COVID-19 PANDEMİSİ SÜRECİNDE DİŞ HEKİMLİĞİ UYGULAMALARI

Yıl 2020, Cilt: 3 Sayı: 1, 36 - 42, 30.06.2020

Mehmet Ali Kılıçarslan

Öz

COVID-19 diye adlandırılan yeni bir koronavirüs hastalığının yol açtığı salgın, çok kısa bir sürede pandemiye dönüşmüş ve toplumsal hayatın her alanındaki zorlayıcı ve kısıtlayıcı etkisi diş hekimliği hizmetlerine de dramatik şekilde yansımıştır. Dental tedaviler bu süreçten önce de çapraz enfeksiyon riski açısından son derece dikkatli uygulanan ve tedavi sonrası dezenfeksiyon ve sterilizasyon kurallarına en üst düzeyde uyulan sağlık hizmetleridir. Bu bağlamda gerek T.C. Sağlık Bakanlığı’nın Sağlıkta Kalite Sistemi kapsamında ve gerekse Türkiye Sağlık Hizmetleri Kalite ve Akreditasyon Enstitüsü (TÜSKA) akreditasyon sürecinde diğer hizmetlerin yanı sıra sterilizasyon konusu üzerinde de önemle durulmuştur. Ancak dental tedavilerin birçoğunda kullanılan ve önemli ölçüde aerosol oluşturan aerotör başlıkları, mikromotor veya kavitron cihazı gibi ekipmanların SARS-CoV-2 virüsünü çapraz enfeksiyon riskini arttıracak şekilde yayması söz konusu olacaktır. Dolayısıyla bu pandemi süreci; çalışma alışkanlıklarımızı tekrar gözden geçirmemize neden olduğu için ileriki süreçteki dental uygulamalar için de yeni bir vizyon kazandıracaktır. Bu makale; mevcut durumun değerlendirilmesi ve yeni dönemde alınacak ilâve tedbirlerin tartışılması için bir bakış açısı oluşturmayı hedeflemektedir.

Anahtar Kelimeler

Koronavirüs, COVID-19 Pandemisi, Diş Hekimliği, Enfeksiyon Kontrolü, Akreditasyon

