Historical Empathy Skills in the 2018 and 2024 Social Studies Curriculum and 5th Grade Social Studies Textbooks

Yıl 2025, Cilt: 8 Sayı: 1, 1 - 32, 10.06.2025

Esra Kabakuş Tabur , Yüksel Kaştan

https://doi.org/10.47503/jirss.1659551

Öz

The aim of the study is to determine how the historical empathy skill is included in the 2018 and 2024 Social Studies Curricula and the 5th grade Social Studies textbooks prepared in accordance with these Curricula. The research was conducted using a qualitative research method. In this study, document analysis was employed as a data collection method, using the 2018 and 2024 Social Studies Curricula and 5th grade Social Studies textbooks as documents. Descriptive analysis on the data. The study focuses on the cognitive and affective dimensions of historical empathy. The results of the research are presented comparatively for the 2018 and 2024 Social Studies Curricula and the 5th grade textbooks. It was determined that the historical empathy skill is handled as a separate skill in the 2024 Social Studies Curriculum, which differs from the 2018 Curriculum. Furthermore, learning outcomes directly related to the historical empathy skill were included in the learning outcomes of the 2024 Curriculum. The 2024 Social Studies 5th grade textbook was found to include more historical empathy skills through texts, questions, activities, and visuals compared to the 2018 Curriculum. The texts, questions, activities, and visuals related to historical empathy in both Curricula and textbooks mainly focused on its cognitive dimension. Overall, the results indicate that although the historical empathy skill, defined separately in the 2024 Social Studies Curriculum, is reflected in the 2024 textbook through texts, questions, activities, and visuals, this reflection is not yet at a sufficient level.

Anahtar Kelimeler

Historical emphaty , Cognitive dimension , Affective dimension , Social studies curriculum , Textbook

2018 ve 2024 Sosyal Bilgiler Dersi Öğretim Programlarında ve 5. Sınıf Sosyal Bilgiler Ders Kitaplarında Tarihsel Empati Becerisi

Öz

Araştırmanın amacı 2018 ve 2024 Sosyal Bilgiler Dersi Öğretim Programları’nda ve bu programlara uygun olarak hazırlanan 5. sınıf Sosyal Bilgiler ders kitaplarında tarihsel empati becerisinin nasıl yer aldığını belirlemektir. Araştırma nitel araştırma yöntemine dayalı olarak yapılmıştır. 2018 ve 2024 Sosyal Bilgiler Dersi Öğretim Programı’nın ve 5. sınıf Sosyal Bilgiler ders kitaplarının doküman olarak kullanıldığı bu çalışmada veri toplama yöntemi olarak doküman incelemesi yapılmıştır. Verilerin çözümlenmesinde betimsel analiz tekniği uygulanmıştır. Araştırmada tarihsel empatinin bilişsel ve duyuşsal boyutları esas alınmıştır. Araştırma sonuçları 2018 ve 2024 Sosyal Bilgiler Dersi Öğretim Programları ve 5. sınıf Sosyal Bilgiler ders kitapları için karşılaştırmalı olarak verilmiştir. Tarihsel empati becerisinin 2024 Sosyal Bilgiler Dersi Öğretim Programında 2018 Sosyal Bilgiler Dersi Öğretim Programından farklı şekilde ayrı bir beceri olarak ele alındığı ve programın öğrenme çıktılarında tarihsel empati becerisi ile doğrudan ilişkili öğrenme çıktıları olduğu tespit edilmiştir. 2024 5. sınıf Sosyal bilgiler ders kitabında tarihsel empati becerisine metin, soru, etkinlik ve görseller yönü ile 2018 5. sınıf Sosyal bilgiler ders kitabına göre daha fazla yer verildiği ortaya çıkmıştır. Her iki öğretim programında ve her iki ders kitabında tarihsel empati ile ilgili metin, soru, etkinlik ve görsellerin tarihsel empatinin daha çok bilişsel boyutu ile yer aldığı görülmüştür. Çalışmanın sonuçları genel olarak ele alındığında 2024 Sosyal Bilgiler Dersi Öğretim Programında ayrı bir beceri olarak ele alınan tarihsel empati becerisinin 2024 Sosyal Bilgiler ders kitabına metin, soru, etkinlik ve görsel yönü ile yansıtıldığı fakat bu yansıtmanın yeterli düzeyde olmadığı görülmüştür.

