Son Dönem Osmanlı İmparatorluğu’nda Muharipleştirilmiş Köpekler

Yıl 2025, Cilt: 11 Sayı: 1, 67 - 92, 27.03.2025

Cihangir Gündoğdu

https://doi.org/10.21551/jhf.1633776

Öz

19. yüzyıl eğitimli köpeklerin modern devletlerin ordu ve polis gibi güvenlik aygıtlarındaki varlıklarının gözle görülür artışına tanıklık etti. Köpekler şehirlerde suçla mücadeleden, savaşlarda muhabere ve arama kurtarma operasyonlarına değin önemli görevler yerine getirdiler. Önemli sayıda insan ve hayvanın seferberliğe dâhil edildiği modern küresel savaşlarda köpeklerin istihdamları doruk noktasına ulaştı. Topyekûn seferberlik çabasının önemli bir parçası olan askerileştirilmiş köpekler muharip ordularca yardımcı kuvvetler olarak eğitildi ve donatıldılar. Şehirlerde ise köpekler modern polis kuvvetlerinin suçla mücadelesine katıldılar. Bu çalışma, on dokuzuncu yüzyılın son dönemlerinde eğitimli köpeklerin Osmanlı güvenlik aygıtında yardımcı kuvvetler olarak istihdamlarının tarihsel arka planına odaklanıyor. Köpekler, Osmanlı ordusunun uzun süredir bir parçası olmalarına rağmen, modern dönemde diğer küresel örneklere paralel olarak eğitimleri ve bakımları için nispeten daha sistematik bir yaklaşım geliştirildi. Bu dönemde İkinci Abdülhamid’in (1876 – 1909) güvenlik kaygıları ve askerileştirilmiş köpeklere olan ilgisi eğitimli köpeklerin güvenlik amaçlı istihdamlarında teşvik edici bir rol oynadı. Arşiv belgelerinden, günlük basından ve popüler ve profesyonel yayınlardan yararlanan bu çalışma, son dönem Osmanlı İmparatorluğu’nda askerileştirilmiş köpeklerinin varlıklarını ve istihdamlarını irdeliyor.

Anahtar Kelimeler

Osmanlı İmparatorluğu, Hayvan Tarihi, Harp Köpekleri, Polis Köpekleri, Birinci Dünya Savaşı, Topyekûn Seferberlik

Militarized Dogs in the Late Ottoman Empire

Öz

The nineteenth century saw a marked increase in the presence of trained dogs in the security apparatus of modern states, such as the army and police. Dogs have performed important tasks in cities, from fighting crime to combat and search and rescue operations in wars. In modern global wars, where large numbers of people and animals were mobilized for the war effort, the use of dogs reached its peak. As an important part of the total mobilization effort, militarized dogs were trained and equipped by combatant armies as auxiliary forces. In cities, dogs became part of the modern police force's fight against crime. This study focuses on the historical background of the employment of trained dogs as auxiliary forces in the Ottoman security apparatus in the late nineteenth century. Although dogs had been a part of the Ottoman army for a long time, a relatively more systematic approach to their training and care was developed in parallel with other global examples in the modern period. During this period, Abdulhamid II's (1876 – 1909) security concerns and interest in militarized dogs played an encouraging role in the employment of trained dogs for security purposes. Drawing on archival documents, the daily press, and popular and professional publications, this study examines the existence and employment of militarized dogs in the late Ottoman Empire.

Anahtar Kelimeler

Ottoman Empire, Animal History, War Dogs, Police Dogs, World War I, Mass Mobilization

