1917 Sovyet Devriminin Kırgız Topraklarındaki Yansımaları

Yıl 2025, Cilt: 11 Sayı: 3, 455 - 466, 30.09.2025

Fatih Yavuz

https://doi.org/10.21551/jhf.1770886

Öz

1917 Sovyet Devrimi’nin Kırgız topraklarında gerçekleşmesi, genel olarak Rus İmparatorluğu’nun çöküşü ve Bolşeviklerin iktidara gelmesiyle bağlantılı bir süreçtir. Kırgızistan, o dönemde Rus İmparatorluğu’nun Türkistan Genel Valiliği’ne bağlıydı ve devrimin etkileri bu bölgede kendine özgü bir şekilde ortaya çıktı. 1917’de Bolşeviklerin Petrograd’da iktidarı ele geçirmesi, Kırgız topraklarında hemen etkili olmadı. Bölge, coğrafi olarak merkezden uzak olduğu için devrimin yankıları biraz gecikmeli olarak hissedildi. Ancak Bolşeviklerin “eşitlik” ve “toprak reformu” vaatleri, yerel halk arasında ilgi uyandırdı. Kırgızistan’da devrim, daha çok Rus yerleşimciler ve şehirlerdeki küçük işçi grupları aracılığıyla yayıldı. Alay, Oş ve Pişpek (bugünkü Bişkek) gibi yerlerde Sovyet yanlısı yapılar kurulmaya başlandı. Ancak kırsalda yaşayan göçebe Kırgız toplulukları, devrimin ideolojik boyutundan çok, kendi ekonomik ve sosyal çıkarlarına odaklandı. Bolşevikler, Kırgızlar arasında destek kazanmak için Çarlık rejiminin baskıcı politikalarına karşı propaganda yaptı. Toprak reformu ve sömürgecilik karşıtı söylemler, bazı Kırgız liderlerini Bolşeviklere yaklaştırdı. 1920’lere gelindiğinde, Sovyetler Birliği Kırgız topraklarında kontrolü tamamen ele geçirdi. 1924’te Orta Asya’da ulusal sınırların çizilmesiyle Kırgız Özerk Bölgesi kuruldu. Bu, daha sonra Kırgız Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti’ne dönüştü (1936). Bu çalışmada sonu bağımsız bir devletin kurulması ile sonuçlanacak olan bir sürecin ilk adımları ayrıntılı bir şekilde ele alınmıştır.

Anahtar Kelimeler

Kırgızlar , Bolşevikler , Ekim Devrimi , Sovyetler , Türkistan

Reflections of the 1917 Soviet Revolution in Kyrgyz Lands

Öz

The 1917 Soviet Revolution in Kyrgyzstan is generally linked to the collapse of the Russian Empire and the Bolshevik rise to power. Kyrgyzstan was then part of the Turkestan Governorate of the Russian Empire, and the revolution's impact manifested itself uniquely in this region. The Bolshevik seizure of power in Petrograd in 1917 did not have an immediate impact on Kyrgyzstan. Because the region was geographically distant from the center, the revolution's repercussions were felt somewhat later. However, the Bolshevik promises of "equality" and "land reform" generated interest among the local population. In Kyrgyzstan, the revolution spread primarily through Russian settlers and small groups of workers in urban areas. Pro-Soviet organizations began to be established in places like Alai, Osh, and Pishpek (present-day Bishkek). However, nomadic Kyrgyz communities living in rural areas focused more on their own economic and social interests than on the ideological dimension of the revolution. To gain support among the Kyrgyz, the Bolsheviks campaigned against the oppressive policies of the Tsarist regime. Land reform and anti-colonial rhetoric drew some Kyrgyz leaders closer to the Bolsheviks. By the 1920s, the Soviet Union had fully gained control of Kyrgyz lands. In 1924, the Kyrgyz Autonomous Region was established in Central Asia, with the demarcation of national borders. This later evolved into the Kyrgyz Soviet Socialist Republic (1936). In this study, the first steps of a process that would eventually result in the establishment of an independent state are discussed in detail.

