Azerbaycan’daki Üniversite Öğrencilerinin Sosyal Medya Bağımlılıklarının Çeşitli Değişkenlere Göre İncelenmesi

Yıl 2023, Cilt: 5 Sayı: 2, 123 - 139, 15.12.2023

Aydan Malikova , Cengiz Şahin

https://doi.org/10.47157/jietp.1391027

Öz

Bu araştırmanın amacı, Azerbaycan’daki üniversite öğrencilerinin sosyal medya bağımlılığının cinsiyet, yaş, sosyal medya kullanım sıklığı, sosyal medyayı kullanım süresi, anne ve babanın eğitim düzeyi ve algılanan gelir düzeyi değişkenlerine göre incelenmesidir. Araştırma, tarama modelinde yürütülmüştür. Araştırma grubunu 566 üniversite öğrencisi oluşturmuştur. Araştırmanın verileri araştırmacı tarafından geliştirilen “Kişisel Bilgi Formu” ve “Sosyal Medya Bağımlılığı Ölçeği” ile toplanmıştır. Araştırmada kullanılan ölçme araçlarından elde edilen verilerin normal dağılım gösterdiği belirlendikten sonra analizlerde t testi, ve tek yönlü varyans analizi (ANOVA) kullanılmıştır. Araştırma sonucunda, öğrencilerin sosyal medya bağımlılık düzeylerinin cinsiyet, 18 yaş ile 21 yaş ve üstü ve sosyal medya kullanım sıklığı değişkenlerine göre farklılık gösterirken anne ve babanın eğitim düzeyine, algılanan gelir düzeyine ve sosyal medyayı kullanım süresine göre ise farklılık göstermediği saptanmıştır. Araştırmadan elde edilen bulgular alanyazın ışığında tartışılmış ve öneriler sunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Azerbaycan, Sosyal Medya Bağımlılığı, Üniversite Öğrencisi

The Examination of Social Media Addiction among University Students in Azerbaijan According to Various Variables

Öz

The purpose of the study is to examine social media addiction among university students in Azerbaijan according to variables such as gender, age, field of study, frequency of social media usage, duration of social media usage, parents' educational level, and perceived income level. The research was conducted in a survey model, and the study group of the research consisted of 566 university students. The data of the research were collected using the "Personal Information Form" and the "Social Media Addiction Scale". After determining that the data obtained from the measurement tools used in the research showed a normal distribution, t-tests, and ANOVA was used in the analysis. As a result of the research, it was found that the levels of social media addiction of students vary according to gender, age, field of study, and frequency of social media usage, but they do not vary according to the educational level of parents, perceived income level, and the duration of social media usage. The results were deliberated in alignment with the literature, and recommendations were put forth researchers.