Kaynakça

• Aladağ, Hüseyin Hilmi. “Osmanlı Devleti Zaviyesinden 1904-1905 Rus-Japon Harbi”. Selçuk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, sy 36 (Aralık 2016): 579-579.
• Alloul, Houssine, Edhem Eldem, ve Henk de Smaele, ed. To Kill a Sultan: A Transnational History of the Attempt on Abdülhamid II. New York: Palgrave Macmillan, 2017.
• Amato, Sarah. Beastly Possesions: Animals in Victorian Consumer Culture. Toronto: University of Toronto Press, 2015.
• Benson, Etienne. “Animal Writes: Historiography, Disciplinarity, and the Animal Trace”. İçinde Making Animal Meaning, editör Linda Kalof, 3-16. East Lansing: Michigan State University Press, 2011.
• Beşikçi, Mehmet. Birinci Dünya Savaşı’nda Osmanlı Seferberliği. Istanbul: İşbankası Kültür Yayınları, 2014. Beşikçi, Mehmet. ,The Ottoman Mobilization of Manpower in the First World War: Between Voluntarism and Resistance. Leiden; Boston: Brill, 2012.
• Cooper, Jilly. Animals in War, Connecticut: Lyons Press, 2002.
• Çeribaş, Volkan. “17. Yüzyıl Osmanlı Sultanları ve Av: Şikâr-ı Hümayun”. Doktora Tezi, Ondokuz Mayıs Üniversitesi, 2024.
• Dölek Sever, Deniz. “Hayvan Tarihi: Osmanlı-Türkiye Geçmişine Türlerarası Perspektifle Bakmak”. Reflektif Journal of Social Sciences 5, sy 2 (2024): 241-60.
• Edwin Hauten Ville Richardson. Forty Years with Dogs. London: Hutchinson&Co, 1935.
• Ergut, Ferdan. Modern Devlet ve Polis: Osmanlı’dan Cumhuriyet’e Toplumsal Denetimin Diyalektiği. Istanbul: İletişim Yayınları, 2004.
• Ergut, Ferdan. “Policing the Poor in the Late Ottoman Empire” Middle Eastern Studies 38, sy 2 (2002): 149-64.
• Erkan, Nevzat. “Üsküdar’da Konumlanmış Bir Ocak: Tazıcılar Ocağı” Eskiyeni, no. 40 (Mart 20, 2020): 321–40.
• Esenbel, Selçuk. “Savaşın Osmanlı Türkiye’si Üzerindeki Etkisi”. Toplumsal Tarih, sy 176 (2008): 72-75.
• Fudge, Erica. “What Was It Like to be Cow?: History and Animal Studies”. İçinde The Oxford Handbook of Animals Studies, editör Linda Kalof, 258-78. New York: Oxford University Press, 2017.
• Güllü, Ramazan Erhan. “19-20. Yüzyıllarda Avrupa’da ve Türkiye’de Askerî Posta Güvercini Kullanımı”. Belleten 84, sy 301 (2020): 1175-1218.
• Gündoğdu, Cihangir. “Dogs Feared and Dogs Loved: Human-Dog Relations in the Late Ottoman Empire”. Society & Animals 31, sy 1 (Mayıs 2020): 25-46.
• Gündoğdu, Cihangir. “Savaşın Meçhul Aktörleri: Osmanlı Cihan Harbi Seferberliğinde Hayvanlar Üzerine Genel Bir Değerlendirme”. Kebikeç, sy 53 (2022): 55-88.
• Gündoğdu, Cihangir. “The State and the Stray Dogs in late Ottoman Istanbul: From Unruly Subjects to Servile Friends”. Middle Eastern Studies 54, sy 4 (2018): 555-74.
• Hobgood-Oster, Laura. A Dog’s History of the World: Canines and the Domestication of Humans. Waco, Texas: Baylor University Press, 2014.
• Kalof, Linda, ed. The Oxford Handbook of Animal Studies. New York: Oxford University Press, 2017.
• Karaduman, Gökay. “Osmanlı Devlet’inde Şikâr-ı Hümayun ve IV. Mehmed’in Çatalca ve Karıştıran Avları”. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 22, sy 1 (2021): 131-46.
• Kean, Hilda, ve Philip Howell, ed. The Routledge Companion to Animal-Human History. New York: Routledge, 2018.
• Kuruyazıcı, Hasan, ed. Osmanlı’dan Cumhuriyet’e Bir Mimar Arif Hikmet Koyunoğlu. Istanbul: Yapı Kredi Yayınları, 2008.
• Kuzucu, Kemalettin. Istanbul’un Sokak Köpekleri: Muhafazakârlık ve Modernlik Bağlamında Osmanlı’dan Cumhuriyet’e. Kapı Yayınları, 2022.
• Levy, Noemi. “Polislikle İlgili Bilgilerin Dolaşım Tarzları: Osmanlı Polisi için Fransız Modeli Mi?” İçinde Jandarma ve Polis: Fransız ve Osmanlı Tarihçiiğine Çapraz Bakışlar, çeviren Burak Onaran ve Deniz Öztürk, 146-70. Istanbul: Tarhi Vakfı Yurt Yayınları, 2009.
• Mason, Emma. “Dogs, detectives and the famous Sherlock Holmes”. International Journal of Cultural Studies 11, sy 3 (2008): 289-300.
