2018 Sosyal Bilgiler Öğretim Programının Disiplinlerarası Yapısının İncelenmesi

Yıl 2019, Cilt 2, Sayı 2, 166 - 190, 30.12.2019

Saim TURAN

Öz

Sosyal bilgiler dersi ABD’de ortaya çıktığı dönemlerden itibaren öğrencilere sosyal ve beşeri bilimlerin konularıyla öğrencileri toplumsal ve kişisel olarak yetiştirmeyi amaçlayan bir ders olmuştur. Sosyal bilgiler yaşadıkları topluma ve çevrelerine uyumlu, hak ve sorumluluklarının bilincinde, kendisinin ve yaşadıkları toplumun yararını savunan, çevresine duyarlı, dünyadaki gelişmelerden haberdar olan bireyler yetiştirmek amacıyla sosyal ve beşeri bilimler olan tarih, antropoloji, coğrafya, sosyoloji, hukuk, siyaset bilimi gibi disiplinlerin bir araya getirilmesiyle oluşturulmuş bir ilk ve ortaokul dersidir.  Öğrencileri topluma hazırlama ve onları iyi vatandaşlar olarak yetiştirme amacı nedeniyle de değişen şartlara göre güncellenmiş ve farklı bilim disiplinlerini bünyesinde barındırmıştır. Bu çalışmanın amacı 2018 yılında güncellenen sosyal bilgiler dersi öğretim programında yer alan öğrenme alanlarında, öğrenme alanlarındaki konu ağırlıkları ve verilecek değer ve becerin hangi disiplinlerle ilgili olduğunun ortaya konulmasıdır. Çalışmada nitel araştırma yöntemi kullanılmıştır.  Çalışmanın veri kaynağı olarak 2017 yılında taslak olarak ortaya çıkan ve 2018 yılında uygulamaya konulan programın öğrenme alanları ve öğrenme alanlarında verilen kazanım, değerler ve beceriler incelenmiştir. Araştırmada nitel araştırma yöntemlerinden biri olan doküman incelemesi tekniği kullanılmıştır. Elde edilen veriler içerik analizi tekniği ile çözümlenmiştir. Bu kapsamda incelenen 2018 yılı sosyal bilgiler dersi öğretim programının genel yeterlilikler, öğrenme alanları düzeyinde farklı disiplinlerle ilişkilendirildiği görülmüştür. Farklı sınıf düzeylerinde farklı disiplinlerle ilişkilendirilen öğrenme alanlarının genel olarak Vatandaşlık Sosyoloji, Felsefe, Tarih, Çevre eğitimi, Bilimsel Araştırma, Siyaset bilimi, Ekonomi, Fen ve Teknoloji, Coğrafya,  Antropoloji, Bilişim, Hukuk, İnsan Hakları ve Demokrasi, Psikoloji, Etnografya disiplinleriyle ilişkilendirilmiştir. Bu disiplinlerin programdaki ağırlıklarına baktığımızda % 71,42 ile Vatandaşlık ve Sosyoloji disiplinlerinin % 57,14 ile Felsefe, Tarih ve Çevre eğitiminin, %42,85 ile Siyaset bilimi, Ekonomi, Fen ve Teknoloji disiplinlerinin, %28,57 ile Coğrafya, Antropoloji,  Bilişim, Hukuk disiplinlerinin, %14,28 ile de İnsan Hakları ve Demokrasi, Psikoloji ve Etnografya disiplinlerinin yer aldığı söylenebilir.

Anahtar Kelimeler

Sosyal Bilgiler, Disiplinlerarası, Ders Programı

Examining the Interdisciplinary Structure of the 2018 Social Studies Curriculum

Öz

Social studies is a primary and secondary school course that is formed with the disciplines such as history, anthropology, geography, sociology, law, political science which are social and humanities in order to educate individuals to be compatible with the society and their environment, aware of their rights and responsibilities, defending the benefit of themselves and the society they live in, sensitive to their environment and aware of the developments in the world. Due to its goal of preparing students for society and raising them as good citizens, social studies has been updated according to changing needs and incorporates different disciplines of science. The aim of this study is to reveal the subject weights and the disciplines of the value and skill to be given in the learning areas in the social studies course curriculum updated in 2018. As a data source of the study, the social studies curriculum that was introduced as a draft in 2017 and implemented in 2018 were examined. One of the qualitative research method, documentary screening technique was used in the study. The collected data were analyzed by content analysis technique. In this context, it is seen that the 2018 social studies course curriculum is associated with different disciplines at the level of general competences and learning areas. The learning areas associated with the disciplines of Citizenship, Sociology, Philosophy, History, Environmental Education, Scientific Research, Political Science, Economics, Science and Technology, Geography, Anthropology, Informatics, Law, Human Rights and Democracy, Psychology and Ethnography. Considering the weight of these disciplines in the  program it is Citizenship and Sociology with 71.42%, Philosophy, History and Environment Education with 57.14%, Political Science, Economics, Science and Technology disciplines with 42.85%, Geography, Anthropology, Informatics, Law with %28,57 and the disciplines of Human Rights and Democracy, Psychology and Ethnography are included with 14.28%.

