Sosyal Bilgiler Öğretmen Adaylarının İsraf Algısı

Yıl 2019, Cilt: 2 Sayı: 2, 91 - 116, 30.12.2019

Feride Ersoy

Öz

İsraf kavramı hayatın
her alanında ihtiyaç fazlası tüketimi ve aşırıya kaçan davranışları ifade etmek
üzere kullanılmaktadır. Günümüzde yaygın kullanımı tüketim odaklıdır. İhtiyaç
fazlası tüketimi teşvik eden ekonomik sistemlerin kullandığı moda ve reklam
gibi araçlarla birlikte israf daha fazla hayatımızın içindedir. Bununla
birlikte kişinin savurganlık davranışı evde ve kamu kurumlarında ihtiyacın
ötesinde kullanımı hatta savurganlığı meydana getirmektedir. Savurganlık, bireyin
ekonomik bütçesinin yanı sıra aile bütçesini ve devlet bütçesini olumsuz
etkilemektedir. İsraf nedeniyle bireyin yoksullaşma, devletin ithalat artışı
nedeniyle dışa bağımlı bir ekonomiye yönelme riski bulunmaktadır. Bu durumun
sonuçları düşünüldüğünde “damlaya damlaya göl olur” atasözünde övülen
tasarrufun aksine -az bile olsa- savura savura elde bir şey kalmayacaktır.
Böylesi önemli bir konuda nesillerin bilgilendirilmesi ve bilinç kazanımı
eğitimle mümkündür. Sosyal bilgiler dersi hem hitap ettiği kitle açısından hem
de içerdiği konular ve değerler açısından israf konusunda eğitimde etkili
olabilecek derslerdendir. Bugünün sosyal bilgiler öğretmen adayları yakın
geleceğin sosyal bilgiler öğretmenleri olacağı için öncelikle onların israf
algısını keşfetmek amaçlanmıştır.

Bu çalışmanın amacı
sosyal bilgiler öğretmen adaylarının israf algısını keşfetmeye çalışmaktır.
Çalışma nitel araştırma desenlerinden fenomenoloji deseni ile tasarlanmıştır.
Çalışma grubu amaçlı örnekleme tekniklerinden ölçüt örnekleme ile seçilmiştir.
Çalışmanın katılımcı ölçütleri arasında sosyal bilgiler öğretmenliği anabilim
dalı lisans programında, ikinci sınıf dersleri arasında yer alan “vatandaşlık
bilgisi dersini almış olmak” bulunmaktadır. İçeriğinde vatandaşlık görev ve
sorumluluklarına yönelik bilgilerin de yer aldığı bu dersi bir önceki dönemde
almış olan, 2019-2020 akademik yılında üçüncü sınıfta öğrenimine devam eden
sosyal bilgiler öğretmen adaylarından gönüllü olarak çalışmaya katılmak isteyen
10 öğretmen adayı çalışma grubunu oluşturmaktadır. Çalışmanın veri toplama
sürecinde, araştırmacı tarafından bilimsel prosedürüne uygun bir şekilde
geliştirilen, açık uçlu sorulardan oluşan yarı yapılandırılmış görüşme formu
kullanılmıştır. Veriler nitel araştırmada sıklıkla kullanılan derinlemesine
görüşme tekniğiyle toplanmıştır. Katılımcı oluru alınarak verilerin ses kaydı
alınmıştır. Araştırmacının metne dönüştürdüğü veriler orijinal metin üzerinde
fenomenoloji desenine uygun içerik analiziyle çözümlenmiştir. Bulgular,
doğrudan alıntılarla desteklenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Öğretmen eğitimi, Sosyal bilgiler eğitimi, Değer eğitimi, İsraf

Social Studies Teacher Candidates’ Perception About Wastage

Öz

The concept of
wastage is used in all areas of life to express excess consumption and
excessive behavior. Today, its widespread use is consumption-oriented. Wasting
is more in our lives along with tools such as fashion and advertising used by
economic systems that promote surplus consumption. At the same time, one's
extravagance behavior constitutes extravagance at home and in public
institutions. Extravagance adversely affects the family budget and the state
budget as well as the individual's economic budget. There is a risk of the
individual becoming impoverished due to wastage, and an outward dependent
economy due to the increase in imports of the state. Considering the
consequences of this condition, contrary to the praised savings in the proverb,
“drop by drop becomes lake”, -even if less- there will be nothing left. It is
possible to inform generations and gain awareness on such an important issue
through education. On such an important matter, informing generations and
gaining awareness are possible with education. Social studies course is one of
the courses that can be effective in waste education both in terms of its
target audience and in terms of its subjects and values. It is primarily aimed
to explore social studies teacher candidates’ perception about wastage because
today's social studies teacher candidates will be the teacher of the near
future.

