Bilgi Bilimi Eğitiminde Yeni Eğilimler ve Türkiye’de Eğitim Veren Bilgi ve Belge Yönetimi Bölümleri Müfredatlarının IFLA Temel Bilgi Alanlarına Göre Analizi

Yıl 2024, , 689 - 727, 25.11.2024

Coşkun Polat , Özden Faydalıgül

https://doi.org/10.54558/jiss.1527552

Öz

Amaç: Bu çalışmayla, çeşitlenen ve yön değiştiren kütüphane ve bilgi bilimi eğitimindeki güncel eğilimleri belirlemek, Türkiye’de bu alanda eğitim veren Bilgi ve Belge Yönetimi Bölümlerinin müfredatlarını IFLA tarafından oluşturulan Temel Bilgi Alanları kapsamında değerlendirmek, bölümlerin müfredatlarını benzerliklerini ve farklılıklarını ortaya koymak amaçlanmıştır.
Yöntem: Çalışmada yöntem olarak içerik analizi kullanılmıştır. Öncelikle ilgili literatür, iSchools ortak müfredatına dâhil olan konular ve IFLA Profesyonel Kütüphane ve Bilgi Bilimi Eğitim Programları Rehberi incelenerek bu alandaki eğitimde yeni yönelimler saptanmaya çalışılmıştır. Türkiye’de aktif eğitim veren on dört bilgi ve belge bölümünün lisans müfredatlarının, IFLA tarafından hazırlanan bu rehberin önerdiği müfredata göre içerik analizi ve karşılaştırması yapılmıştır. Bunun için her bir bölüm için ayrı bir MS Excel programında oluşturulan veri setlerinde zorunlu ve seçmeli dersler için ayrı alanlar tanımlanmıştır. Dersler rehberde belirtilen üç temel alan gereksinimine göre gruplandırılmıştır. Gruplandırılan derslerin AKTS açıklamasına göre Temel Bilgi Alanı kodlaması yapılmıştır. Kodlama sonrası her bir bölümün kendi içinde ve bölümler arası karşılaştırmalı analizi yapılmıştır. Tüm hesaplamalar ile tablolara yönelik işlemler yine Excel programı üzerinden gerçekleştirilmiştir.
Bulgular: Analiz sonucunda her bir bölümün ağırlıklı temel alanı ve derslerin Temel Bilgi Alanları dağılımları ortaya çıkmıştır. Bölümlerin müfredatlarında sırasıyla Teknik ve Yönetim, Kullanıcı Hizmetleri ve LIS Temelleri temel alanlarına yönelik derslere yer verdiği anlaşılmıştır.
Sonuç: Çalışmada, literatür incelemesi kapsamında belirlenen Kütüphane ve Bilgi Bilim alanında yeni eğilimlere göre bölümlerin müfredatlarını yapılandırmaları gerektiği tespit edilmiştir. Türkiye’de eğitim veren Bilgi ve Belge Yönetimi bölümlerinin müfredatlarında Temel Bilgi Alanları arasında dağılım açısından dengesizlik vardır. Çalışma sonucunda elde edilen bulgulara göre Temel Bilgi Alanlarını kapsayan derslerin dengeli olduğu ortak bir ders müfredatı ve Bilgi Okulları Örgütü konsorsiyumu önerilmiştir.
Özgünlük: Bu çalışma Türkiye’de eğitim veren BBY bölümleri müfredatlarının IFLA’nın önerdiği Temel Bilgi Alanlarına göre içerik analizi yapan ilk çalışma olması ve Temel Bilgi Alanlarına uygun güncel bir ders müfredatı önerisi sunması bakımından diğer çalışmalardan ayrılmaktadır
.