Anahtar Kelimeler

Social studies, Interdisciplinary, Curriculum

Kaynakça

• Akdağ, H. (2009). İlköğretim 6. ve 7. sınıf sosyal bilgiler öğretim programının öğrenci görüşlerine göre değerlendirilmesi (Konya İli Örneği). Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (21), 1-14.
• Alabaş, R., ve Kamer, S. T. (2007). Sosyal bilgiler öğretim programının değerlendirilmesi: Uygulayıcı görüşlerinin nitel analizi. 1st National Education Congress, Hacettepe University, Ankara.
• Arslan M. (Ed.) (2017). Öğretim İlke ve Yöntemleri. Anı Yayıncılık. Ankara.
• Avcı, N. (2007). Toplumsal değerler ve gençlik. Ankara: Siyasal Kitabevi.Aydın, H. (2015). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri. Konya: Eğitim Kitabevi Yayınları.
• Babadağ, C.(1996). Modern Öğretim Stratejilerinin Öğretim-Öğrenim Süreçlerine Yansıması. Yayımlanmamış Doktora Tezi. Ankara.
• Barcus, F.E. (1959). Communications content: Analysis of the research, 1900-1958, Unpublished doctor’s dissertation, University of Illinois.
• Bayır, Ö. G., Köse, T. Ç., ve Balbağ, N. L. (2016). Sosyal Bilgiler Dersinde Ara Disiplinlerden Yararlanılmasına İlişkin Öğretmen Görüşleri. Anadolu Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 6(2).
• Cohen, L., Manion, L., ve Morrison, K. (2007). Research methods in education (6th ed.). New York, NY: Routledge.
• Çakmak, Z., Kaçar, T., ve Arıkan, İ. (2017). Sosyal bilgiler öğretmenlerinin ortaokul sosyal bilgiler dersi taslak öğretim programına ilişkin görüşleri. The Journal of Academic Social Science, 5(54), 576-597.
• Çatak, M. (2015). Türkiye’de sosyal bilgiler eğitim programlarının incelenmesi. EKEV Akademi Dergisi, 62(62), 69-94.
• Çoban, O., ve Akşit, İ. (2018). 2005 ve 2017 Sosyal Bilgiler Öğretim Programlarının Öğrenme Alanı, Kazanım, Kavram, Değer ve Beceri Boyutları Açısından Karşılaştırılması.Journal of History Culture and Art Research, 7(1), 479-505.
• Demir, B.F. ve Oğuz Haçat, S. (2018). Sosyal Bilim Disiplinlerine Göre 2005 ve 2018 Sosyal Bilgiler Dersi Öğretim Programındaki Kazanımların Değerlendirilmesi. Uluslararası Sosyal Bilgilerde Yeni Yaklaşımlar Dergisi,2018, 2(2), 27-56.
• Demirel, Ö. (2013). Eğitimde Program Geliştirme: Kuramdan Uygulamaya. Pegem Akademi, Ankara.
• Doğanay, A. (2008). Çağdaş Sosyal Bilgiler Anlayışı Işığında Yeni Sosyal Bilgiler Programının Değerlendirilmesi. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 17(2), 77-96.
• Doğanay, A., & Sarı, M. (2008). Öğretmen gözüyle yeni sosyal bilgiler programı: Adana ilinde bir araştırma. İlköğretim Online, 7(2), 468-484.
• Doğanay. A. (2005). Öğretimde kavram ve genellemelerin geliştirilmesi. C. Öztürk. D. Dilek (Ed.), Hayat bilgisi ve sosyal bilgiler öğretimi (s. 265-296).Ankara: Pegem Akademi.
• Ersoy, F. G. (2009). Yeni ilköğretim sosyal bilgiler programının uygulanması ile ilgili değerlendirmeler (Konya ili örneği) Yayınlanmamış Doktora Tezi. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimleri Enstitüsü, Konya.
• Ersoy, F.A. ve Erdoğan, K. (2009). Sosyal bilgiler dersi öğretim programının (2004) uygulama sürecine ilişkin öğrenci görüşleri. Kastamonu Eğitim Dergisi, 17(1), 71-86. .
• Ertürk, S. (1984). Eğitimde Program Geliştirme. Hacettepe Ün. Basımevi, Ankara.
• Gömleksiz, M. N., ve Bulut, İ. (2006). Yeni sosyal bilgiler dersi öğretim programının uygulamadaki etkililiğinin değerlendirilmesi. Kuram ve Uygulamada Egitim Yönetimi Dergisi, 12(3), 393-421.
• Gürel, D. (2017). Taslak sosyal bilgiler öğretim programına yönelik yapısal bir değerlendirme. I. Uluslararası Sınırsız Eğitim ve Araştırma Sempozyumu (USEAS2017), 236-246.
• Gürkan, B., ve Doğanay, A. (2016). Sosyal bilgiler dersinde disiplinler arası öğretim yaklaşımına dayalı analoji tekniği uygulamalarının kavram gelişimine etkisi: Bir durum çalışması. Turkish Studies International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 11(19), 395-416.
