ÖZGÜL ÖĞRENME GÜÇLÜĞÜ OLAN ÖĞRENCİLERİN SOSYAL BECERİLERİNİN VE PROBLEM DAVRANIŞLARININ AKRAN ZORBALIĞINA MARUZ KALMALARINDA ROLÜNÜN İNCELENMESİ

Yıl 2024, Cilt: 12 Sayı: 1, 77 - 90, 02.07.2024

Tamer Aydemir

Öz

Zorbalık, bir öğrencinin hiçbir kışkırtma olmamasına rağmen sürekli olarak bir ya da birkaç kişinin fiziksel temas, sözlü taciz, söylenti yayma ya da dışlama gibi olumsuz davranışlarına kasıtlı olarak tekrarlı bir şekilde maruz kalması olarak tanımlanmaktadır. Alan yazındaki çalışmalar, kaynaştırma/bütünleştirme ortamlarında öğrenim gören özel gereksinimli çocukların akran zorbalığına maruz kalmaları yönünden tipik gelişim gösteren yaşıtlarına göre daha fazla risk altında olduklarını göstermektedir. Bu açıdan özel gereksinimli çocukların akran zorbalığına maruz kalma düzeyleri ile ilgili değişkenlerin belirlenmesinin, bu çocuklar için geliştirilecek önleyici uygulamalara yol göstereceği ve akran zorbalığına daha etkili müdahale edilebileceği düşünülmektedir. Bu kapsamda çalışmanın katılımcılarını kaynaştırma/bütünleştirme ortamında öğrenim gören özel gereksinimli çocukların içinde yüksek bir orana sahip olan özgül öğrenme güçlüğüne sahip çocuklar oluşturmaktadır. Bu çalışmanın birinci amacı, ilkokul ve ortaokul kademelerinde kaynaştırma/bütünleştirme uygulaması kapsamında öğrenim gören özgül öğrenme güçlüğüne sahip çocukların akran zorbalığına maruz kalma düzeylerini, akran zorbalığı türlerini ve sıklığını belirlemektir. İlişkisel tarama modeline göre desenlenen çalışmanın ikinci amacı ise, özgül öğrenme güçlüğü olan çocukların akran zorbalığına maruz kalmalarında sosyal beceri düzeylerinin ve problem davranışlarının rolünü incelemektir. Çalışmaya Denizli İli merkez ilçelerinde öğrenim gören özgül öğrenme güçlüğü tanısı olan ilkokul ikinci, üçüncü, dördüncü sınıf ve ortaokul beşinci ve altıncı sınıf öğrencileri katılmıştır. Araştırmada özgül öğrenme güçlüğü olan öğrencilerin akran zorbalığına maruz kalma düzeylerini belirlemek üzere Akran Zorbalığı Belirleme Ölçeği kullanılmıştır. Çalışmada ayrıca sosyal beceri düzeylerini ve problem davranışlarını belirlemek üzere Sosyal Beceri Derecelendirme Sistemi-SBDS kullanılmıştır. Araştırmadan elde edilen bulgulara göre özgül öğrenme güçlüğüne sahip öğrencilerin sosyal beceri eksikliklerinin ve problem davranışlarının akran zorbalığına maruz kalmalarında etkili birer değişken olduğu belirlenmiştir. Bu sonuçlar ışığında ÖÖG olan öğrencilerin sosyal becerilerini ve akran zorbalığı ile başa çıkma becerilerini geliştirmeye ve problem davranışlarını ortadan kaldırmaya ya da azaltmaya yönelik müdahalelerin düzenlenmesi önemli görülmektedir.

Anahtar Kelimeler

Akran Zorbalığı, Özgül Öğrenme Güçlüğü, Sosyal Beceri, Problem Davranış, Sınıf Yönetimi

Etik Beyan

Bu makalede araştırma ve yayın etiği kurallarına uyulmaktadır. Makaleye ilişkin her türlü ihlalin sorumluluğu yazara aittir.