Anahtar Kelimeler

Bilişsel boyut , Ders kitabı , Duyuşsal boyut , Sosyal bilgiler dersi öğretim programı , Tarihsel empati becerisi

Etik Beyan

Araştırmada 2018 ve 2024 Sosyal Bilgiler Dersi Öğretim Programları ve 5. Sınıf Sosyal Bilgiler ders kitapları üzerinde doküman incelemesi yapıldığından etik kurul iznine gerek duyulmamıştır. Fakat araştırmanın her aşamasında etik kurallara dikkat edilmiştir.

Kaynakça

• Ablak, S. ve Doğan, M. (2021). Tarihsel empatiyle ilgili olarak yapılan akademik çalışmaların içerik analizi ile değerlendirilmesi. V. Uluslararası Türklerin dünyası sosyal bilimler sempozyumu bildiri tam metinleri, 209-219. https://www.researchgate.net/publication/355889229 adresinden 22.02.2025 tarihinde erişilmiştir.
• Aktın, K. (2021) , Bir tarihsel empati çalışması: Sarıkamış’ta asker olmak. Milli Eğitim, 50(229), 157-178. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/1557110 adresinden 22.05.2025 tarihinde erişilmiştir.
• Altay, N. (2020). Ortaokul sosyal bilgiler ders kitaplarının beceriler açısından incelenmesi. Atatürk Üniversitesi Kazım Karabekir Eğitim Fakültesi Dergisi, 41, 276-297. https://doi.org/10.33418/ataunikkefd.805054
• Aydın, M. (2020). Tarihsel empati tekniğinin sosyal bilgiler dersinde kullanımına ilişkin sosyal bilgiler öğretmenlerinin algıları. Eğitim ve Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi, 1(1), 42-52. https://www.esardergi.com/_files/ugd/363032_9b9de1ca806143289cd2fa42493aa0b1.pdf?index=true adresinden 22/05/2025 tarihinde erişilmiştir.
• Aydın, Z. A. (2022). Küreselleşen dünyada eğitimin amaçları ve yöntemleri nasıl olmalıdır? Talim: Journal of Education in Muslim Societies and Communities, 6(1), 45-62. http://dx.doi.org/10.37344/talim.2022.30
• Aysal, A. (2012). İlköğretim 7. sınıf sosyal bilgiler dersinde tarihsel empatiye dayalı rol oynama yönteminin akademik başarıya etkisi. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Afyon Kocatepe Üniversitesi.
• Berkant, H.G. ve Atmaca, Y. (2013), Altıncı ve yedinci sınıf sosyal bilgiler ders kitaplarının insan hakları ve demokrasi kavramları açısından incelenmesi, Türk Araştırmaları Dergisi, 6(12), 179-198https://www.academia.edu/91945244 22/02/2025 tarihinde erişilmiştir.
• Cairns, J. (1989). Some reflections on empathy in history. Teaching History,55, 13-18. [şüpheli bağlantı kaldırıldı] adresinden 22.02.2025 tarihinde erişilmiştir.
• Creswell, J. (2007). Qualitative ınquiry & research design: choosing among five approaches (2. Baskı). Sage Publications
• Çalışkan, H. (2008). Sosyal bilgiler dersinde tarihsel empatinin kullanılmasına yönelik örnek bir uygulama: sefer günlükleri. Proceedings of International Conference on Educational Science, 478–482. https://www.researchgate.net/publication/282317666 adresinden 23.02.2025 tarihinde erişilmiştir.
• Doğan, Y., Kabapınar, Y., Zaman, S. ve Duman, E. Z. (2023). Sosyal bilimler alan becerileri: kavram, kapsam ve geliştirme öyküsü. (Özel sayı). Millî Eğitim, 52, 1055-1118.
• Demircioğlu, İ.H. ve Tokdemir, M.A. (2008). Değerlerin Oluşturulma sürecinde tarih eğitimi: amaç işlev ve içerik. Değerler Eğtimi Dergisi 6(15), 69-88. https://dergipark.org.tr/tr/pub/ded/issue/29185/312508 adresinden 22/05/2025 tarihinde erişilmiştir.
