Gunboat Diplomacy of the Great Powers on the Ottoman Empire: With Particular Reference to the Salonika Incident (1876) and Armenian Reform Demands (1879-80)

Yıl 2020, Cilt: 2 Sayı: 2, 574 - 593, 29.12.2020

Fikrettin Yavuz

Öz

Throughout history, gunboat, a small vessel of a naval force, has been turned into a term of coercive diplomacy. Gunboat diplomacy, associated with chiefly the activities of the Great Powers, means the use of naval power directly or indirectly as an aggressive diplomatic instrument. It seems highly probable to see many examples of this coercive diplomacy in the world history particularly after the French Revolution. Naturally, the Ottoman Empire, always attracted attention of the Great Powers, was exposed to this policy of the Powers. During the nineteen century, the rivalry among the European Powers on the Ottoman territorial integrity became a common characteristic that led them to implement gunboat diplomacy on all occasions. In this context, this article firstly offers a critical analysis of gunboat diplomacy of the Great Powers on the Ottoman Empire within the dimension of two specific examples: The Salonika Incident and Armenian reform demands. In addition, it aims to contribute to the understanding of gunboat diplomacy of the Powers and Ottoman response by evaluating it from native and foreign literature.

Anahtar Kelimeler

European Powers,, Ottomans,, Gunboat Diplomacy,, Salonika,, Armenian,, Reform

Selanik Olayı (1876) ve Ermeni Reform Talepleri (1879-80) Örneğinde Düvel-i Muazzama'nın Osmanlı Devleti'ne Yönelik Gambot Diplomasisi

Öz

Donanmanın küçük bir parçası olan gambot, tarih süreç içerisinde devletlerin donanmalarıyla uyguladıkları bir cebri diplomasi enstrümanının ismine ilham olmuştur. Daha ziyade büyük devletlerin faaliyetleriyle ilişkilendirilen gambot diplomasisi donanma gücünün doğrudan veya dolaylı olarak saldırgan bir diplomatik baskı unsuru olarak kullanılması anlamına gelmektedir. Dünya tarihinde özellikle Fransız İhtilali sonrasında yoğunlaşan bu cebri diplomasinin birçok örneğini görmek mümkündür. Her daim büyük devletlerin dikkatlerini yoğunlaştırdığı Osmanlı Devleti de büyük devletlerin bu politikasına muhatap olmuştur. On dokuzuncu yüzyıl boyunca Osmanlı Devleti toprakları üzerindeki rekabet, Avrupalı devletlerin gambot diplomasisini her fırsatta uygulamalarına neden olmuştur. Bu çerçevede, bu makale öncelikle Düvel-i Muazzama'nın Osmanlı Devleti'ne yönelik gambot diplomasisi uygulamalarının mukayeseli analizini iki örnek (Selanik Olayı ve Ermeni reform talepleri) üzerinden yapmayı hedeflemektedir. Ayrıca çalışma yerli ve yabancı literatür üzerinden yapılan değerlendirmelerle, gambot diplomasisi ve Osmanlı Devleti'nin bu cebri diplomasiye karşı takip ettiği politikaların anlaşılmasına da katkı yapmayı amaçlamaktadır.