Anahtar Kelimeler

Azerbaijan, Social Media Addiction, University Student

Kaynakça

• Aichner, T., Grünfelder, M., Maurer, O., & Jegeni, D. (2021). Twenty-five years of social media: A review of social media applications and definitions from 1994 to 2019. Cyberpsychology, Behavior, and Social Networking 24(4), 215-222 https://doi.org/10.1089/cyber.2020.0134
• Akram, W., & Kumar, R. (2017). A study on positive and negative effects of social media on society. International Journal of Computer Sciences and Engineering, 5(10), 351-354 https://doi.org/10.26438/ijcse/v5i10.351354
• Aktan, E. (2018). Üniversite öğrencilerinin sosyal medya bağımlılık düzeylerinin çeşitli değişkenlere göre incelenmesi. Erciyes İletişim Dergisi, 5(4), 405-421. https://doi.org/10.17680/erciyesiletisim.379886
• Alnjadat, R., Hmaidi, M. M., Samha, T. E., Kilani, M. M., & Hasswan, A. M. (2019). Gender variation in social media usage and academic performance among university of Sharjah students. Journal of Taibah University Medical Sciences. https://doi.org/10.1016/j.jtumed.2019.05.002
• Andreassen, C. S. (2015). Online social network site addiction: A comprehensive review, Current Addiction Reports, 2(2). 175-184. https://doi.org/0.1007/s40429-015-0056-9
• Andreassen, C. S., Pallesen, S., & Griffiths, M. D. (2017). The relationship between addictive use of social media, narcissism, and self-esteem: Findings from a large national survey. Addictive Behaviors, 64, 287–293. https://doi:10.1016/j.addbeh.2016.03.006 10.1016/j.addbeh.2016.03.006
• Atlı, F., Buğa, A., Mammadli, T., & Yıldırım Atlı, A. (2021). Türkiye’de üniversite öğrenimi gören öğrencilerin öz-anlayışları ile sosyal medya bağımlılıkları arasındaki ilişkinin incelenmesi. Academia Eğitim Araştırmaları Dergisi, 6(1), 59-77.
• Balcı, Ş., & Gölcü, A. (2013). Türkiye’de üniversite öğrencileri arasında facebook bağımlılığı: Selçuk üniversitesi örneği. Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, (34), 255-278.
• Balcı, Ş., Gölcü, A., & Gölcü A. A. (2019). Sosyal medya kullanımı ile kendini gizleme ve yaşam doyumu arasında bir bağlantı var mı? Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 21(1), 173-190
• Balta, Ö. Ç., & Horzum, M. B. (2008). Web tabanlı öğretim ortamındaki öğrencilerin internet bağımlılığını etkileyen faktörler. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 41(1), 187-205.
• Barkhuus, L., & Tashiro, J. (2010). Student socialization in the age of facebook. Proceedings of the 28th International Conference on Human Factors in Computing Systems. https://doi.org/10.1145/1753326.1753347
• Baş, K., & Diktaş, A. (2020). Sosyal bilgiler öğretmen adaylarının sosyal medya bağımlılığı. İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 21(1), 193–207. https://doi.org/10.17679/inuefd. 563544
• Başbayram, R. (2021). Üniversite öğrencilerinin sosyal medya bağımlılığı üzerine bir araştırma: Sakarya Üniversitesi Örneği [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Sakarya Üniversitesi.
• Baz, F. Ç. (2018). Sosyal medya bağımlılığı: üniversite öğrencileri üzerine çalışma, OPUS Uluslararası Toplum Araştırmaları Dergisi, 9, (16), 276- 295.
• Bilge, Y., Baydili, K., & Göktaş, S. (2020). Sosyal medya bağımlılığını yordamada anksiyete, stres ve günlük sosyal medya kullanımı: Meslek yüksekokulu örneği. Bağımlılık Dergisi 21(3), 223-235.
• Blackwell, D., Leaman, C., Tramposch, R., Osborne, C., & Liss, M. (2017). Extraversion, neuroticism, attachment style and fear of missing out as predictors of social media use and addiction. Personality and Individual Differences 116, 69-72. https://doi.org/10.1016/j.paid.2017.04.039
• Chen H.T., & Kim Y. (2013). Problematic use of social network sites: the interactive relationship between gratifications sought and privacy concerns. Cyberpsychology, Behavior, and Social Networking 16(11), 806-12. https://doi.org/10.1089/cyber.2011.0608