Anahtar Kelimeler

IFLA Temel Bilgi Alanları, iSchools, Bilgi ve belge yönetimi müfredatı, Bilgi ve belge yönetimi eğitimi, Kütüphane ve bilgi biliminde yeni eğilimler

New Trends in Information Science Education and Analysis of Curricula of LIS Departments Providing Education in Turkey According to IFLA Foundational Knowledge Areas

Öz

Purpose: The aim of this study is to determine the current trends in library and information science education, which diversifies and changes direction over time, to evaluate the curricula of the Information Management Departments providing education in this field in Turkey within the scope of the Foundational Knowledge Areas created by IFLA, and to reveal the similarities and differences in the curricula of the departments.
Method: Content analysis was used as a method in the study. Firstly, attempts have been made to detect new trends in education in this field by examining the relevant literature, the subjects included in the iSchools common curriculum and the IFLA Guidelines for Professional Library and Information Science Education Programs. The content analysis and comparison of the undergraduate curricula of fourteen information and documentation departments providing active education in Turkey were made according to the curriculum recommended by this guide prepared by IFLA. For this purpose, separate fields were defined for compulsory and elective courses in data sets created in a separate MS Excel program for each department. Courses are grouped according to the three main field requirements specified in the guide. Foundational Knowledge Area coding of the grouped courses was done according to the ECTS description. After coding, comparative analysis was made within each section and between sections. All calculations and operations related to the tables were also carried out via the Excel program.
Findings: As a result of the analysis, the weighted main areas of each department and the distribution of the courses in the Foundational Knowledge Areas were revealed. It was understood that the departments included courses in the Core areas of Technical and Management, User Services and LIS Foundations in their curricula, respectively.
Conclusion: In the study, it was found that the departments should structure their curricula according to the new trends in the field of Library and Information Science determined within the scope of the literature review. There is an imbalance in the distribution of Foundational Knowledge Areas in the curricula of Information Management departments which provide education in Turkey. According to the findings of the study, a common curriculum with balanced courses covering the Foundational Knowledge Areas, and a consortium of Information Schools Organization were proposed.
Originality: This study differs from other studies by being the first study to analyze the content of the curricula of information management departments that provide education in Turkey according to the Foundational Knowledge Areas recommended by IFLA and by presenting an up-to-date course curriculum proposal in line with the Foundational Knowledge Areas.

Anahtar Kelimeler

IFLA Foundational Knowledge Areas, iSchools, LIS curriculum, LIS education, LIS new trends