Kaynakça

• Alharbi A, Alharbi S, Alqaidi S. (2020) Guidelines for dental care provision during the COVID-19 pandemic. Saudi Dent J. Article in press. doi: 10.1016/j.sdentj.2020.04.001.
• Ather A, Patel B, Ruparel NB, Diogenes A, Hargreaves KM. (2020) Coronavirus Disease 19 (COVID-19): Implications for Clinical Dental Care. J Endod. 46(5): 584-595. doi: 10.1016/ j.joen.2020.03.008
• Ballıkaya E, Esentürk G, Erbaş Ünverdi G, Çehreli ZC. (2020) Yeni Koronavirüs Salgını ve Diş Hekimliği Tedavileri Üzerine Etkileri. H.Ü. Sağlık Bil. Fak. Derg. 7(2): 92-107. doi: 10.21020/husbfd.715439
• Casadevall A, Pirofski LA. (2020) The convalescent sera option for containing COVID-19. J Clin Invest. 130(4):1545–1548. doi:10.1172/JCI138003.
• Chan JF, Yuan S, Kok KH, To KK, Chu H, Yang J, Xing F, Liu J, Yip CC, Poon RW, Tsoi HW, Lo SK, Chan KH, Poon VK, Chan WM, Ip JD, Cai JP, Cheng VC, Chen H, Hui CK, Yuen KY. (2020) A familial cluster of pneumonia associated with the 2019 novel coronavirus indicating person-to-person transmission: a study of a family cluster. Lancet. 395(10223):514–523. doi: 10.1016/S0140-6736(20)30154-9.
• Chen N, Zhou M, Dong X, Qu J, Gong F, Han Y, Qiu Y, Wang J, Liu Y, Wei Y, Xia J, Yu T, Zhang X, Zhang L. (2020) Epidemiological and clinical characteristics of 99 cases of 2019 novel coronavirus pneumonia in Wuhan, China: a descriptive study. Lancet. 395(10223):507–513. doi: 10.1016/S0140-6736(20)30211-7.
• Eggers M, Koburger-Janssen T, Eickmann M, Zorn J. (2018) In vitro bactericidal and virucidal efficacy of povidone-iodine gargle/mouthwash against respiratory and oral tract pathogens. Infect Dis Ther. 7(2):249–59. doi: 10.1007/s40121-018-0200-7.
• Ferneini EM. (2020) The financial impact of COVID-19 on our Practice. J Oral Maxillofac Surg. Article in Press:1-2. doi: 10.1016/j.joms.2020.03.045.
• Giacomelli A, Pezzati L, Conti F, Bernacchia D, Siano M, Oreni L, Rusconi S, Gervasoni C, Ridolfo AL, Rizzardini G, Antinori S, Galli M. (2020) Self-reported olfactory and taste disorders in SARS- CoV-2 patients: a cross-sectional study, Clin Infect Dis. 26. doi: 10.1093/cid/ciaa330.
• Guan WJ, Ni ZY, Hu Y, Liang WH, Ou CQ, He JX, Liu L, Shan H, Lei CL, Hui DSC, Du B, Li LJ, Zeng G, Yuen KY, Chen RC, Tang CL, Wang T, Chen PY, Xiang J, Li SY, Wang JL, Liang ZJ, Peng YX, Wei L, Liu Y, Hu YH, Peng P, Wang JM, Liu JY, Chen Z, Li G, Zheng ZJ, Qiu SQ, Luo J, Ye CJ, Zhu SY, Zhong NS. (2020) Clinical characteristics of 2019 novel coronavirus infection in China. N Engl J Med. 382(18):1708-1720. doi: 10.1056/NEJMoa2002032.
• Huang C, Wang Y, Li X, Ren L, Zhao J, Hu Y, Zhang L, Fan G, Xu J, Gu X, Cheng Z, Yu T, Xia J, Wei Y, Wu W, Xie X, Yin W, Li H, Liu M, Xiao Y, Gao H, Guo L, Xie J, Wang G, Jiang R, Gao Z, Jin Q, Wang J, Cao B. (2020) Clinical features of patients infected with 2019 novel coronavirus in Wuhan, China. Lancet. 395(10223):497–506. doi: 10.1016/S0140-6736(20)30183-5.
• Izzetti R, Nisi M, Gabriele M, Graziani F. (2020) COVID-19 Transmission in Dental Practice: Brief Review of Preventive Measures in Italy. J Dent Res. 00(0);1-9. doi: 10127270/0304252203049522059820580.
• Kampf G, Todt D, Pfaender S, Steinmann E. (2020) Persistence of coronaviruses on inanimate surfaces and its inactivation with biocidal agents. J Hosp Infect. 104(3):246–251. doi: 10.1016/j.jhin.2020.01.022.
• Kariwa H, Fujii N, Takashima I. (2006) Inactivation of SARS coronavirus by means of povidone-iodine, physical conditions and chemical reagents. Dermatology. 212(Supply1):119-123. doi: 10.1159/000089211.
• Kılıçarslan MA. (2013a). Dört Elli Diş Hekimliğinde Yardımcı Personel ve Klinik Yöntemi. Ankara, 1. Baskı, Bölüm II: 62-4 Palme Yayıncılık. ISBN:978-605-355-177-5.