The target of this study is
to explore the perception about wastage of social studies teacher candidates.
The study was designed with the phenomenology pattern of qualitative research.
The study group was selected by criterion sampling, one of the purposive
sampling techniques. Participant criteria of the study included completed
“citizenship knowledge course” that one of the social studies undergraduate
program courses. The study group consisted of 10 pre-service teachers who want
to participate voluntarily, have completed the citizenship knowledge course,
and continue their education in the third grade in 2019-2020 academic year.
Semi-structured interview form, consisting of open-ended questions, was used
during the data collection process. Data were collected by in-depth interview
technique. Participant consent was received and the data was recorded. The data
was analyzed by content analysis in accordance with the phenomenological
pattern. The findings were supported by direct quotations.

Anahtar Kelimeler

Teacher education, Social studies education, value education, Wastage

Kaynakça

• Akar, H. (2009). Popüler kültür ve moda. Erciyes İletişim Dergisi, 1 (1), 198-2006.
• Akdağ, H. ve Taşkaya, S. M. (2015). Vatandaşlık ve insan hakları eğitiminin sosyal bilgiler öğretimindeki yeri. R. Turan ve K. Ulusoy (Ed.), Sosyal bilgilerin temelleri (277-302). Ankara: Pegem Akademi.
• Akhan, N. E. (2015). Sosyal bilgilerde ekonominin yeri ve önemi. R. Turan ve K. Ulusoy (Ed.), Sosyal bilgilerin temelleri (373-391). Ankara: Pegem Akademi.
• Akşam Gazetesi (2019, 25 Temmuz). Türkiye 1 yılda 555 milyar TL kaynağını israf ediyor. https://www.aksam.com.tr/ekonomi/iste-turkiyenin-israf-raporu-1-yilda-555-milyar-lira-cope-gidiyor/haber-992181 adresinden 16.11.2019 tarihinde erişildi.
• Atkins, R., Hart, D. ve Donnelly, T. M. (2004). Moral identity development and school attachment. D. K. Lapsley ve D. Narvaez (Ed.), Moral development, self, and identity (65-82). New Jersey: Lawrence Erlbaum.
• Coşgun, M. (2012). Popüler kültür ve tüketim toplumu. Batman Üniversitesi Yaşam Bilimleri Dergisi, 1 (1), 837-850.
• Dal, N. E. (2017). Tüketim toplumu ve tüketim toplumuna yöneltilen eleştiriler üzerine bir tartışma. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 9 (19), 1-21.
• Dickson E.W., Singh, S., Cheung, D. S., Wyatt, C.C. ve Nugent, A.S. (2009). Application of lean manufacturing techniques in the emergency department. The Journal of Emergency Medicine, 37 (2), 177-182.
• Ersoy, F. (2018). İlham veren sosyal bilgiler öğretmenlerinin ahlaki kimlik profilinin gömülü teori bağlamında incelenmesi. Doktora Tezi, Marmara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.Food and Agriculture Organization of The United Nations [FAO] (2011). Global food losses and food waste: Extent, causes and prevention. http://www.fao.org/3/mb060e/mb060e00.pdf adresinden 12.11.2019 tarihinde erişildi.
• Güner, O. (2015). Asrın büyük afeti: İsraf. https://www.researchgate.net/publication/331824357_Asrin_Buyuk_Afeti_Israf_The_Great_Disaster_of_the_Century_Waste adresinden 23.11.2019 tarihinde erişildi.