Kaynakça

• Al Badi vd. (2022). IFLA Trend Report 2022 Update 21 Ocak 2024 tarihinde https://trends.ifla.org/update-2022 adresinden erişildi.
• Ankara Üniversitesi (2024). Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Bilgi ve Belge Yönetimi Bölümü http://www.dtcf.ankara.edu.tr/ogrenci-isleri/akademik-birimler/bilgi-ve-belge-yonetimi/ Mart 2024 tarihinde erişildi
• Atatürk Üniversitesi (2024). Bilgi ve Belge Yönetimi Bölümü, Mart 2024 tarihinde https://birimler.atauni.edu.tr/bilgi-ve-belge-yonetimi/tarihce/ adresinden erişilmiştir.
• Bartın Üniversitesi (2024). Bilgi ve Belge Yönetimi Bölümü Mart 2024 tarihinde https://bilgibelge.bartin.edu.tr/tarihce.html adresinden erişilmiştir.
• Bawden, D. (2007). Information seeking and information retrieval: The Core of the information curriculum. Journal of Education for Library and Information Science, 48(2), 125-138.
• Benson, M. ve Willett, P. (2014). The information school at the University of Sheffield, 1963–2013. Journal of Documentation,70(6), 1141–1158. https://doi.org/10.1108/JD-03-2013-0040
• Binici, K. (2016). Kütüphane ve bilgi bilimi çalışmalarında dönemsel konu analizi (yayımlanmamış doktora tezi), İstanbul Üniversitesi, İstanbul.
• Bronstein, J. (2007). Current trends in library and information studies curricula around the world. Journal of information and Communication Ethics in Society, 5 (2/3), 59-78.
• Bronstein, J. (2015). An exploration of the library and information science professional skills and personal competencies: An Israeli perspective. Library & Information Science Research, 37(2), 130-138. doi:10.1016/j.lisr.2015.02.003
• Chu, C.M. ve Raju, J. vd. (2022). IFLA Guidelines for Professional Library and Information Science (LIS) Education Programmes. IFLA.https://repository.ifla.org/handle/123456789/1987
• Cox, A. (2021). The impact of AI, machine learning, automation and robotics on the information professions: A report for CILIP. https://www.cilip.org.uk/page/researchreport
• Çakın, İ. (2012). Bilgi profesyonellerinin eğitiminde 40 yıl: Hacettepe Üniversitesinin lisans programındaki değişiklikler. Türk Kütüphaneciliği, 26(2), 262-290.
• ÇAKÜ (2024). Bilgi ve Belge Yönetimi Bölümü Mart 2024 tarihinde https://bilgibelge.karatekin.edu.tr/tr/misyon--vizyon-21018-sayfasi.karatekin adresinden erişilmiştir.
• Gibbons, L. ve White, H. (2019). A comparative study of LIS accreditation frameworks in Australia, New Zealand, United States, and Canada. Journal of Education for Library and Information Science, 60 (4), 241–264. https://doi.org/10.3138/jelis.2018-0040
• Greenberg, J., ve Lin, X., Chowdhury, vd. (2017). Information science to data science: New directions for iSchools. iConference 2017 Proceedings. Aralık 2023 tarihinde https://www.ideals.illinois.edu/handle/2142/96787 adresinden erişildi.
• Hacettepe Üniversitesi (2024). Bilgi ve Belge Yönetimi Mart 2024 tarihinde http://www.bby.hacettepe.edu.tr/page.php?x=6WH4navEwu9NLjldyGM7MwtvDQPqF-w_vkKdJSrL-Ec% adresinden erişildi.
• Hossain, M. A. ve Sormunen, E. (2019). ICT skills of library and ınformation science (LIS) students in Bangladesh. International Information & Library Review, 51(4), 285-299. DOI: 10.1080/10572317.2018.1559661
• Hu, S. (2013). Technology impacts on curriculum of library and information science (LIS)-a United States (US) perspective. LIBRES: Library & Information Science Research Electronic Journal, 23(2), 1-9.
• IFLA (2024). Discover the trends 21 Ocak 2024 tarihinde https://trends.ifla.org/ adresinden erişildi.
• IFLA BSLISE Working Group (2018). Building Strong LIS Education: A Call to Global and Local Action – An IFLA BSLISE Working Group White Paper. Cape Town: University of Cape Town Libraries. doi: http://dx.doi.org/10.15641/0-7992-2542-6
• iSchools (2023) Aralık 2023 tarihinde https://www.ischools.org/ adresinden erişildi İstanbul Medeniyet Üniversitesi (2024). Bilgi ve Belge Yönetimi Bölümü Mart 2024 tarihinde https://bilgibelge.medeniyet.edu.tr/tr adresinden erişildi.
• İstanbul Üniversitesi (2024). Bilgi ve Belge Yönetimi Bölümü Mart 2024 tarihinde https://bilgibelge-edebiyat.istanbul.edu.tr/tr/content/bolumumuz/bolumun-tarihcesi adresinden erişildi.
• İstanbul 29 Mayıs Üniversitesi Edebiyat Fakültesi (2024). Hakkımızda. Temmuz 20024 tarihinde https://edebiyat.29mayis.edu.tr/tr/hakkimizda adresinden erişildi.
• İzmir Kâtip Çelebi Üniversitesi (2024). Bilgi ve Belge Yönetimi Bölümü Mart 2024 tarihinde https://bby.ikcu.edu.tr/S/18484/bolumumuz-hakkinda adresinden erişildi.
