Etkin Tarih Eğitimi Bağlamında Ağaç Kültürü: Haluk Dursun’un Eserlerinde Anıt Ağaç Olarak ‘Çınar’

Yıl 2020, Cilt: 3 Sayı: 1, 1 - 17, 30.06.2020

Mustafa Şanlı

Öz

Sosyal
Bilimler, yakın tarihimizde ortaya çıkan bir kavram olmakla birlikte insanın
kendini gerçekleştirmesi adına kendisini ve yaşadığı toplumu tanıma
ihtiyacından doğmuştur. İnsan ve toplumun gelişmesi çerçevesinde bilgi ve
tecrübelerin geliştirilebilmesi için tarih öğretiminin önemli bir yeri vardır.
Bu çalışmanın amacı, Türk tarihinin etkin bir biçimde öğretilmesi açısından,
Türk kültüründe bir anıt ağaç olarak çınar ağacının önemini ve Haluk Dursun’un
eserlerinde çınar motifini tespit ederek, bu değerlerin gelecek nesillere
aktarılmasını değerlendirmektir. Araştırma 2019 yılında gerçekleştirilmiştir.
Araştırma nitel araştırma yöntemlerinden doküman incelemesi yoluyla
yapılmıştır. Verilerin analizinde içerik analizine başvurulmuştur. Türk tarihi
incelendiğinde, Türklerin yaşam tarzı ve inanışlarına bağlı olarak doğa
unsurlarının ve ağacın Türk toplum hayatında önemli bir öğe olduğu ortaya
çıkmaktadır. Türk toplumunda ağaç, kişilerin ve boyun devamını sağlayan,
sonsuzluğun, sürekliliğin bir sembolü olarak görülmüştür. Orman ya da ağaç
toplulukları yerine, tek olan Tanrı’yı temsil etmesi ve O’na ulaşma vesilesi
olması bakımından genellikle tekil ağaçlara kutsiyet atfedilmiştir. Türk
toplumunda ve inanışında ağaca yüklenen bu değerin bir sonucu olarak, kültür
coğrafyamızda bulunan tarihimize ve kültürümüze ışık tutacak anıt ağaçların
tespiti ve geleceğe aktarılması önemlidir. Bu anıt ağaçlar içerisinde, uzun
yıllar süren hâkimiyetin bir sembolü olması, geçmiş, bugün ve gelecek arasında
bir köprü vazifesi görmesi bakımından çınar ağacı ön plana çıkmaktadır. Gelecek
nesillerimize tarihimizin ve kültürümüzün etkin bir biçimde öğretimi
bağlamında, nesillerin bu tarihi ve kültürü görerek, hissederek, muhabbetle
öğrenmeleri sağlanmalıdır. Bunun bir sonucu olarak, kültür coğrafyamızda
bulunan bu değerlerin belirlenmesi, korunması ve genç nesillere aktarılması
büyük önem arz etmektedir.

Anahtar Kelimeler

Türk Kültürü, Ağaç Kültü, Tarih, Çınar Ağacı, Haluk Dursun

Tree Culture in Context of Active History Education: Plane Tree as Monumental Tree in Haluk Dursun’s Authorship

Öz

Although
social sciences is a concept that emerged in our recent history, it has arisen
from the need to know oneself and the society in which one lives in order to
know and realize oneself. History teaching has an important place in order to
develop knowledge and experiences within the framework of the development of
human and society.The aim of this study is to evaluate the importance of
sycamore tree as a monumental tree in Turkish culture in order to teach Turkish
history and culture effectively and to determine the sycamore motif in Haluk
Dursun's works and to transfer these values ​​to future generations. The
research was conducted in 2019.The research was conducted through document
analysis, one of the qualitative research methods. Content analysis was used
for data analysis. When the Turkish history is examined, it is revealed that
the elements of nature and the tree are an important element in the life of the
Turkish community depending on the lifestyle and beliefs of the Turks.In
Turkish society, as a symbol of eternity and continuity, which is the symbol of
eternity and continuity of trees, people and clan, holy trees are generally
attributed to the singular trees in order to represent the one God and to reach
Him instead of forest or tree communities.As a result of this value that is put
on the tree in Turkish society and belief, it is important to identify the
monumental trees that shed light on our history and culture in our cultural
geography and to transfer them to the future. In this monumental tree, the
plane tree stands out in terms of being a symbol of sovereignty for many years
and acting as a bridge between past, present and future.In the context of the
effective teaching of our history and culture to future generations, it should
be ensured that generations learn this history and culture by seeing, feeling
and having a conversation. As a result of this, determination of these values
​​in our cultural geography, preservation and transfer to young generations is
of great importance.