• Coşar, H., & Gedik, H. (2021). Öğretmen adaylarının sosyal medya bağımlılığı ve akademik erteleme davranışları arasındaki ilişkinin incelenmesi. Bayterek Uluslararası Akademik Araştırmalar Dergisi, 4(1), 32-65. https://doi:10. 48174/buaad.932899
• Creswell. J.W., & Creswell, J.D. (2017) Research Design: Qualitative, quantitative, and mixed methods approaches. (4th ed.). Sage. Çakır, D. (2021). Instagram kullanıcısı üniversite öğrencilerinde sosyal medya bağımlılığının depresyon ile ilişkisi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. İstanbul Okan Üniversitesi.
• Çelebi, M., & Özkul, K. (2020). Examining the relationship between university students' social media addiction and goal commitment. African Educational Research Journal. 260-265.
• Çiftçi, H. (2018). Üniversite öğrencilerinde sosyal medya bağımlılığı. MANAS Sosyal Araştırmalar Dergisi, 7(4), 418-432 https://www.researchgate.net/publication/330716251
• Dailey, S. L., Howard, K., Roming, S. M. P., Ceballos, N., & Grimes, T. (2020). A biopsychosocial approach to understanding social media addiction. Human Behavior and Emerging Technologies. https://doi.org/10.1002/hbe2.182
• Dalamba, F. (2022). Pros and cons of social media. Erişim tarihi 9 mayıs 2023. https://www.lifespan.org/lifespan-living/social-media-good-bad-and-ugly
• Dikmen, M. (2021). Covıd-19 pandemisinde üniversite öğrencilerinin depresyon düzeylerinin sosyal medya bağımlılığı üzerindeki rolünün incelenmesi: Bir yapısal eşitlik modeli. Bağımlılık Dergisi, 22(1), 20-30.
• Doğan, M. V. (2021). Üniversite öğrencilerinde sosyal medya bağımlılığı belirtilerinin ve sosyal medya bağımlılığı ile depresyon arasındaki ilişkinin incelenmesi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. İstanbul Gelişim Üniversitesi.
• Duygun, A. (2018). Sosyal medya bağımlılığının tüketici satın alma karar sürecine etkisi. Gümüşhane Üniversitesi İletişim Fakültesi Elektronik Dergisi, 6(2), 1351-1375. https://doi.org/10.19145/e-gifder.442855
• Düzgün, D, E. (2022). Üniversite öğrencilerinin kişilik özellikleri ve akademik erteleme davranışları ile sosyal medya bağımlılığı arasındaki ilişkinin incelenmesi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Ufuk Üniversitesi.
• Ekşi, H., Turgut, T., & Sevim, E. (2019). Üniversite öğrencilerinde öz kontrol ve sosyal medya bağımlılığı ilişkisinde genel erteleme davranışlarının aracı rolü. Addicta: The Turkish Journal On Addictions, 6(3), 717-745. https://doi.org/10.15805/addicta. 2019.6.3.0069
• Erdem, S. (2022). Sosyal medya bağımlılığının yordayıcıları olarak temel psikolojik ihtiyaçlar ve utangaçlık [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Hacettepe Üniversitesi.
• Eroğlu, M., Pamuk, M., & Pamuk, K. (2013). Investigation of problematic internet usage of university students with psychosocial levels at different levels. Procedia-Social and Behavioral Sciences, 103, 551-557.
• Fox, J., & Warber, K.M. (2013). Romantic relationship development in the age of facebook: an exploratory study of emerging adults’ perceptions, motives, and behaviors. Cyberpsychology, Behavior, and Social Networking, 16, 3–7.
• Goldberg, L. R. (1999). A Broad-bandwidth, public domain personality ınventory measuring the lower-level facets of several five-factor models. In I. Mervielde, I. Deary, F. De Fruyt, ve F. Ostendorf (Eds.), Personality Psychology in Europe, 7-28. Tilburg University Press.
• Griffiths, M. D, Kuss, D. J, Billieux J., & Pontes, H.M. (2016). The evolution of internet addiction: A global perspective. Addictive Behaviors, 53, 193-195. https://doi.org/10.1016/j.addbeh.2015.11.001
• Griffiths, M. D. (2000). Internet addiction — time to be taken seriously? Addiction Research, 8, 413–418.
• Griffiths, M. D. (2010). The role of context in online gaming excess and addiction: Some case study evidence. International Journal of Mental Health and Addiction, 8(1), 119–125. https://doi.org/10.1007/s11469-009-9229-x