• Dökmen, Ü. (2005). İletişim çatışmaları ve empati. Sistem Yayıncılık
• Endacott, J. L., Brooks, S. (2013). An updated theoretical and practical model for promoting historical empathy. Social Studies Research and Practice, 8 (1), 41-58. http://dx.doi.org/10.1108/SSRP-01-2013-B0003
• Elbay, S. (2020). T.C. İnkılap Tarihi ve Atatürkçülük öğretiminde duyuşsal ve bilişsel öğrenme etkinliklerinin tarihsel empatiye yansımalarının incelenmesi. Turkish History Education Journal, 9(1), 46-65. https://doi.org/10.17497/tuhed.641817
• Güneş, S. (2019). Sosyal bilgiler dersinde yaratıcı drama yöntemiyle tarihsel empati becerisinin kazandırılmasına yönelik etkinlik temelli bir eylem araştırması. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Bartın Üniversitesi
• Gürsoylar, G. (2019). Ortaokul 7. sınıf sosyal bilgiler dersi kültür ve miras öğrenme alanının öğretiminde tarihsel empatinin kullanılması: bir eylem araştırması. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Marmara Üniversitesi
• Kan, Ç., ve Tebiş, Z. (2022). Ortaokul sosyal bilgiler ders kitaplarının empati becerisi açısından incelenmesi. Türkiye Bilimsel Araştırmalar Dergisi, 7(2), 474-487. https://dergipark.org.tr/tr/pub/tubad/issue/74645/1143118 adresinden 22/02/2025 tarihinde erişilmiştir.
• Kabapınar, Y. (2005). Uygulama ve değerlendirme ölçütleriyle hayat bilgisi ve sosyal bilgiler öğretiminde kullanılabilecek bir öğretim yöntemi olarak empati, Değerler Eğitimi Dergisi, 3 (9), 119-14. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/302568 adresinden 22.02.2025 tarihinde erişilmiştir.
• Karaağaçlıoğlu, H. G. (2021). İlkokul öğrencilerinin Millî Mücadele kahramanlarıyla tarihsel empati kurma becerilerini belirlemeye yönelik bir araştırma. Yüksek lisans tezi, Afyon Kocatepe Üniversitesi. Afyon Kocatepe Üniversitesi
• Karabağ, Ş. G. (2003). Öğretilebilir ve bilişsel bir beceri olarak tarihi empati (Yayınlanmamış doktora tezi). Gazi Üniversitesi.
• Karagözoğlu, N. (2020). Sosyal Bilgiler Ders Kitaplarının Değerlendirilmesi. İksad Yayınevi.
• Lazarakou, D, E. (2008) Empathy as a tool for hıstorıcal understandıng: an evaluatıve approach of the ancıent greek prımary hıstory currıculum. International Journal of Social Education, 23(1) 27-50. https://eric.ed.gov/?id=EJ944023 adresinden 22/02/2025 tarihinde erişilmiştir.
• Lee, P. J. ve Ashby, R. (2001). Empathy, perspectivetaking, and rational understanding. O.L. Davis, E.A. Yeager, S.J. Foster (Ed.). Historical empathy and perspective taking in the social studies içinde ( 21-50) , Rowman & Littlefield Publishers, USA.
• Low-Beer, A. (1989). Empathy and history. Teaching History, 55, 8-12.
• MEB, (2005). İlköğretim Sosyal Bilgiler Dersi Öğretim Programı ve Klavuzu. MEB Yayınları
• MEBa, (2018). İlköğretim sosyal bilgiler dersi öğretim programı ve kılavuzu (4-5. sınıflar). Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı Devlet Kitapları Müdürlüğü Basımevi
• MEBb, (2018) Sosyal bilgiler dersi öğretim programı (ilkokul ve ortaokul 4, 5, 6 ve 7. sınıflar). Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı Devlet Kitapları Müdürlüğü Basımevi.