• Hardy, S. A. ve Carlo, G. (2011). Moral identity: What is it, how does it develop, and is it linked to moral action? Child Development Perspectives, 5 (3), 212-218.
• Iwai A. ve Santimataneedol, O. (2018). Environmental education and sustainability in Mataneedol School: A case study of turning the school kitchen waste into the healthy soil and safety food project. International Journal of Environmental and Rural Development, 9 (1), 14-17.
• Kabapınar, Y. (2014). Kuramdan uygulamaya sosyal bilgiler öğretimi. Ankara: Pegem Akademi.
• Kanık, Z. ve Temiz Dinç, D. (2017). Eğitim-tasarruf İlişkisi: Türkiye için bir uygulama. Bankacılık ve Sigortacılık Araştırmaları Dergisi, 2 (11), 59-91.
• Kaya, K. ve Oğuz, Z. N. (2010). Üniversite gençliğinin alışveriş tercihlerinde tüketim kültürünün rolü. SDÜ Fen Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 22, 147-164.
• Kayhan, V. (2006). Kur’an’a göre israf ve iktisat. Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi, 6 (2), 149-195.
• Keha, M. (2017). 19. yüzyılda düğünlerde yapılan israf ve buna karşı alınan tedbirler. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 21 (4), 1283-1296.
• Köroğlu, M. A. (2014). Tüketim kültürünün gençliğe etkisi üzerine bir değerlendirme. Gümüşhane Üniversitesi İletişim Fakültesi Elektronik Dergisi, 2 (4), 254-269.
• Köse, H. (2007). Kültürel/siyasal bir kimlikleşme aracı olarak giyim-kuşam modası. 38.Uluslararası Asya ve Kuzey Afrika Çalışmaları Kongresi, 10-15 Eylül, Ankara. http://www.ayk.gov.tr/wp-content/uploads/2015/01/K%C3%96SE-H%C3%BCseyin-K%C3%9CLT%C3%9CREL-S%C4%B0YASAL-B%C4%B0R-K%C4%B0ML%C4%B0KLE%C5%9EME-ARACI-OLARAK-G%C4%B0Y%C4%B0M-KU%C5%9EAM-MODASI.pdf adresinden 23.11.2019 tarihinde erişildi.
• Milli Eğitim Bakanlığı [MEB] (2018). Sosyal bilgiler öğretim programı. http://mufredat.meb.gov.tr/Dosyalar/201812103847686-SOSYAL%20B%C4%B0LG%C4%B0LER%20%C3%96%C4%9ERET%C4%B0M%20PROGRAMI%20.pdf adresinden 12.11.2018 tarihinde erişildi.
• Muttaqin, Z. (2018). The nature of excessive behaviour (Israf) in the Islamic ekonomic framework. Global Conference on Business and Social Sciences Series. https://www.researchgate.net/publication/330359139 adresinden 12.11.2019 tarihinde erişildi.
• Narvaez, D. ve Lapsley, D. (2009). Moral identity, moral functioning, and the development of moral character. D. M. Bartels, C. W. Bauman, L. J. Skitka ve D. L. Medin (Ed.), The psychology of learning and motivation (237-274). Burlington: Academic Press.
• NTV (2019, 25 Temmuz). Türkiye'de israfın bedeli 555 milyar TL (Milli gelirin yüzde 15'i çöpe gidiyor). https://www.ntv.com.tr/ekonomi/turkiyede-israfin-bedeli-555-milyar-tl-milli-gelirin-yuzde-15i-cope-gidiyor,e5ZTjhwbjkaHB7j1VVFLZg adresinden 12.11.2019 tarihinde erişildi.
• Onat Kocabıyık, O. (2014). Benlik ve ahlaki kimlik. Değerler Eğitimi Dergisi, 12 (27), 261-280.
• Özçiçek Dölekoğlu, C. (2017). Gıda kayıpları, israf ve toplumsal çabalar. Tarım Ekonomisi Dergisi, 23 (2), 179-186.
• Özen, İ. (2015). Yalın düşünce uygulaması: Hastanelerde değer katmayan faaliyetlerin ortadan kaldırılması. Marmara Üniversitesi Öneri Dergisi, 11 (44), 205-219.
• Öztürk, C. (2009). Sosyal bilgiler: Toplumsal yaşama disiplinlerarası bir bakış. C. Öztürk (Ed.), Sosyal bilgiler öğretimi: Demokratik vatandaşlık eğitimi (1-31). Ankara: Pegem Akademi.
