Araştırma Makalesi
BibTex RIS Kaynak Göster

XIII ve XIV. Yüzyılda İlhanlı Devleti’nin Bizans İmparatorluğu İle Diplomatik İlişkileri

Yıl 2025, Cilt: 11 Sayı: 3, 529 - 543, 30.09.2025
https://doi.org/10.21551/jhf.1766050

Öz

XIII. ve XIV. yüzyıllarda İlhanlı Devleti ile Bizans İmparatorluğu arasındaki münasebetler, Ortaçağ Yakın Doğu’sunun siyasî dengelerinin şekillenmesinde belirleyici olmuştur. Hülagu Han döneminde başlayan diplomatik temaslar, Memlûk–Altın Orda ittifakını dengeleme amacıyla tesis edilmiş ve Abaka Han devrinde hanedan evlilikleri aracılığıyla kurumsallaşmıştır. Taraflar, askerî, diplomatik ve kültürel sahalarda yoğun iş birliği yürütmüş; Bizans prenseslerinin İlhanlı hükümdarlarıyla evlenmesi, ittifakın sembolik ve stratejik boyutunu güçlendirmiştir. İlhanlı topraklarında Bizanslı âlim ve sanatçıların faaliyet göstermesi, karşılıklı kültürel etkileşimi derinleştirmiştir. Ancak Olcaytu Hüdabende’nin İslâmiyet’i kabul etmesi ve her iki devlette de yaşanan iç istikrarsızlıklar, bu iş birliğinin sürekliliğini sekteye uğratmıştır. Neticede söz konusu ilişkiler kısa vadede önemli stratejik kazanımlar sağlamakla birlikte, kalıcı ve istikrarlı bir ittifaka dönüşememiştir.