• Halstead, J. ve M. Pike, M. A. (2006). Citizenship and moral education. New York: Routledge Taylor and Fransic Group.
• Hancock B., Ockleford, E. ve Windridge, K. (2009). An ıntroduction to qualitative research. The NIHR RDS for.
• Kaymakçı, S. (2012). Sosyal bilgiler öğretim programında ilişkilendirmeler. Abant izzet baysal üniversitesi eğitim fakültesi dergisi. 7(2), 273-304.
• Kaymakçı, S., ve Ata, B. (2012). Sosyal bilgiler öğretmenlerinin sosyal bilgilerin doğasıyla ilgili görüşleri. Sosyal Bilgiler Eğitimi Araştırmaları Dergisi, 3(1), 35-64.
• Keçe, A., ve Merey, A. (2011). Determinatıon of suitabılity of objectıves of elementary socıal studıes to social scıence disciplines and to interdiscıplınary mentality. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi;8(1), 110-139.
• Milli Eğitim Bakanlığı (2005a). İlköğretim sosyal bilgiler dersi öğretim programı ve kılavuzu: 4- 5. Sınıflar. Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı. Ankara: Devlet Kitapları Müdürlüğü.
• Milli Eğitim Bakanlığı (2005b). İlköğretim sosyal bilgiler dersi öğretim programı ve kılavuzu: 6- 7. Sınıflar. Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı. Ankara: Devlet Kitapları Müdürlüğü.
• Milli Eğitim Bakanlığı, (2018). Sosyal Bilgiler Dersi Programı. mufredat.meb.gov.tr .
• Merriam, S. B. (1995). What can you tell from an N of 1: Issues of validity and reliability in qualitative research. PAACE Journal of Lifelong Learning, 4. 51-60.
• Patton, M. Q. (2014). Nitel araştırma ve değerlendirme yöntemleri. Çev. Edt. Mesut Bütün, Selçuk Beşir Demir, (3. Baskıdan Çeviri). Pegem Akademi Yayıncılık:Ankara.
• Sönmez, Ö.F. Kılıçoğlu, G. (2016). Değerlendirme Boyutu İle Sosyal Bilgiler Programları (1924-2005). TÜBAD 1(1).
• Sözen, E. ve Sibel, A. 2005 ve 2017 sosyal bilgiler dersi öğretim programlarının (sbdöp) karşılaştırılması. E-ajelı (Anatolian Journal of Educational Leadership and Instruction), 6(1), 53-71.
• Tarman, B., Ergür, Ş., Eryıldız, F. (2012). “Yenilenen Sosyal Bilgiler Programına Dair Bir Değerlendirme”. Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 11(1), 103-135.
• Taş, H., ve Kıroğlu, K. (2018). 2017 İlkokul Sosyal Bilgiler Dersi Öğretim Programı’nın Öğretmen Görüşlerine Göre Değerlendirilmesi. İlköğretim Online, 17(2), 697-716.
• Tay, B. (2005). Sosyal bilgiler dersi öğretim programı ile 2017 sosyal bilgiler dersi taslak öğretim programının karşılaştırması. International Journal of Eurasia Social Sciences, 8(27), 461-487.
• Tonga, D., ve Kılıçoğlu, M. (2013). İlköğretim sosyal bilgiler dersinde yer alan kazanımların vatandaşlık ve insan hakları konuları açısından değerlendirilmesi. Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi, 171(171), 289-308.
• Turan, S. ve Karasu Avcı, E. (2018). 2018 Sosyal Bilgiler Öğretim Programı'nın Dijital Vatandaşlık Bağlamında İncelenmesi. Eğitim ve Yeni Yaklaşımlar Dergisi, 2018, 1(1),28-38.
• Uygun, K., Arıbaş, B. B., ve Karalı, M. A. Yeni (2017) Sosyal Bilgiler Öğretim Programında Meslek Bilincinin İncelenmesi. OPUS Uluslararası Toplum Araştırmaları Dergisi, 8(15), 26-26.
• Varış, F. (1996). Eğitimde Program Geliştirme. Teori ve Teknikler. Alkım Yayıncılık, Ankara.
• Wiersma, W., ve Jurs, S. G. (2005). Research methods in education (8th ed.). Pearson Education Inc.
• Yelken Y. T. ve Akay C. (Ed) (2016). Öğretim İlke ve Yöntemleri. Anı Yayıncılık. Ankara.
• Yıldız, V.A. ve Kılıç, D. (2018). Sosyal Bilgiler Dersi Öğretim Programlarına İlişkin Öğretmen Görüşleri: Bir Meta-sentez Çalışması. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 22(Özel Sayı), 2115-2127.
• Yıldızlar M. (2013), Öğretim İlke ve Yöntemleri. Pegem Akademi. Ankara.
• Yıldırım, A. (1999). Nitel araştırma yöntemlerinin temel özellikleri ve eğitim araştırmalarındaki yeri ve önemi. Eğitim ve Bilim, 23(112).