• Patton, M. Q. (2014). Nitel araştırma ve değerlendirme yöntemleri (M. Bütün ve S. B. Demir, Çev. Ed.). Ankara: Pegem Akademi.
• Safran M. (2008). Sosyal bilgiler öğretimine bakış. B. Tay ve A. Öcal (Ed.), Özel öğretim yöntemleriyle sosyal bilgiler öğretimi (1-19). Ankara: Pegem Akademi.
• Sancaklı, S. (2013). Hadisler çerçevesinde israf olgusunun analizi. İnönü Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 4 (1), 45-86. http://isamveri.org/pdfdrg/D03583/2013_4_1/2013_1_SANCAKLIS.pdf adresinden 23.11.2019 tarihinde erişildi.
• Sayın, Ö. (1994). Moda ve toplumsal katmanlar. Sosyoloji Dergisi, (5), 99-109. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/593144 adresinden 12.11.2019 tarihinde erişildi.
• Seyyar, A. (2015). Ahlak terimleri. İstanbul: Rağbet Yayınları.
• Soysaldı, M. (2005). Kur'an'da israf kavramı. Ondokuz Mayıs Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 18 (18-19), 93-127.
• Şimşir, İ., Bağış, M., Kurutkan, M. ve Oğuz, B. (2013). Sağlık hizmetlerinde israf yönetimi. IV. Uluslararası Sağlıkta Performans ve Kalite Kongresi. 01-03 Mayıs. Ankara. https://www.researchgate.net/publication/283290739_SAGLIK_HIZMETLERINDE_ISRAF_YONETIMI adresinden 12.11.2019 tarihinde erişildi.
• Tepecik, A. ve Gümüş, Ç. (2017). Ekmek israfını önleme konulu sosyal sorumluluk kampanyasına ilişkin akademisyen, uzman ve öğrenci görüşleri. Sanat ve Tasarım Dergisi, (19), 161-181.
• Terzi, H. ve Altunışık, R. (2016). Müslüman tüketicilerin israf kavramına bakışı: Türkiye, Katar ve Endonezya ölçeğinde kültürlerarası bir mukayese. Tarih Kültür ve Sanat Araştırmaları Dergisi, 5 (2), 86-103.
• Türk Dil Kurumu [TDK]. Güncel Türkçe Sözlük. https://sozluk.gov.tr/?kelime=%C4%B0SRAF adresinden 16.11.2019 tarihinde erişildi.
• Türkiye Cumhuriyeti Ticaret Bakanlığı [TCTB] Tüketicinin Korunması ve Piyasa Gözetimi Genel Müdürlüğü (2018). Türkiye İsraf Raporu. Ankara. https://ticaret.gov.tr/data/5c51a78e13b8762dc06a72c9/31-01-2019%20ISRAF%20RAPORU.pdf adresinden 06.11.2019 tarihinde erişildi.
• Uzgören, E., Şengür, M. ve Yiğit, Ü. (2013). Üniversite öğrencilerinin cep telefonu talebinde israfa yönelik davranışlarının analizi: Dumlupınar Üniversitesi öğrencilerine yönelik bir uygulama. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 18 (1), 29-44.
• Yağlı, S. (2013). Gündelik hayatın bir alanı olarak moda aracılığıyla kültürün yeniden inşası. İstanbul Arel Üniversitesi İletişim Çalışmaları Dergisi, 2 (4), 37-63.
• Yazıcı, R. ve Yazıcı, A. (2017). İsraf ekonomisinin önlenmesinde bağımsız düzenleyici ve denetleyici kuruluşların önemi: Türkiye örneği. Uluslararası Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 3 (4), 673-681.
• Yeboah, R., Asante, E. A. ve Opoku-Asare, N. A. (2017). Recycling solid waste materials to develop instructional resources for art education. International Journal of Education Through Art, 13 (2), 193-215.
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2008). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Ankara: Seçkin.
• Yılmaz, M., Alıcı, H. ve Karaman, M. (2017). Sağlık kurumlarında israf giderme yöntemleriyle yalın düşünce. İ.Ü. Sağlık Hizmetleri Meslek Yüksekokulu Dergisi, 5 (2), 54-70.