Kaynakça

  • Borghezıo, Gino, Borghezıo, “Papalığın Moğollarla Münasebeti”, Ülkü, 7, 42, (1936): 450-456.
  • Ebü’l-Ferec İbnü’l-İbrî. Târîhu Muhtasarı’d-Düvel. çev. Şeref Yaltkaya. Ankara: TTK Yayınları, 2011.
  • Ekici Kansu-Kirişoğlu Alican. “Hasımlıktan Hısımlığa: Kutsal Topraklarda Kudüs Ekseninde Memluklara Karşı İlhanlı- Haçlı İttifak Çabaları”, KARE, 13, (2022): 66-97.
  • Geanakplos, Deno John. Empror Michail Palaeologus And the West (1258-1282). Colombia University: 1973.
  • Genceli Kiragos. Moğol İstilası (1220-1265). çev. Mahmut Kemal Bey. haz. İlhan Aslan- Fuat Hacısalihoğlu. İstanbul: Post Yayınları, 2018.
  • Grousset, René. Bozkır İmparatorluğu. çev. Reşat Üzen. İstanbul: Ötüken Neşriyat, 2016.
  • Haykıran, Ramazan Kemal. Moğollar Zamanında Yakın Doğu. İstanbul: Ötüken Neşriyat, 2016.
  • Herrin, Judith. Unrivalled İnflunce Women and Emipre in Byzatium. Princeton-Oxford: Princeton University Press, 2013.
  • Holt, Peter Malcolm. Haçlılar Çağı 11.Yüzyıldan 1517’ye Yakın Doğu. çev. Özden Arıkan. İstanbul: Islık Yayınları, 2020.
  • İbnü’l-Abuduzzahir, er- Ravzu’s- zahir Siretü’lmelik ez-Zahir, nşr. Abdulaziz el- Huveytır, Riyad: 1376/1976.
  • İnalcık, Halil. “Osmanlı Devleti’nin Kuruluşu” Türkler Ansiklopedisi IX, Ankara, Yeni Türkiye Yayınları, (2002):66-88.
  • Kamalov, İlyas. “Altın Orda- Bizans Münasebetleri (1261-1453)” Karadeniz Araştırmaları Dergisi, 4, 5, 2005: 3-20.
  • Karaaslan, Yusuf Ziya. İlhanlı Hükümdarı Abaka Han ve Etrafındaki Dünya (1265-1282). Yayımlanmamış Doktora Tezi, Uludağ Üniversitesi Sos. Bil. Enstitüsü.
  • Lippard, Bruce G. The Mongols And Byzantium 1243-1341. Ph.d, İndian University, 1983.
  • Müverrih Vardan. Türk Fetihleri Tarihi (889-1269). çev. Hrant D. Andresyan, haz. İlhan Aslan. İstanbul: Post Yayınları, 2017.
  • Nicol, Donald M. The Last Centuries of Byzantium (1261-1453). Cambridge University Press:2008.
  • Ostrogorsky, George. Bizans Devleti Tarihi. çev. Fikret Işıltan. Ankara: TTK Yayınları. 1999.
  • Pachymeres, Georgios. Relations Histoiques. C.4, ed. Albert Failler, Paris:1984.
  • Pachymeres, Georgios. Bizanslı Gözüyle Türkler. çev. İlcan Bihter Barlas. İstanbul: İlgi Kültür Sanat Yayınları, 2019.
  • Preiss, Reuven Amitai. Mongols and Mamluks. The Mamluks-İlkhanid War (1260-1281), Cambridge:1995.
  • Reşîdüddin Fazlullah, Câmiü’t-Tevârih III. tsh. Muhammed Ruşen, Mustafa Musevî, Tahran: Neşrü’l-Berz, 1373.
  • Reşîdüddin Fazlullah, Câmiü’t-Tevârih (İlhanlılar Kısmı). çev. İsmail Aka-Mehmet Ersan- Ahmad Hesamipour Khelehani, Ankara: TTK Yayınları, 2013.
  • Reşîdüddin Fazlullah. Kitab-ı Tarih-i Mübarek-i Gazan. tsh. Karl Jahn. London: Standford Yayınları, 1357/1940.
  • Roux, Jean-Paul. Moğol İmparatorluğu Tarihi. çev. Aykut Kazancıgil- Ayşe Bereket İstanbul: Kabalcı Yayınları, 2001.
  • Ruknu’d-din Baybars. Baybars Tarihi II. çev. Şerefüddin Yaltkaya. Ankara: TTK Yayınları, 2000.
  • Sevim Ali- Merçil, Erdoğan. Selçuklu Devleti Tarihi Siyaset, Teşkilat Kültür. Ankara: TTK Yayınları, 2023.
  • Spuler, Berthold. İran Moğolları. çev. Cemal Köprülü. Ankara: TTK Yayınları, 2011.
  • Spuler, Berthold. Die Golden Horde Die Mongolen in Russland 1223-1502. Leipzig:1943.
  • Subaşı, Ömer. Moğollarda Kadın, Evlilik ve Dış Siyaset. İstanbul: Selenge Yayınları, 2021.
  • Teisenhaussen, W. Altın Ordu Devleti Tarihine Ait Metinler El-Mufaddal, en-Nehcu’s-sedid. çev. İ. Hakkı İzmirli. İstanbul: Post Yayınevi, 2025.
  • Tezcan, Mehmet. “Türk Moğol Hâkimiyeti Döneminde Karadeniz’de Ticaret”. Tarih İncelemeleri Dergisi, 24,1, 2009:151-194.
  • Togan, Zeki Velidî. Umumî Türk Tarihine Giriş. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 2019.
  • Turan, Osman. Selçuklular Zamanında Türkiye. İstanbul: Ötüken Neşriyat, 2014.
  • Yuvalı, Abdulkadir. İlhanlı Tarihi I, Kuruluş Devri. İstanbul: Bilge Kültür Sanat, 2017.