• McHugh, Susan. Dog. Animal. London: Reaktion Books, 2004.
• “Osmanlıda Polis Köpeği Eğitimi / Theodor - Rotter 1909, ıslak imzalı Albüm”. Erişim 17 Mayıs 2023.
• https://www.pingudumuzayede.com/urun/6337908/osmanlida-polis-kopegi-egitimi-theodor-rotter-1909-islak-imzali-album-theodor-r.
• Özbek, Nadir. “‘Beggars’ and ‘Vagrants’ in Ottoman State Policy and Public Discourse, 1876-1914”. Middle Eastern Studies 45, sy 5 (Eylül 2009): 783.
• Özbek, Nadir. “Tarihyazıcılığında Güvenlik Kurum ve Pratiklerine ilişkin Bir Değerlendirme”. İçinde Jandarma ve Polis: Fransız ve Osmanlı Tarihçiiğine Çapraz Bakışlar, editör Noemi Levy ve Alexandre Toumarkine, 1-19. Istanbul: Tarih Vakfi Yurt Yayınları, 2009.
• Özer, Sevilay. “Osmanlı Devleti’nin Son Döneminde Posta Güvercinleri”. Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi 55, sy 2 (2015): 167-87.
• Öztürk, Yücel. “Askerî Eğitim Tarihi Açısından Harp Köpeklerinin Talim ve Terbiyesi”. Askeri Tarih Araştırmaları Dergisi 22, sy 36 (2024): 193-210.
• Parry, Tyler D, ve Charlton W Yingling. “Slave Hounds and Abolition in the Americas*”. Past & Present 246, sy 1 (ubat 2020): 69-108.
• Pearson, Chris. “Between Instinct and Intelligence: Harnessing Police Dog Agency in Early Twentieth-Century Paris”. Comparative Studies in Society and History 2, sy 58 (2016): 463-90.
• Pearson, Chris. “Canines and Contraband: Dogs, Nonhuman Agency and the Making of the Franco-Belgian Border During the French Third Republic”. Journal of Historical Geographpy 54 (Eylül 2016): 50-62.
• Pearson, Chris. “Dogs, History, and Agency”. History and Theory, sy 52 (Aralık 2013): 128-45.
• Pearson, Chris. “‘Four-Legged Poilus’: French Army Dogs, Emotional Practices and the Creation of Militarized Human-Dog Bonds, 1871–1918”. Journal of Social History 52, sy 3 (2019): 731-60.
• Pemberton, Neil. “‘Bloodhounds as Detectives’: Dogs, Slum Stench and Late-Victorian Murder Investigation”. Cultural and Social History 10, sy 1 (2013): 69-91.
• Phillips, Gervase. “Animals in and At War”. İçinde The Routledge Companion to Animal-Human History, editör Hilda Kean ve Philip Howell, 422-445. Londra: Routledge, Taylor & Francis Group, 2019.
• Phillips, Gervase. “Pigeons in the Trenches: animals, communications technologies and the British Expeditionary Force, 1914-1918”. The British Journal for Military History 4, sy 3 (2018): 60-80.
• ———. “Technology, ‘Machine Age’ Warfare, and the Military Use of Dogs, 1880–1918”. Journal of Military History, 82, sy 1 (2018): 67-94.
• Phillips, Gervase. “The Employment of War Dogs in the Medieval and Early Modern West”. British Journal for Military History 7, sy 1 (Mart 2021): 2-20.
• Richardson, Edwin Hautenville. Forty Years with Dogs. London: Hutchinson, 1935.
• Ritvo, Harriet. “Pride and Pedigree: The Evolution of the Victorian Dog Fancy”. Victorian Studies 29, sy 2 (1986): 227-53.
• Sarıkaya, Makbule. “Askerî Tarih Açısından Önemli Bir Belge: Harp Köpeği Talimatnamesi”. Askerî Tarih Araştırmaları Dergisi, sy 14 (Ağustos 2009): 35-41.
• Shaw, David Gary. “The Torturer’s Horse: Agency and Animals in History”. History and Theory 52, sy 4 (2013): 146-67.
• Shear, Keith. “Police Dogs and State Rationality in Early Twentieth-century South Africa”. İçinde Canis Africanis, editör Lance van Sittert ve Sandra Swart, 193-216. Brill, 2008.
• Skabelund, Aaron. “Breeding Racism: The Imperial Battlefields of the ‘German’ Shepherd Dog”. Society and Animals 16, sy 4 (2008): 354-71.
• Skabelund, Aaron Herald. Empire of dogs: canines, Japan, and the making of the modern imperial world. Ithaca: Cornell University Press, 2011.
• Şakul, Kahraman. II. Viyana Kuşatması: Yedi Başlı Ejderin Fendi. Istanbul: Timaş Yayınları, 2021.
• Uzunçarşılı, İsmail Hakkı. Osmanlı Devleti’nin Saray Teşkilâtı. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi, 1984.