İslam Politik Ekonomisi Açısından Merkezi Fetva Kurullarının Yapısına Dair Bir Değerlendirme

Yıl 2022, Cilt: 2 Sayı: 1, 92 - 105, 15.01.2022

Hakan Safa Yılmaz Harun Şencal

Öz

İslami finans sektöründeki büyüme ve küreselleşme beraberinde şirket düzeyinde kurumsallaşma ve ulus-devlet düzeyinde düzenleme ve denetleme çabalarını getirmektedir. Modern kurumsal yönetim teorilerinin İslami finans kurumları için yetersiz kalması sonucu yeni bir yapılaşma ihtiyacı doğmuştur. İslami kurumsal yönetim bu ihtiyaç doğrultusunda, modern kurumsal yönetim yapısına danışma komiteleri yapısı eklenerek oluşturulmuştur. Özellikle İslami finans kuruluşlarında ortaya çıkan bu yapı, sunulacak ürünlerin İslam hukukuna uygunluğu konusunda fikir veren bir oluşumdur. Kurum bazlı danışma komiteleri haricinde ulusal düzeyde de merkezi danışma kurulları kurulmuş ve İslami finansın standartlaşması amaçlanmıştır. Bu çalışmada Bangladeş, Malezya, Endonezya, Birleşik Arap Emirlikleri, Umman ve Türkiye özelinde merkezi danışma kurulları incelenmiştir. Çalışmanın daha rahat anlaşılabilmesi ve ülkelerin birbirleri ile kıyaslanmasında kolaylık sağlaması açısından üç ana parça halinde incelemeler gerçekleştirilmiştir. İslami finans ile ilgili ülkelerin çıkarmış oldukları yasalar, merkezi danışma kurullarının yapıları ve kurum bazlı danışma kurullarının yapıları ülkeler için ayrı ayrı ele alınmıştır. Merkezi siyasi otorite, sivil toplum ve özel sektör arasındaki güç ilişkileri ve siyasi yapıyı oluşturma şekilleri ülkeden ülkeye değiştiği için farklı Müslüman toplumlarda Şer’i yönetim çerçevesinin farklı yapılarda oluştuğu görülmektedir. Bu bağlamda çalışmanın son kısmında incelenen ülkelerin siyasi otorite, sivil toplum ve özel sektör güç dengeleri arasında nereye konumlandığına dair bir sınıflama teklif edilmektedir.

Anahtar Kelimeler

Danışma Kurulu, İslam Ekonomisi, Şer’i Yönetim, İslami Finans

Kaynakça

• AAOIFI. (t.y.). The Accounting and Auditing Organization for Islamic Financial Institutions. Geliş tarihi 08 Mayıs 2021, gönderen AAOIFI Welcomes UAE’s Adoption of its Standards website: http://aaoifi.com/announcement/aaoifi-welcomes-uaes-adoption-of-its-standards/?lang=en
• Ahmed, P., & Erkan, M. K. (2017). Corporate Governance and Ethics of Islamic Finance Institutions. International Journal of Islamic Economics and Finance Studies, 3(1), 170-197.
• Alam, M. K., Ab Rahman, S., Mustafa, H., Shah, S. M., & Hossain, M. S. (2019). Shariah Governance Framework of Islamic Banks in Bangladesh: Practices, Problems and Recommendations. Asian Economic and Financial Review, 9(1), 118.
• Asutay, M. (2007). A Political Economy Approach to Islamic economics: Systemic Understanding for an Alternative Economic System. Kyoto Bulletin of Islamic Area Studies, 1(2), 3-18.
• Choudhury, M. A., & Hoque, M. Z. (2019). Corporate Governance in Comparative Islamic Perspective. İçinde T. Azid, A. A. Alnodel, & M. A. Qureshi (Ed.), Research in Corporate and Shari’ah Governance in the Muslim World: Theory and Practice. Emerald Publishing Limited.
• Former SAC Members | Shariah Advisory Council. (t.y.). Geliş tarihi 08 Mayıs 2021, gönderen http://www.sacbnm.org/?page_id=3299
• Grassa, R. (2013). Shariah supervisory system in Islamic financial institutions: New issues and challenges: a comparative analysis between Southeast Asia models and GCC models. Humanomics, 29(4), 333-348. https://doi.org/10.1108/H-01-2013-0001
• Güney, N. (2015). İslami Finansta Şer’i Yönetim Uygulamaları ve Konuyla İlgili Tartışmalara Genel Bir Bakış. Turkish Journal of Islamic Economics, 2(2), 45-69.
• Hasan, Z. B. (2010). Regulatory Framework of Shari’ah Governance System in Malaysia, GCC Countries and the UK. Kyoto Bulletin of Islamic Area Studies, 3(2), 82-115.
• Hussain, M. A., Hassan, R., & Hasan, A. (2015). Analysis on the Development of Legislations Governing Shariah Advisory Council of Bank Negara Malaysia. Jurnal Syariah, 23(2), 325-342.
• Jamaa, L. (2018). Fatwas of the Indonesian Council of Ulama and Its Contributions to the Development of Contemporary Islamic Law in Indonesia. Indonesian Journal of Islam and Muslim Societies, 8(1), 29-56.
• Kunhibava, S. (2015). Ensuring Shariah compliance at the courts and the role of the Shariah Advisory Council in Malaysia. Malayan Law Journal, 3(1), 1-40.
• Malkawi, B. H. (2013). Shari’ah Board in the Governance Structure of Islamic Financial Institutions. The American Journal of Comparative Law, 61(3), 539-578.
• Muhsin, F., Hanifah, H., & Ari, M. H. A. A. (2020). Islamic Defending Action And Fatwa Defenders Movement Indonesian Ulema Council. International Journal of Islamic Khazanah, 10(1).
• Muneeza, A., & Hassan, R. (2014). Shari’ah corporate governance: The need for a special governance code. Corporate Governance, 14(1), 120-129. https://doi.org/10.1108/CG-02-2011-0015
• SAC Members | Shariah Advisory Council. (t.y.). Geliş tarihi 08 Mayıs 2021, gönderen http://www.sacbnm.org/?page_id=3293
• Syarif, F. (2019). Regulatory Framework for Islamic Financial Institutions: Lesson Learnt Between Malaysia and Indonesia. Journal of halal product and research (JPHR), 2(2), 79-85.
• Ulfi, I., Mubarrok, U. S., & Wahyudi, M. (2020). Optimization the Role of Shariah Supervisory Board for Shariah Governance in Islamic Banking. Perisai: Islamic Banking and Finance Journal, 4(1), 47-47.
• Ullah, S., Harwood, I. A., & Jamali, D. (2018). “Fatwa Repositioning”: The Hidden Struggle for Shari’a Compliance Within Islamic Financial Institutions. Journal of Business Ethics, 149(4), 895-917. https://doi.org/10.1007/s10551-016-3090-1
• Vizcaino, B. (2014). Oman sets up central sharia board in move to boost Islamic finance. Reuters. Geliş tarihi gönderen https://www.reuters.com/article/oman-islam-financing-idUSL6N0S305J20141008
• Yeşilyurt, Y. (2020). Sivil Toplum ve Ulus Devlet. Toplum ve Kültür Araştırmaları Dergisi, (6), 20-37.
• Zein, F. (2018). Legislation Fatwa of National Sharia Board-Indonesian Council of Ulama (DSN-MUI) In the State Economic Policy.