• Jank, D. A., Chu, H. ve Koenig, M. (2013). Mergers, collaborations, alliances and partnership in LIS education, Advances in Librarianship, 36, 139-184.
• Kastamonu Üniversitesi (2024). Bilgi ve Belge Yönetimi Bölümü Mart 2024 tarihinde https://itbf.kastamonu.edu.tr/index.php/boeluemler/bilgi-ve-belge-yoenetimi adresinden erişildi.
• Kırıkkale Üniversitesi (2024). Bilgi ve Belge Yönetimi Bölümü Mart 2024 tarihinde https://fefbby.kku.edu.tr/Bolum/Sayfa/Index?Sayfa=BolumBolumTarihcesi adresinden erişildi.
• Koçak, Ö. ve Çakmak, N. (2021). Bilgi ve belge yönetimi bölümü öğrencilerinin 21. Yüzyıl becerileri: Kesitsel tarama araştırması. Bilgi Dünyası, 22 (1), 161-196. doi:10.15612/BD.2021.607 Malik, A. ve Ameen, K. (2017), Library/information education programs in Pakistan: a comparison with IFLA Guidelines. Library Review, 66 (4/5), 297-309. https://doi.org/10.1108/LR-11-2016-0098
• Markey, K. (2004), Current educational trends in the information and library science curriculum. Journal of Education for Library and Information Science, 45(4), 317-339.
• Marmara Üniversitesi (2024). Bilgi ve Belge Yönetimi Bölümü Mart 2024 tarihinde http://bby.fef.marmara.edu.tr/genel-bilgiler adresinden erişildi.
• Osmaniye Korkut Ata Üniversitesi (2024). Bilgi ve Belge Yönetimi Bölümü Mart 2024 tarihinde https://www.osmaniye.edu.tr/birimdetay-bby-20582 adresinden erişildi.
• O’Leary, K., Jeonghyun, K. ve Abebe, L. (2023). Data Science Curriculum: An analysis of LIS schools and iSchools in North America, 2023 ALISE Proceedings 9 Aralık 2023 tarihinde https://iopn.library.illinois.edu/journals/aliseacp/article/view/1253 adresinden erişildi.
• Ortiz-Repiso, V., Greenberg, J., & Calzada-Prado, J. (2018). A cross-institutional analysis of data-related curricula in information science programmes: A focused look at the iSchools. Journal of Information Science, 44 (6), 768–784. https://doi.org/10.1177/0165551517748149.
• Öztürk, F. (2020). Kütüphanelerde yapay zekâ uygulamaları (yayımlanmamış yüksek lisans tezi), Ankara Üniversitesi, Ankara.
• Raju, J. (2003), The core in library and/or information science education and training. Education for Information, 21(4), 229-242.
• Saladyanant, T. (2014). Library and Information Science Curriculum in Thai Universities Compared with IFLA Guidelines for Professional Library/Information Educational Programs. Procedia- Social and Behavioral Sciences, 147(25), 120-125.
• Shah, S. H., Pei, L., ve Chen, T. (2023). Emergence, evolution, challenges and future prospect in LIS education and its impact on job opportunity of LIS education in Pakistan. Collection and Curation, 42(4), 117–127. doi: 10.1108/CC-11-2022-0039.
• Tait, E. ve Pierson, C. M. (2022). Artificial intelligence and robots in libraries: Opportunities in LIS curriculum for preparing the librarians of tomorrow. Journal of the Australian Library and Information Association, 71(3), 256–274. https://doi.org/10.1080/24750158.2022.2081111
• Tonta, Y. (2009). Dijital yerliler, sosyal ağlar ve kütüphanelerin geleceği. Türk Kütüphaneciliği, 23(4), 742-768. http://www.tk.org.tr/index.php/TK
• Tonta, Y. (2012). Kütüphanecilik ve bilgi bilim eğitiminde gelişmeler ve program değişiklikleri. Türk Kütüphaneciliği, 26(2), 227-261. http://www.tk.org.tr/index.php/TK
• Tonta, Y. (2015). Hacettepe Üniversitesi Bilgi ve Belge Yönetimi Bölümü’nün Bilgi Okulları Örgütü (iSchools.org) üyeliğine kabul edilmesi (yayımlanmamış makale) https://bby.hacettepe.edu.tr/bbywebsayfalar/kabulsureci.pdf
• Welch, T. (2016). IFLA efforts to provide standards for international library and information studies education: The role of the IFLA section of education and training – A case study. IFLA WLIC Temmuz 2024 tarihinde https://library.ifla.org/id/eprint/1441/1/144-Weech-en.pdf adresinden erişilmiştir.
• Witte, S. D., Gross, M. R ve Latham, D. L. (2015). Mapping 21st century skills: Investigating the curriculum preparing teachers and librarians. Education for Information, 31(4), 209-225. http://dx.doi.org/10.3233/EFI-150957
• Yılmaz, B. (2018). Türkiye’de bilgi ve belge yönetimi bölümleri ders programlarının arşivcilik ve belge yönetimi eğitimi açısından değerlendirilmesi. Bilgi Yönetimi Dergisi, 1(1), 44-62.
• Yoon, J. W., Andrews, J. E., ve Ward, H. L. (2021). Perceptions on adopting artificial intelligence and related technologies in libraries: Public and academic librarians in North America. Library Hi Tech, 37(3), 1893,1915. https://doi.org/10.1108/LHT-07-2021-0229