• Kılıçarslan MA. (2013b). Dört Elli Diş Hekimliğinde Yardımcı Personel ve Klinik Yöntemi. Ankara, 1. Baskı, Bölüm I: 10-4 Palme Yayıncılık. ISBN:978-605-355-177-5.
• Li Q, Guan X, Wu P, Wang X, Zhou L, Tong Y, Ren R, Leung KSM, Lau EHY, Wong JY, Xing X, Xiang N, Wu Y, Li C, Chen Q, Li D, Liu T, Zhao J, Liu M, Tu W, Chen C, Jin L, Yang R, Wang Q, Zhou S, Wang R, Liu H, Luo Y, Liu Y, Shao G, Li H, Tao Z, Yang Y, Deng Z, Liu B, Ma Z, Zhang Y, Shi G, Lam TTY, Wu JT, Gao GF, Cowling BJ, Yang B, Leung GM, Feng Z. (2020) Early transmission dynamics in Wuhan, China, of novel coronavirus-infected pneumonia. N Engl J Med. 382(13):1199-1207. doi: 10.1056/NEJMoa2001316.
• Meng L, Hua F, Bian Z. (2020) Coronavirus disease 2019 (COVID-19): Emerging and Future Challenges for Dental and Oral Medicine. J Dent Res. 99(5):481-487. doi: 10.1177/0022034520914246.
• Park SW, Jang HW, Choe YH, Lee KS, Ahn YC, Chung MJ, Lee K-S, Lee K, Han T. 2016. Avoiding student infection during a Middle East respiratory syndrome (MERS) outbreak: a single medical school experience. Korean J Med Educ. 28(2):209-217. doi: 10.3946/kjme.2016.30.
• Patil N, Chan Y, Yan H. (2003) SARS and its effect on medical education in Hong Kong. Med Educ. 37(12):1127–1128. doi: 10.1046/j.1365-2923.2003.01723.x.
• Peng X, Xu X, Li Y, Cheng L, Zhou X, Ren B. (2020) Transmission routes of 2019-nCoV and controls in dental practice. Int J Oral Sci. 12(9):1-6. doi: 10.1038/s41368-020-0075-9.
• Quinn B, Field J, Gorter R, Akota I, Manzanares MC, Paganelli C, Davies J, Dixon J, Gabor G, Amaral Mendes R, Hahn P, Vital S, O'Brien J, Murphy D, White D, Tubert-Jeannin S. (2020) COVID‐19: The Immediate Response of European Academic Dental Institutions and Future Implications for Dental Education. Eur J Dent Educ. doi: 10.1111/eje.12542.
• Rana W, Mukhtar S, Mukhtar S. (2020) Mental health of medical workers in Pakistan during the pandemic COVID-19 outbreak. Asian J Psychiatry 51:1-2. doi:10.1016/j.ajp.2020.102080.
• Rothe C, Schunk M, Sothmann P, Bretzel G, Froeschl G, Wallrauch C, Zimmer T, Thiel V, Janke C, Guggemos W, Seilmaier M, Drosten C, Vollmar P, Zwirglmaier K, Zange S, Wölfel R, Hoelscher M. (2020) Transmission of 2019-nCoV infection from an asymptomatic contact in Germany. N Engl J Med. 382(10):970-971. doi: 10.1056/NEJMc2001468.
• Wang D, Hu B, Hu C, Zhu F, Liu X, Zhang J, Wang B, Xiang H, Cheng Z, Xiong Y, Zhao Y, Li Y, Wang X, Peng Z. (2020) Clinical characteristics of 138 hospitalized patients with 2019 novel coronavirus–infected pneumonia in Wuhan, China. JAMA doi: 10.1001/ jama.2020.1585.
• World Health Organization. (2020) Clinical management of severe acute respiratory infection (SARI) when novel coronavirus (2019-nCoV) infection is suspected: interim guidance; 13 March 2020. [Erişim: 19 Mayıs 2020; https://www.who.int/ publications-detail/clinical-management-of-severe-acute-respiratory-infection-when-novel-coronavirus-(ncov)-infection-is-suspected.
• Wu Z, McGoogan JM. (2020) Characteristics of and important lessons from the coronavirus disease 2019 (COVID-19) outbreak in China: summary of a report of 72314 cases from the Chinese Center for Disease Control and Prevention. JAMA doi: 10.1001/jama.2020.2648.
• Xiao C. (2020) A novel approach of consultation on 2019 novel coronavirus (COVID-19)- Related psychological and mental problems: structured letter therapy. Psychiatr Invest. 17(2):175-176. doi: 10.30773/pi.2020.0047.
• Zhu N, Zhang D, Wang W, Li X, Yang B, Song J, Zhao X, Huang B, Shi W, Lu R, Niu P, Zhan F, Ma X, Wang D, Xu W, Wu G, Gao GF, Tan W. (2020) A novel coronavirus from patients with pneumonia in China, 2019. N Engl J Med. 382(8):727-733. doi: 10.1056/NEJMoa2001017.