EXAMINING THE ROLE OF SOCIAL SKILLS AND PROBLEM BEHAVIORS OF STUDENTS WITH SPECIFIC LEARNING DISABILITIES IN THEIR EXPOSURE TO PEER BULLYING

Öz

Bullying is defined as the deliberate repetitive exposure of a student to negative behaviors such as physical contact, verbal abuse, rumor spreading, or exclusion by one or more people on a continuous basis, even though there is no provocation. Studies in the literature show that students with special needs studying in inclusive environments are at higher risk of being exposed to peer bullying than their normally developing peers. In this view, it is thought that determining the variables related to the exposure of students with special needs to peer bullying will guide preventive practices to be organized for these students and peer bullying can be intervened more effectively. In this context, the participants of the study consist of students with specific learning disabilities, which have a high proportion of students with special needs studying in an inclusive environment. The first aim of this study is to determine the types and frequency of peer bullying of students with specific learning disabilities studying within the scope of inclusion practice in primary and secondary schools. The second aim of the study, which was conducted in accordance with the relational screening model, is to examine the role of social skill levels, problem behaviors and teachers' self-efficacy perceptions regarding classroom management in the exposure of students with special learning disabilities to peer bullying. 2nd, 3rd, 4th grade of primary school and 5th and 6th grade of secondary school students with special learning disabilities studying in the central districts of Denizli Province participated in the study. In the study, the Peer Bullying Identification Scale was used to determine the level of exposure to peer bullying of the students. In the studyy also the Social Skill Rating System-SBDS was used to evaluate their social skills and problem behaviors. According to the findings of the study, it was seen that social skill deficiencies and problem behaviors were effective variables in the exposure of students with special learning difficulties to peer bullying. In the view of these results, it is considered important to organize interventions to improve the social skills of these students and their ability to overcome peer bullying and to eliminate or reduce problem behaviors.

Anahtar Kelimeler

Specific Learning Difficulties, Peer Bullying, Social Skills, Problem Behavior, Classroom Management

Etik Beyan

In this article, research and publication ethics rules are followed. The responsibility of any violation regarding the article belongs to the author.