Diplomatic Relations between the Ilkhanate and the Byzantine Empire during the 13th and 14th Centuries

Yıl 2025, Cilt: 11 Sayı: 3, 529 - 543, 30.09.2025
https://doi.org/10.21551/jhf.1766050

Öz

During the 13th and 14th centuries, relations between the Ilkhanate and the Byzantine Empire constituted a pivotal factor in shaping the political dynamics of the medieval Near East. Initiated under Hülegü Khan with the objective of counterbalancing the Mamluk–Golden Horde alliance, these diplomatic contacts became institutionalized through dynastic marriages during the reign of Abaqa Khan. The two polities engaged in substantive cooperation across military, diplomatic, and cultural domains, with the matrimonial alliances between Byzantine princesses and Ilkhanid rulers enhancing both the symbolic and strategic dimensions of the partnership. The presence of Byzantine scholars and artists within Ilkhanid territories further facilitated mutual cultural exchange. Nevertheless, the alliance’s continuity was undermined by Öljaitü’s conversion to Islam and the internal instability afflicting both states. Consequently, although the relationship yielded notable short-term strategic benefits, it failed to evolve into a durable and stable alliance.

Kaynakça

  • Borghezıo, Gino, Borghezıo, “Papalığın Moğollarla Münasebeti”, Ülkü, 7, 42, (1936): 450-456.
  • Ebü’l-Ferec İbnü’l-İbrî. Târîhu Muhtasarı’d-Düvel. çev. Şeref Yaltkaya. Ankara: TTK Yayınları, 2011.
  • Ekici Kansu-Kirişoğlu Alican. “Hasımlıktan Hısımlığa: Kutsal Topraklarda Kudüs Ekseninde Memluklara Karşı İlhanlı- Haçlı İttifak Çabaları”, KARE, 13, (2022): 66-97.
  • Geanakplos, Deno John. Empror Michail Palaeologus And the West (1258-1282). Colombia University: 1973.
  • Genceli Kiragos. Moğol İstilası (1220-1265). çev. Mahmut Kemal Bey. haz. İlhan Aslan- Fuat Hacısalihoğlu. İstanbul: Post Yayınları, 2018.
  • Grousset, René. Bozkır İmparatorluğu. çev. Reşat Üzen. İstanbul: Ötüken Neşriyat, 2016.
  • Haykıran, Ramazan Kemal. Moğollar Zamanında Yakın Doğu. İstanbul: Ötüken Neşriyat, 2016.
  • Herrin, Judith. Unrivalled İnflunce Women and Emipre in Byzatium. Princeton-Oxford: Princeton University Press, 2013.
  • Holt, Peter Malcolm. Haçlılar Çağı 11.Yüzyıldan 1517’ye Yakın Doğu. çev. Özden Arıkan. İstanbul: Islık Yayınları, 2020.
  • İbnü’l-Abuduzzahir, er- Ravzu’s- zahir Siretü’lmelik ez-Zahir, nşr. Abdulaziz el- Huveytır, Riyad: 1376/1976.
  • İnalcık, Halil. “Osmanlı Devleti’nin Kuruluşu” Türkler Ansiklopedisi IX, Ankara, Yeni Türkiye Yayınları, (2002):66-88.
  • Kamalov, İlyas. “Altın Orda- Bizans Münasebetleri (1261-1453)” Karadeniz Araştırmaları Dergisi, 4, 5, 2005: 3-20.
  • Karaaslan, Yusuf Ziya. İlhanlı Hükümdarı Abaka Han ve Etrafındaki Dünya (1265-1282). Yayımlanmamış Doktora Tezi, Uludağ Üniversitesi Sos. Bil. Enstitüsü.
  • Lippard, Bruce G. The Mongols And Byzantium 1243-1341. Ph.d, İndian University, 1983.
  • Müverrih Vardan. Türk Fetihleri Tarihi (889-1269). çev. Hrant D. Andresyan, haz. İlhan Aslan. İstanbul: Post Yayınları, 2017.
  • Nicol, Donald M. The Last Centuries of Byzantium (1261-1453). Cambridge University Press:2008.
  • Ostrogorsky, George. Bizans Devleti Tarihi. çev. Fikret Işıltan. Ankara: TTK Yayınları. 1999.
  • Pachymeres, Georgios. Relations Histoiques. C.4, ed. Albert Failler, Paris:1984.
  • Pachymeres, Georgios. Bizanslı Gözüyle Türkler. çev. İlcan Bihter Barlas. İstanbul: İlgi Kültür Sanat Yayınları, 2019.
  • Preiss, Reuven Amitai. Mongols and Mamluks. The Mamluks-İlkhanid War (1260-1281), Cambridge:1995.
  • Reşîdüddin Fazlullah, Câmiü’t-Tevârih III. tsh. Muhammed Ruşen, Mustafa Musevî, Tahran: Neşrü’l-Berz, 1373.
  • Reşîdüddin Fazlullah, Câmiü’t-Tevârih (İlhanlılar Kısmı). çev. İsmail Aka-Mehmet Ersan- Ahmad Hesamipour Khelehani, Ankara: TTK Yayınları, 2013.
  • Reşîdüddin Fazlullah. Kitab-ı Tarih-i Mübarek-i Gazan. tsh. Karl Jahn. London: Standford Yayınları, 1357/1940.
  • Roux, Jean-Paul. Moğol İmparatorluğu Tarihi. çev. Aykut Kazancıgil- Ayşe Bereket İstanbul: Kabalcı Yayınları, 2001.
  • Ruknu’d-din Baybars. Baybars Tarihi II. çev. Şerefüddin Yaltkaya. Ankara: TTK Yayınları, 2000.
  • Sevim Ali- Merçil, Erdoğan. Selçuklu Devleti Tarihi Siyaset, Teşkilat Kültür. Ankara: TTK Yayınları, 2023.
  • Spuler, Berthold. İran Moğolları. çev. Cemal Köprülü. Ankara: TTK Yayınları, 2011.
  • Spuler, Berthold. Die Golden Horde Die Mongolen in Russland 1223-1502. Leipzig:1943.
  • Subaşı, Ömer. Moğollarda Kadın, Evlilik ve Dış Siyaset. İstanbul: Selenge Yayınları, 2021.
  • Teisenhaussen, W. Altın Ordu Devleti Tarihine Ait Metinler El-Mufaddal, en-Nehcu’s-sedid. çev. İ. Hakkı İzmirli. İstanbul: Post Yayınevi, 2025.
  • Tezcan, Mehmet. “Türk Moğol Hâkimiyeti Döneminde Karadeniz’de Ticaret”. Tarih İncelemeleri Dergisi, 24,1, 2009:151-194.
  • Togan, Zeki Velidî. Umumî Türk Tarihine Giriş. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 2019.
  • Turan, Osman. Selçuklular Zamanında Türkiye. İstanbul: Ötüken Neşriyat, 2014.
  • Yuvalı, Abdulkadir. İlhanlı Tarihi I, Kuruluş Devri. İstanbul: Bilge Kültür Sanat, 2017.
Toplam 34 adet kaynakça vardır.