• Gürültü, E. (2016). Lise öğrencilerinin sosyal medya bağımlılıkları ve akademik erteleme davranışları arasındaki ilişkinin incelenmesi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Marmara Üniversitesi
• Hazar, M. (2011). Sosyal medya bağımlılığı: Bir alan çalışması. İletişim, Kuram ve Araştırma Dergisi, 32, 151–175.
• Hilliard, J. (2023). Social media addiction. Erişim tarihi 25 Nisan 2023. https://www.addictioncenter.com/drugs/social-media-addiction/
• Hoeg, N. (2019). What is an internet addiction? Erişim tarihi 9 Mayıs 2023. https://www.addictioncenter.com/drugs/internet-addiction/
• Ilğaz, M. (2018). Sosyal medya bağımlılığı: lise ve üniversite öğrencileri üzerine bir araştırma. Turkish Journal Of Marketing, 3(3), 238–257.
• İnce, M., & Koçak, M. C. (2017). Üniversite öğrencilerinin sosyal medya kullanım alışkanlıkları: Necmettin Erbakan üniversitesi örneği. Karabük Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 7(2), 736-749.
• Jeurissen, R. M. (2021). Tıp fakültesi öğrencilerinde sosyal medya bağımlılığının psikopatoloji ve yaşam doyumu ile ilişkisi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Ondokuz Mayıs Üniversitesi.
• Kahraman, N. (2021). Üniversite öğrencilerinin sosyal medya bağımlılığının beğenilme arzusu ile ilişkisinin incelenmesi. [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. İstanbul Gelişim Üniversitesi.
• Kaplan, M. (2019). Üniversite öğrencilerinin sosyal medya bağımlılık düzeyleri, sosyal medya kullanım amaçları ve bağlanma stilleri arasındaki ilişkinin incelenmesi. [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Hasan Kalyoncu Üniversitesi.
• Karaçor, F. (2018). Üniversite öğrencilerinde internet ve sosyal medya bağımlılığı ile depresyon düzeyleri arasındaki ilişkinin incelenmesi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Üsküdar Üniversitesi.
• Karaiskos, D., Tzavellas, E., Balta, G., & Paparrigopoulos, T. (2010). Social network addiction: A new clinical disorder? European Psychiatry, 25, 855.
• Karasar, N. (2023). Bilimsel Araştırma Yöntemi Kavramlar İlkeler Teknikler. Nobel.
• Karaytu, E. (2023). Tıp fakültesi öğrencilerinde sosyal medya bağımlılığı, kişilik özellikleri ve beden imajı arasındaki ilişkinin incelenmesi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi.
• Kırık, A. M. (2013). Gelişen web teknolojileri ve sosyal medya bağımlılığı. Sosyal Medya Araştırmaları, 1, 77-101.
• Kietzmann, J.H, Hermkens K., & McCarthy, I.P. (2011). Social media? Get serious! Understanding the functional building blocks of social media. Business Horizons, 54. 241- 251.
• Kuss, D.J., Griffiths, M.D., Karila, L. & Billieux, J. (2014). Internet addiction: a systematic review of epidemiological research for the last decade. Current Pharmaceutical Design, 20(25), 4026-52. https://doi.org/10.2174/13816128113199990617
• Kuss, D. J., & Griffiths, M. D. (2011). Online social networking and addiction-a review of psychological literature. International Journal of Environmental Research And Public Health 8(9), 3528–3552. https://doi/10.3390/ijerph8093528
• Kuss, D.J., & Griffiths, M.D. (2017). Social networking sites and addiction: Ten lessons learned. International Journal of Environmental Research and Public Health, 14, 311; https://doi.org/10.3390/ijerph14030311
• Lazakidou, A. A. (2012). Virtual communities, social networks and collaboration. Annals of Information Systems, 15, 248 https://doi.org/10.1007/978-1-4614-3634-8
• Malikova, A. (2023). Sosyal Medya bağımlılığı ölçeğinin azerbaycan türkçesine uyarlanması ve psikolojik belirtiler arasındaki ilişkinin incelenmesi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi.
• Marks, I. (1990). Non-chemical (behavioural) addictions. British Journal of Addiction, 85, 1389– 1394
• Marlatt, G. A., Baer, J. S., Donovan, D. M., & Kivlahan, D. R. (1988). Addictive behaviors: Etiology and treatment. Annual Review of Psychology, 39, 223–252.
• Morahan-Martın, J., & Schumacher, P. (2000). Incidence and correlates of pathological internet use among college students, Computers in Human Behavior, 16(1),13-29.