Anahtar Kelimeler

Avrupalı Devletler,, Osmanlılar,, Gambot Diplomasisi,, Selanik,, Ermeni,

Kaynakça

• Alan, Aygül Ernek, “Propaganda Aracı Olarak Ganbot Diplomasi”, Propaganda, Algı, İdeoloji ve Toplum İnşasına Dair İncelemeler, ed. Gürdal Ülger, Beta Yay., İstanbul 2015, pp. 83-100.
• Aydın, Mithat, "Sir Henry G. Elliot’ın İstanbul Büyükelçiliği (1867–1877) Dönemindeki Bazı Büyük Siyasi Olaylara Bakışı", Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi (OTAM), No:18, Year: 2005, pp. 39-40.
• Aydın, Mithat, Balkanlar’da İsyan: Osmanlı-İngiliz Rekabeti, Bosna-Hersek ve Bulgaristan’daki Ayaklanmalar (1875-1876), Yeditepe Yayınevi, İstanbul, 2005. BOA. İ. DUİT, 138-33. BOA. HR. SFR.3, 268-24. BOA. HR. SYS. 1382-16
• BOA. HR. TO. 124-84, 124-100. BOA. HR. TO. 497-97. BOA. Y.A.Hus., 162-97 BOA. Y.A.Hus., 162-108.
• Cable, James, Gunboat Diplomacy 1919–1991: Political Applications of Limited Naval Force, Palgrave Macmillan, London 1981.
• Çolak, Songül, Metin Aydar, "İngiliz-Yunan İlişkileri Bağlamında 19. Yüzyılda Gunboat Diplomasi -Don Pacifico Örneğinde-", Belleten, Cilt. 82, Sayı. 295, Aralık 2018, pp. 957-978.
• Cullen, Louis Michael, A History of Japan, 1582-1941, Cambridge University Press, 2003.
• Dorman, Andrew M., Thomas G. Otte, Military Intervention: From Gunboat Diplomacy to Humanitarian Intervention, Dartmouth, 1995.
• FO. 424/88, no. 416, 29 October 1879, p. 310. FO. 424/89, no. 117, 10 November 1879, p. 80.
• FO. 424/89, no. 133, 12 November 1879, p. 85. FO. 424/89, no. 186, 14 November 1879, pp. 138-139.
• FO. 424/89, no. 268, 21 November 1879, p. 274. FO. 424/89, no. 59, 4 November 1879, p. 56.
• FO. 424/89, no. 60, 62, 4 November 1879, pp. 56, 62. FO. 424/89, no. 71, 4 November 1879, p. 62. FO. 424/89, no.12, 1 November 1879, p. 11.
• Ghosh, P. K., "Revisiting Gunboat Diplomacy: An Instrument of Threat or Use of Limited Naval Force", Strategic Analysis, Vol. XXIV, No. 11, February 2001, pp. 2005-2017.
• Hagan, Kenneth J., American Gunboat Diplomacy and the old Navy, 1877-1889, Greenwood Press, 1973.
• Healy, David, Gunboat Diplomacy in the Wilson Era: The U. S. Navy in Haiti, 1915-1916, University of Wisconsin Press, 1976.
• Hicks, Geoffrey, "Don Pacifico, Democracy, and Danger: The Protectionist Party Critique of British Foreign Policy, 1850-1852", The International History Review, Vol. 26, No. 3 (Sep., 2004), pp. 515-540.
• Imperialism and Expansionism in American History, ed. Chris J. Magoc. vd., vol.1, California, 2016, pp. 266-267.
• Journal Des Debats Politiques et Litteraires, 19 Mai 1876, p. 1.
• Kirakossian, Arman. J., British Diplomacy and Armenian Question from 1830’s to 1914, Gomitas Institute, Princeton, 2003.
• Küçük, Cevdet, Osmanlı Diplomasisinde Ermeni Meselesinin Ortaya Çıkışı (1878-1897), İstanbul Üniversitesi Yayınları, İstanbul, 1984.
• Kurat, Yuluğ Tekin, "1877–78 Osmanlı-Rus Harbinin Sebepleri", Belleten, vol. 102, Ankara 1962, pp. 567- 591.
• Kurat, Yuluğ Tekin, Henry Layard’ın İstanbul Elçiliği (1877-1880), Ankara Üniversitesi Basımevi, Ankara, 1968, p. 190.
• Le Temps, "L'affaire de Salonique", 10 Mai 1876, p. 1. Le Temps, 11 Mai 1876, p. 8.
• Nalbandian, Louise, Armenian Revolutionary Movement, The Development of Armenian Political Parties Through the 19th Century, California University Press, Berkeley 1963.
• Ochsenwald, W. L., "The Jiddah Massacre of 1858", Middle Eastern Studies, Vol. 13, No. 3 (Oct, 1977), pp. 314-326.
• Oğuz, Ahmet, 1876 Selanik Vakası Osmanlı'nın Balkan Siyaseti, Grafiker Yayınları, Ankara 2013.
• Örenç, Ali Fuat, "1827 Navarin Deniz Savaşı ve Osmanlı Donanması", Tarih Dergisi, Sayı 46, (2007), İstanbul 2009, pp. 37-84.
• Özcan, Ayşe, "Berlin Antlaşması Sonrasında Karadağ'da Müslüman Emlakı", Tarih Araştırmaları Dergisi, Cilt. 35, Sayı. 59, Ankara 2016, pp. 85-114.
• Özcan, Ayşe, "Berlin Antlaşması Sonrasında Karadağ'da Müslüman Emlakı", Tarih Araştırmaları Dergisi, Cilt. 35, Sayı. 59, Ankara 2016, pp. 85-114.
• Sabah, 27 Nisan 1876/15 r.ahir 1293, p.1. Tercüman-ı Hakikat, no. 411, 29 Teşrinievvel 1879/ 13 Zilkade 1296, p. 1.
• Şaşmaz, Muşa, British Policy and the Application of Reforms for the Armenians in Eastern Anatolia 1877-1897, Türk Tarih Kurumu, Ankara 2000.
• Sonyel, Salahi, R., The Ottoman Armenians Victims of Great Power Diplomacy, K. Rustem & Brother, London 1987.
• The Ottoman-Russian War of 1877-78, Ed. Ömer Turan, METU Department of History-Meiji University Institute of Humanities, Ankara 2007.
• The Times, "Assassinations at Salonica", May, 12, 1876, p. 5. The Times, "Salonica After the Assassinations", June 3, 1876, p. 6.
• The Times, "The Salonica Assassinations", May, 11, 1876, p. 5. The Times, "The Salonica Assassinations", May, 17, 1876, p. 6. The Times, “Salonica After the Assassinations, Jun 03, 1876, p. 6.
• Torunoğlu, Berke, Murder in Salonika, 1876: A Tale of Apostasy Turned into An International Crisis, Libra Yayınları, İstanbul 2012.
• War and Diplomacy, The Russo-Turkish War of 1877–1878 and the Treaty of Berlin, ed. M. Hakan Yavuz ve Peter Sluglett, The University of Utah Press 2011.
• Whitten, Dolphus, "The Don Pacifico Affair", The Historian, Vol. 48, No. 2 (February 1986), pp. 255-267.
• Yavuz, Fikrettin, "Düvel-i Muazzama'nın Baskı Unsuru Olarak Gambot Diplomasisi ve Osmanlı Devleti", Uluslararası Bilimsel Araştırmalar Kongresi (UBAK), 5 Sosyal Bilimler, ed. Sinem Yıldırımalp, Ankara 2019, pp. 31-44.
• Yavuz, Fikrettin, Osmanlı Devleti'nde Ermeni Terörü 1896 Osmanlı Bankası Baskını, TTK Yayınları, Ankara 2015.
• Yeşil, Fatih, "İstanbul Önlerinde Bir İngiliz Filosu: Uluslararası Bir Krizin Siyasî ve Askerî Anatomisi", Nizam-ı Kadim'den Nizam-ı Cedid'e III. Selim ve Dönemi, ed. Seyfi Kenan, İSAM İstanbul 2010, pp 391-494.