Anahtar Kelimeler

Turkish Culture, Cult of Tree, History, Plane Tree, Haluk Dursun

Kaynakça

• Altıntaş, A. (1987).Eski Türk kültüründe hayat ağacı ve ölümsüzlük otu.Türk Dünyası Araştırmaları Dergisi, 51, 143-156.
• Asan, Ü. (2014).Şiir Şarkı ve Romanlarda Anıt Ağaçlar. https://www.avrupaanitagaclar.com/makale/10/siir-sarki-ve-romanlarda-anit-agaclar-10.html, (Erişim Tarihi : 11.05.2019).
• Asan, Ü.(1992). http://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2012/07/20120719-3.htm, (Erişim Tarihi : 12.05.2019).
• Atay, F. R.(2013). Zeytin dağı. İstanbul:Pozitif Yayınları.
• Baldick, J.(2011).Hayvan ve şaman orta asya’nın antik dinleri. İstanbul:Hil Yayınları.
• Banarlı, N. (1976). Resimli Türk edebiyatı tarihi.C.I. İstanbul: Kubbealtı Neşriyatı Yayınları.
• Demirkaya, H. (2012). Antalya’da kültürel miras turizmine yönelik nitel bir çalışma.VI. Uluslararası Türk Kültürü, Sanatı ve Kültürel Mirası Sempozyumu/Sanat Etkinlikleri. 17-21 Eylül, Milano/İTALYA.
• Dursun, A.H.(2004).Nil’den Tuna’ya. İstanbul:Ötüken Yayınları.
• Dursun, A. H.(2014).İncir çekirdeği hereke’den çıktım yola. İstanbul: Timaş Yayınları.
• Dursun, A.H.(2016). Tuna güzellemesi.İstanbul: Kapı Yayınları.
• Dursun, A.H.(2017). Osmanlı coğrafyasına yolculuk. İstanbul: Timaş Yayınları.
• Ergun, P.(2004).Türk kültüründe ağaç kültü.Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yayınları.
• Ergun, P.(2012).Türk kültüründe ağaç kültü.Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yayınları.
• Esin, E.(1976).Ötükenyış-Türk sanatında ağaçlı dağ hakkında notlar, Atsız armağanı. İstanbul: Ötüken Yayınevi.
• Gökberk, M.A.(1948).Türk edebiyatında ağaç ve orman.II. Orman ve Av Dergisi, 233, 95-98.
• Karacan, H. (2018). Beşinci sınıf sosyal bilgiler dersi öğretim programı ve ders kitaplarında yer alan milli ve evrensel değerlerin analizi. Journal of Innovative Research in Social Studies-JIRSS, 1(1), 1-10.
• Karakurt, D.(2011).Türk söylence sözlüğü.(1. Baskı).Google: e-Kitap.
• Küpçü, Ç.“YaşamdanPortreler(Röportaj)”, http://www.ahmethalukdursun.com/index.php?lang=tr&page=4&archiveDwLs=7, (Erişim Tarihi : 12.05.2019).
• MEB. (2005). Sosyal bilgiler dersi öğretim programı (6. ve 7. sınıf). Ankara: Devlet Kitapları Müdürlüğü Basımevi
• Ocak, A. Y. (1983).Alevi ve Bektaşi inançlarının islam öncesi temelleri. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Polat, Z.(2017). Doğanın mirası: Anıt ağaçlar.Türk Tarım-Gıda Bilim ve Teknoloji Dergisi,5(8), 908-916.
• Eşref, R.(1938). Boğaziçi yakından. İstanbul:Çituri Biraderler Matbaası.
• Sözer, E. (1998). Sosyal Bilimler Kapsamında Sosyal Bilgilerin Yeri ve Önemi. G.Can (Editör), Sosyal bilgiler öğretimi, (3–8).Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayınları.
• Şahin, K. & Toprak, S.(2016).Türk kültüründe ağaç’ın düşünsel ve toplumsal bağlamı.Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 9( 43), 1309-1316.
• Torlak, H.(2013). Anadolu kültüründe ağaçlar: çınar ağacı düzenin ve otoritenin sembolü.Bilim ve Gelecek Dergisi, 118,https://bilimvegelecek.com.tr/index.php/2013/12/01anadolu-kulturunde-agaçlar-cınar-agacı-duzenin-ve-otoritenin-sembolu/, (Erişim Tarihi : 18.05.2019).
• Turan, R. & Ulusoy, K.(2010).Sosyal bilgilerin temelleri.Ankara: Maya Akademi.
• Yıldırım, A. & Şimşek, H. (2017). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri.Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Yıldız, Ö.(2003).Türkiye’de tarih öğretiminin sorunları ve çağdaş çözüm önerileri.Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 15, 181-190.
• “Kültür Nedir? Kısaca tanımı ve önemi”,(2018,10 Mayıs),https://tarihibilgi.org/kultur-nedir-kisaca-tanimi-ve-onemi/, (Erişim Tarihi : 18.05.2019).
• “İstanbul’un Doğal Mirası Anıt Ağaçlar”, https://www.anadoluanitagaclar.com/anit-ve-korunmaya-deger-agaclar-projesi.html, (Erişim Tarihi : (20.05.2019).