (1. Baskı). Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• İlgürel, M. (1988). Acemi Oğlanı. Diyanet İslam Ansiklopedisi. (1. Baskı). (Cilt I), 324-325.
• İlgürel, M. (1986). Yeniçeriler. Milli Eğitim Bakanlığı İslâm Ansiklopedisi. (1. Baskı). (Cilt XIII), 385-395.
• Mehmed Râif Efendi. (2013). Şemâil-i Şerif (Efendimiz’in (SAV) Güzelliği ve Ahlâkı). (1. Baskı). Semerkant Yayınları.
• Özcan, A. (1994). Devşirme. Diyanet İslam Ansiklopedisi. (1. Baskı). (Cilt IX), 254-257.
• Özcan, A. (2007). Pençik. Diyanet İslam Ansiklopedisi. (1. Baskı). (Cilt XXXIV), 226-228.
• Pakalın, M. Z. (1993). Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü. (Cilt I-II-III). Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları.
• Pul, A. (2016). Yeniçeri Ocağı’nın 68. Ortası Turnacıbaşılık. (1. Baskı), Gece Kitaplığı Yayınları.
• Sakaoğlu, N. (2003). Osmanlı’dan Günümüze Eğitim Tarihi. (1. Baskı).
• Selanikî Mustafa Efendi. (1989). Tarih-i Selanikî. ( 1. Baskı). Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Sertoğlu, M. (1986). Osmanlı Tarih Lügatı. (1. Baskı). Enderun Kitabevi.
• Şem’dânî- Zâde Fındıklılı Süleyman Efendi. (1980). Mür’i’t- Tevârih, (1. Baskı). (Cilt II). İstanbul Edebiyat Fakültesi Yayınları. .
• Taşköprîzâde Ahmed Efendi. (2016). Ahlak ve Siyaset Risaleleri. (1. Baskı). Medeniyet Üniversitesi Yayınları.
• Topçular Kâtibi Abdülkadir. (2003). Kadrî Efendi Tarihi. (1. Baskı). (Cilt I). Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Uludağ, S.- Salim Söğüt. (1996). Firaset. Diyanet İslam Ansiklopedisi. ( Cilt XIII). 116-118.
• Uzunçarşılı, İ.H. (1988). Osmanlı Devlet Teşkilâtından Kapıkulu Ocakları. ( 1.Baskı). (Cilt I), Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Uzunçarşılı, İ.H. (1988). Devşirme. Milli Eğitim Bakanlığı İslâm Ansiklopedisi. (1. Baskı). (Cilt III). 564-565.