Kaynakça

• Andreou, E. (2000). Bully/victim problems and their association with psychological constructs in 8 to 12 -year old Greek school children. Aggressive Behavior, 26(1), 49–56.
• Bear, G.G., Mantz, L. S., Glutting, J.J., Yang, C. and Boyer, D.E. (2015). Differences in bullying victimization between students with and without disabilities. School Psychology Review, 44(1), 98–116.
• Besag V.E. (2006). Bullying Among Girls, Sch Psychol Int, 29;27(5):53551.
• Boel-Studt, S. and Renner, L. M. (2014). Child and family-level correlates of direct and indirect peer victimization among children ages 6-9. Child abuse & neglect, 38(6).
• Boivin, M., Hymel, S., and Bukowski, W.M. (1995). The roles of social withdrawal, peer rejection, and victimization by peers in predicting loneliness and depressed mood in childhood. Development & Psychopathology, 7, 765-785.
• Carter, B.B., ve Spencer, V.G. (2006). The fear factor: Bullying and students with disabilities. International Journal of Special Education, 21(1), 11–23.
• Clayton R., Cook, C.R., Williams, K.R., Guerra, N.G., Kim,T.E. and Sadek, S. (2010). Predictors of Bullying and Victimization in Childhood and Adolescence: A Meta-Analytic Investigation. School Psychology Quarterly. 25:2, s. 65–83
• Curie C., Zanotti C., Morgan A, Currie D., de Looz M., Roberts C. (2010). Social determinants of health and well-being among young people. http://www.euro.who.int/__data/assets/pdf_file/0003/163857/Social-determinants-ofhealth-and-well-being-among-young-people.pdf
• Çınkır, S. 2006. Okullarda zorbalık: Türleri, etkileri ve önleme stratejileri. İstanbul: I. Şiddet ve Okul Sempozyumu, MEB ve Unicef İşbirliği.
• Çınkır, Ş. ve Karaman-Kepenekci, Y. (2003). Öğrenciler arası zorbalık. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi,34, 236-253.
• Doğan, A. (2010). Examining victimization in Turkish schools, Europan Journal of Educational Studies 2(1),31-37
• Eisenberg M.E., Neumark-Sztainer D., Perry C.L. (2003). Peer harassment, school connectedness, and academic achievement. Journal of School Health, 73 (8): 311-316
• Eliot, M. (1997). 101 Ways of Dealing with Bullying. London: Hodder Childrens’s Book
• Ergün, N. (2015). erken ergenlerde okul, aile ve demografik değişkenlere göre akran zorbalığının incelenmesi, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü:Ankara.
• Eslea, E. ve Rees, J. (2001). At what age are children most likely to be bullied at school? Aggressive Behavior, 27, 419–429.
• Fleming L.C. and Jacobsen K.H. (2009). Bullying and symptoms of depression in Chilean middle school students. Journal of School Health. 79: 130-137
• Graham, S. and Juvonen, J. (1998). Self-blame and peer victimization in middle school: an attributionalanalysis. Developmental Psychology, 34, 587-599.
• Gresham, F.M., and Elliott, S.N. (1990). Social Skills Rating System. Minneapolis, MN: Pearson Assessments.
• Hawker, D. and Boulton, M.J. (2000). Twenty years' research on peer victimization and psychosocial maladjustment: A meta-analytic review of cross-sectional studies. Journal of Child Psychology and Psychiatry 41(4), 441-455
• Hong, J.S. and Espelage, D.L. (2012). A review of research on bullying and peer victimization in school: Anecological system analysis. Aggression and Violent Behavior, 17, 311–322.
• İleri, G. (2019). Okul öncesi dönem çocukların öz düzenleme becerileri ile akran zorbalığına maruz kalma düzeyleri arasındaki ilişkinin incelenmesi, Yayınlanmış Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi:Ankara Juvonen, J., Graham, S., and Schuster, M.A. (2003). Bullying among young adolescents: the strong, the weak, andthe troubled, Pediatrics, 112, 1231-1237.
• Kapcı, E.G. (2004). İlköğretim öğrencilerinin zorbalığa maruz kalma türünün ve sıklığının depresyon, kaygı vebenlik saygısıyla ilişkisi. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 37(1), 1-13.
• Karaca, K. (2018). Ortaokullarda akran zorbalığının yaygınlığının ve zorba-mağdurların depresyon ve anksiyete düzeylerinin incelenmesi, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Atatürk Üniversitesi:Erzurum.
• Karasar, N. (2005). Bilimsel Araştırma Yöntemi: Kavramlar İlkeler Teknikler. Ankara: Nobel Yayıncılık.