• Oberlo. (2022). What age group uses social media the most. Oberlo. https://www.oberlo.com/statistics/what-age-group-uses-social-media-the-most
• Ögel, K. (2018). Madde kullanımı ve bağımlılığın nedenleri. http://www.ogelk.net/Dosyadepo/ etyoloji.pdf
• Özdemir, Z. (2019). Üniversite Öğrencilerinde Sosyal Medya Bağımlılığı. Beykoz Akademi Dergisi, 7(2). 91-105. https://doi.org/10.14514/byk.m.26515393.2019.7
• Papp, L.M., Danielewicz, J., & Cayemberg, C. (2012). “Are we facebook official?” Implications of dating partners’ facebook use and profiles for intimate relationship satisfaction. Cyberpsychology, Behavior, and Social Networking, 15, 85–90
• Pilar, A. M., Manuel, R. R., Alberto-Jesus, P. M., del Pilar, M. J. M., Claudia, P., Dolores, R. M. M., & Manuel, V. A. (2019). Gender differences in the addiction to social networks in the Southern Spanish university students. Telematics and Informatics, 46, 101304 https://doi.org/10.1016/j.tele.2019.101304
• Polat, S. (2022). Üniversite öğrencilerinin sosyal medya bağımlılığı ile yalnızlık ve psikolojik dayanıklılık ilişkisi üzerine bir alan araştırması: Selçuk Üniversitesi örneği [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Selçuk Üniversitesi
• Skierkowski, D., & Wood, R. M. (2012). To text or not to text? The importance of text messaging among college-aged youth. Computers in Human Behavior 28(2), 744-756. https://doi.org/0.1016/j.chb.2011.11.023
• Söker, S. (2022). Geç ergenlik dönemindeki bireylerde gelişmeleri kaçırma korkusu ile sosyal medya bağımlılığı arasındaki ilişkide kendilik değerinin biçimlendirici rolü. [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Işık Üniversitesi.
• Sponcil, M., & Gitimu, P. (2013). Use of social media by college students: relationship to communication and self-concept. Journal of Technology Research, 4, 1-13.
• Şahin, C. (2018). Social media addiction scale - student form: The reliability and validity study. TOJET: The Turkish Online Journal of Educational Technology, 17(1), 169-182.
• Şahin, C. (2020). Davranışsal bağımlılığa ve teknoloji bağımlılığına genel bir bakış. İçinde Cengiz, Ş. ve Günüç, S (Ed.), Teknoloji Bağımlılıkları (s. 1-21). Nobel.
• Şeker, T. V. (2018). Sosyal medya bağımlılığı ile depresyon ve anksiyete arasındaki ilişki [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Beykent Üniversitesi.
• Tabachnick, B. G., & Fidell, L. S. (2013). Using multivariate statistics (6th ed.). Pearson.
• Teyfur, M., Akpunar, B., Safalı, S., & Ercengiz, M. (2017). Eğitim fakültesi öğrencilerin akademik erteleme davranışlari ile sosyal medya bağımlılığı arasındaki ilişkinin farklı değişkenler açısından incelenmesi. International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish. 12(33), 625–640.
• Tivi 6. (2022, 28 Ekim). İşimiz bağımlılık gücümüz mücadele - alkol/ tütün/ madde bağımlılığı [Video]. Youtube. https://www.youtube.com/watch?v=vskvSl-3pKU Erişim Tarihi: 01.08.2023
• We Are Social (2023). Global dijital raporu. Erişim tarihi 25 Temmuz 2023 https://wearesocial.com/uk/blog/2023/01/digital-2023/
• We Are Social (2023a). Global dijital raporu. Erişim tarihi 25 Temmuz 2023 https://wearesocial.com/uk/blog/2023/01/the-changing-world-of-digital-in-2023/
• We Are Social (2023b). Global dijital raporu. Erişim tarihi 25 Temmuz 2023 https://datareportal.com/reports/digital-2023-azerbaijan
• Yıldız, E., & Koçak, O. (2020). Üniversite öğrencilerinde sosyal medya bağımlılığı ve algılanan sosyal destek arasındaki ilişkinin değerlendirilmesi. Toplum ve Sosyal Hizmet, 31(3), 1102-1126. https://doi.org/10.33417/tsh.681389
• Young, K.S. (1996). Internet addiction: The emergence of a new clinical disorder. Cyberpsychology and Behavior, 1(3), 237–244.
• Zhang, M., Xu, P., & Ye, Y. (2022). Trust in social media brands and perceived media values: A survey study in China. Computers in Human Behavior, 127, 107024 https://doi.org/10.1016/j.chb.2021.107024