• Mutluer, C. (2013). Sosyal bilgiler programlarında yer alan beceriler hakkında sosyal bilgiler öğretmen görüşleri (İzmir menemen örneği). Turkish Studies, 8(7), 355-362. http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.5236
• Özcan, Z. (2016). Empati ve dindarlık arasındaki ilişki, İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi 5(8), 2758-2781. https://doi.org/10.15869/itobiad.258550
• Rogers, C. R., ve Akkoyun, F. (2019). Empatik olmak, değeri anlaşılmamış bir varoluş şeklidir. Ankara University Journal of Faculty of Educational Sciences (JFES), 16(1), 103–124. https://doi.org/10.1501/Egifak_0000000929
• Sak, R., Şahin Sak, İ. T., Öneren Şendil, Ç., & Nas, E. (2021). Bir araştırma yöntemi olarak doküman analizi. Kocaeli Üniversitesi Eğitim Dergisi, 4(1), 227-250. http://doi.org/10.33400/kuje.843306
• Seyhan, A. (2023) Sosyal bilgiler öğretmenlerinin öğrencilere tarihsel empati becerisi kazandırma deneyimlerine ilişkin bir araştırma, Uluslararası Anadolu Sosyal Bilimler Dergisi 7(4), 1087-1104. https://doi.org/10.47525/ulasbid.1386312
• Şahin, S. ve Aktın, K. (2023). Öğrencilerin tarihsel empati deneyimlerinin incelenmesi üzerine bir çalışma. International Journal of Humanities and Education, 7(15), 169-194. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/1664374 adresinden 23.02.2025 tarihinde erişilmiştir.
• Şeker, M. (2024). 2024 Sosyal Bilgiler Öğretim Programının Bireysel Farklılıklar Yönüyle İncelenmesi. Türkiye Eğitim Dergisi, 9(2), 386-392. https://doi.org/10.54979/turkegitimdergisi.1572825 adresinden 22/02/2025 tarihinde erişilmiştir.
• Taş, A. M. (2007). Yeni sosyal bilgiler ders kitaplarına ilişkin öğretmen görüşlerinin belirlenmesi. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 17, 519-532. https://dergipark.org.tr/tr/pub/susbed/issue/61793/924220 adresinden 22/2/2025 tarihinde erişilmiştir.
• Taşkıran, C., Baş, K. ve Bulut, B. (2016). Sosyal bilgiler dersinin kendine özgü becerileri kazandırılma düzeyleri, Sosyal Bilimler Dergisi, 6(11), 1-19. https://dergipark.org.tr/tr/pub/kilissbd/issue/24637/260663 adresinden 22/02/2025 tarihinde erişilmiştir.
• Yeager, E. A., and Foster, S. J. (2001). The role of empathy in the development of historical understanding. In O. L. Davis Jr., E. A. Yeager, and S. J. Foster (Eds.), Historical empathy and perspective taking in the social studies (pp. 13–20). Rowman & Littlefield Publishers
• Yıldırım, Y. ve Çalışkan, A. (2024). 2024 sosyal bilgiler dersi öğretim programının 2005, 2015 ve 2018 programlarıyla karşılaştırılmalı analizi. Uluslararası Batı Karadeniz Sosyal ve Beşerî Bilimler Dergisi, (8)1, 108-142. https://doi.org/10.46452/baksoder.1485390
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2011). Sosyal bilimlerde nitel arşatırma yöntemleri, Seçkin Yayıncılık.
• Yılmaz, K. ve Koca, F. (2012). Tarihsel empati üzerine nitel bir araştırma: tarih öğretmenlerinin algı, görüş ve deneyimlerinin incelenmesi. Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 11(3), 856- 879 https://dergipark.org.tr/tr/pub/jss/issue/24238/256936 adresinden 22.02.2025 tarihinde erişilmiştir.