Anahtar Kelimeler

Kyrgyz , Bolsheviks , October Revolution , Soviets , Turkestan

Kaynakça

• Ayan, Ergin, “Kafkasya ve Türkistan’da Ulus-Devletler Sistematiğin Oluşma Süreci”, ODÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi, Cilt 2, Sayı 3, Ordu 2011.
• Bissinger, Mark. R., Nationalist Mobilization and Collapse of the Soviet State, Cambridge 2002.
• Buttino, Marco, Revolyutsiya Naoborot: Srednyaya Aziya Mejdu Padeniyem Tsarskoy İmperii i Obrazovaniyem SSSR, Moskova 2007.
• Çorotekin, Tınçtıkbek, “Kırgızistan Cumhuriyeti” Türkler Ansiklopedisi, Cilt 19, Ankara 2002.
• Devlet, Nadir, Millet ile Sovyet Arasında:1917 Ekim Devriminde Rusya Türklerinin Varoluş Mücadelesi, İstanbul 2011.
• Erşahin, Seyfeddin, “Türkistan'ın Verilen Bağımsızlıktan Alınan Bağımsızlığa Yürüyüşü Üzerine Bazı Değerlendirmeler”, Ankara Üniversitesi ilahiyat Fakültesi Dergisi, Sayı 1, Ankara 2003.
• Galitskiy, V. Y., Daniyarov, S. S., vd., Kirgiziya v Treh Rossiyskih Revolyutsiyah, Frunze 1987.
• İdil, Aydın, Yerel Kaynaklara Göre Yerel Kaynaklara Göre Kırgızistan Tarihi, Bişkek 2012.
• İsakeev, B., Kirgizskie Vosstanie 1916 Goda, Frunze 1932.
• İstoriya Kirgizskoy SSR, Cilt 2, Frunze 1986.
• Kutareva, V. Y., Osnovnıe Etapı Grajdanskoy Voynı v Kirgizii (1918–1920 gg.), Frunze 1947.
• Kowalski, Ronald, The Revolution 1917-1921, London 1997.
• Monteil, Vincent, Sovyet Müslümanları, (Çev. Mete Cendereli), İstanbul 1992.
• Nurullin, R. A., “Sovetı Turkestana v Borbe za Pobedu Oktyabrya”, Obşestvennıe Nauki v Uzbekistane, Taşkent 1967.
• Ormonova, Alina Anarbekovna, “Stanovleniye Sovetskoy Vlasti v Kirgizskoy Respublike (1918–1937)”, Vestnik Universiteta, Sayı 13, Moskova 2013.
• Park, Alexandre, Bolshevism in Turkestan, 1917-1927, New York 1957.
• Ploskih, V. M., İstoriya Kırgızov i Kırgızstana, Bişkek 2000.
• Pokrovskiy, S. N., Pobeda Sovetskoy Vlasti v Semireçye, Alma-Ata 1961.
• Pyaskovskiy, A. V., (Ed.), Vosstanie 1916 Goda v Sredniy Azii i Kazahstane, Moskova 1960.
• Sadıkov, Ramin, “Şubat Devriminden Sonra Rusya’da İktidar Mücadelesi: Ekim Devrimi’ne Giden Yol”, Tarih Araştırmaları Dergisi, Cilt 2, Sayı 48, Ankara 2010.
• Saray, Mehmet, Gaspıralı İsmail Bey’den Atatürk’e Türk Dünyasında Dil ve Kültür Birliği, İstanbul 1993. Soucek, Svat, History of Inner Asia, Cambridge 2000.
• Soltonoyev, Belek, Kızıl Kırgız Tarıhı, Bişkek 1993.
• Turkestan v Naçale XX Veka: K İstorii İstokov Natsionalnoy Nezavisimosti, Haz. R. M. Abdullaev, S. S. Agzamhocaev, İ. A. Alimov, vd., Taşkent 2000.
• Xavier Coquin, François, Rus İhtilali, İstanbul 1966.
• Yüce, Mehmet, “Kırgız Türklerinin Ulusal Kimlik Politikası”, Akademik Bakış, Sayı 9, Mayıs 2006.
• Zima, A. G., Kirgiziya Nakanune Velikoy Oktyabrskoy Sotsialistiçeskoy Revolyutsii, Frunze 1959.