• Küçüker, S., Aydemir, T. and Çürük, Ç. (2018). Peer Victimization and Its Relationship To Self-Esteem And Loneliness In Primary And Middle School Students With Special Needs. Turkish Online Journal ofEducational Technology, 2: 293-306
• Külcü,D.P. ve Çetin, H. (2021). Çocuklarda akran zorbalığı ve benlik saygısının incelenmesi. Adnan Menderes Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Dergisi, 5(2); 261-274
• Miller-Graff, L.E., Cater, A.K., Howell, K.H., and Graham-Bermann, S.A. (2015). Parent-child warmth as a potential mediator of childhood exposure to intimate partner violence and positive adulthood functioning. Anxiety, Stress, and Coping, 29, 259-273.
• Nabuzoka D. (2003) Teacher Ratings and Peer Nominations of Bullying and Other Behaviour of Children with and without Learning Difficulties. Educ Psychol. 23(3):307–21.
• Olweus, D. (1992). Victimization by peers: Antecedents and long-term outcomes. In K. H. Rubin ve J. B.Asendorpf (Eds.), Social withdrawal, inhibition, and shyness in childhood (pp. 315-341).
• Olweus, D. (1993). Bullying at school: What we know and what we can do. Cambridge: MA: Blackwell Olweus, D. (1996). The Olweus bully/victim questionnaire. Mimeo. HEMIL, University of Bergen, N-5015 Bergen Norway.
• Olweus, D. (1997). Bully/victim problems in school: Facts and intervention. European Journal of Psychology of Education, 12, 495-510.
• Olweus, D. (1999). Bullying prevention program. Boulder, Co: Center fort he study and prevention of violence, Institute of Behavioral Science, University of Colorado at Boulder
• Pekel-Uludagli, N., ve Ucanok, Z. (2005). Akran zorbalığı gruplarında yalnızlık ve akademik başarı ilesosyometrik statüye göre zorba/kurban davranışı türleri. Türk Psikoloji Dergisi, 20(56), 77-92.
• Pellegrini, A.D. (2002). Bullying, victimization, and sexual harassment during the transition to middle school.Educational Psychologist, 37, 151-163.
• Piskin, M. (2003). Okullarda yaygın bir sorun: akran zorbalığı. VII. Ulusal Psikolojik Danışma ve Rehberlik Kongresi. Malatya: İnönü Üniversitesi.
• Piskin, M. ve Ayas, T. (2011). Akran zorbalığı ölçeği: Çocuk formu. Akademik Bakış Dergisi, 23, 1-12.
• Piskin, M., ve Ayas T. (2005). Zorba ve kurban öğrencilerin utangaçlık, içedönüklük, dışa dönüklük ve öz saygı değişkenleri bakımından İncelenmesi. VIII. Ulusal Psikolojik Danışma ve Rehberlik Kongresi. İstanbul: Marmara Üniversitesi.
• Rose, C.A., Monda-Amaya, L.E., and Espelage, D. L. (2011). Bullying perpetration and victimization in special education: A review of the literature. Remedial and Special Education, 32(2), 114–130.
• Schäfer, M., Werner, N.E. and Crick, N.R. (2002). A comparison of two approaches to the study of negative peer treatment: General victimization and bully/victim problems among German school children. British Journal of Developmental Psychology, 20, 281-306.
• Storch, E.A., and Masia-Warner, C. L. (2004). The relationship of peer victimization to social anxiety and lonelinessin adolescent females. Journal of Adolescence, 27, 351–362.
• Veenstra, R., Lindenberg, S., Oldehinkel, A. J., Winter, A. F., Verhulst, F. C. and Ormel, J. (2005). Bullying and victimization in elementary schools: A comparison of bullies, bully/victims, and uninvolved preadolescents. Developmental Psychology, 41, 672–682.
• Vlachou, M., Andreou, E., Botsoglou, K. and Didaskalou, E. (2011). Bully/victim problems among preschool children: A review of current research evidence. Educational Psychology Review, 23(3), 329-358. Wang J, Iannotti R.J. and Nansel T.R. (2009). School bullying among US adolescents, Physical, verbal, relational and cyber. J Adolesc Hea, 45(4):369–75.
• Whitney, I., Smith, P.K. and Thompson, D. (1994). Bullying and children with special needs. In Smith, K. and S. Sharp (Eds.), School Bullying: Insights and Perspectives (pp. 213–240).
• Wolke, D. and Lereya, S.T. (2015). Long-term effects of bullying. Archives of Disease in Childhood, 100, 879-885.
• Wolke, D., Woods, S. and Stanford, K. (2001). Bullying and victimization of primary school children in England and Germany Prevelance and School Factors. 92: 673-696
• Yurtal, F. ve Cenkseven, F. (2006). İlköğretim okullarında zorbalığın incelenmesi. 1. Şiddet ve Okul: Okul ve Çevresinde Çocuğa Yönelik Şiddet ve Alınabilecek Tedbirler Sempozyumu, İstanbul.