Ayrıntılar

Birincil Dil Türkçe
Konular Tarihsel Çalışmalar (Diğer)
Bölüm Makaleler
Yazarlar

Mustafa Köksal 0000-0002-6360-0957

Yayımlanma Tarihi 30 Eylül 2025
Gönderilme Tarihi 15 Ağustos 2025
Kabul Tarihi 28 Ağustos 2025
Yayımlandığı Sayı Yıl 2025 Cilt: 11 Sayı: 3

Kaynak Göster

Chicago Köksal, Mustafa. “XIII ve XIV. Yüzyılda İlhanlı Devleti’nin Bizans İmparatorluğu İle Diplomatik İlişkileri”. Tarih ve Gelecek Dergisi 11, sy. 3 (Eylül 2025): 529-43. https://doi.org/10.21551/jhf.1766050.

Tarih ve Gelecek (Journal of History and Future) Uluslararası Hakemli Tarih Araştırmaları Dergisi

DRJIResearchBib,  AcarindexERIH PLUSASOS IndexSindex, SOBİADTürk Eğitim İndeksi, Open Access Library (oalib)Eurasian Scientific Journal Index, Google ScholarAcademic Keys, Journal FactorIndex Copernicus, CiteFactoridealonlineSciLit, Road, CrosreffJournal TOC, MAKTABA, INTERNATIONAL ISSN, CORE, PAPERITY, INGENTA, OPENAIRE

Creative Commons License
16275 Tarih ve Gelecek Dergisi Açık Erişim politikasını benimsemektedir.