İslam Hukuku Açısından Mahremiyet-Zaman İlişkisine Mukayeseli Bir Bakış

Yıl 2016, Cilt: 7 Sayı: 1, 927 - 946, 01.12.2016

Cemalettin Şen

Öz

Mahremiyet olgusunun zaman kavramından kopuk kabul edilmesi olanaksızdır. Zaman, bütün varlıklarla ilişkili olmasına karşın sadece insanoğlu tarafından bilinçli olarak algılanabilen bir süreçtir. Mahremiyet de insana özgü mefhumlardan birisidir. Bu nedenle insanı diğer canlılardan farklı kılan bu iki kavramın kesiştiği noktanın aydınlatılmasının, en başta hukukun süjesi olan insanın daha yakından tanınmasına ve hak-sorumluluk dengesinin daha net kurulmasına katkıda bulunacağını düşünmekteyiz. İslam hukukunda mahremiyet-zaman ilişkisini geniş bir açıdan ortaya koymaya çalışan bu araştırmanın, aile hukuku ve ceza hukuku başta olmak üzere daha pek çok alanda zaman kavramının inceleme konusu yapılmasına vesile olacağını ummaktayız.

Anahtar Kelimeler

İslam hukuku, mahremiyet, zaman, insan, hak.

A Comparative Overview to the Relationship between Privacy and Time in Terms of Islamic Law

Öz

It is unacceptable to consider “privacy” disconnected to the concept of “time”. The time is a process which related to all entities, but is not perceived consciously except by human being. The privacy, also, is a notion special to the human being. Therefore, to put light on the point of intersection between these concepts that make human different from other livings, may contribute to let human, the subject of law, get recognized further and to build rights-responsibilities balance in a more explicit way. This paper, examining the relationship between privacy and time in Islamic law widely, is expected to be the pioneer for further researches about the concept of time in various fields such as family law and criminal law.

Anahtar Kelimeler

Islamic law, privacy, time, human being, right.

Kaynakça

• Abdülkâdir Ûdeh (1907-1954), et-Teşrî’u’l-cinâiyyü’l-İslâmî mukârenen bi’l-kânûni'l-vaz’î, I-II, 13. basım, Müessesetü'r-Risâle, Beyrut, 1415/1994.
• Acar, Halil İbrahim, “Özel Hayatın Gizliliği ve Korunması”, Türkiye Günlüğü, sy. 62, Ankara, Eylül-Ekim 2000, ss. 93-110.
• Ahmed b. Hanbel (ö. 241/855), el-Müsned (=Müsnedü Ahmed b. Hanbel), I- VI, Çağrı Yayınları, İstanbul, 1401/1981.
• Armağan, Servet, İslam Hukukunda Temel Hak ve Hürriyetler, 5. basım, Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, Ankara, 2004.
• Avşar, B. Zakir – Öngören, Gürsel, Bilişim Hukuku, Türkiye Bankalar Birliği Yayınları, İstanbul, 2010.
• Ayverdi, İlhan (1926-2009), Asırlar Boyu Tarihî Seyri İçinde Misalli Büyük Türkçe Sözlük, I-III, 2. basım, Kubbealtı Neşriyatı, İstanbul, 2006.
• Baktır, Mustafa, İslam Hukukunda Zaruret Hâli, Akçağ Yayınları, Ankara, 1986.
• Bardakoğlu, Ali, “Hapis”, DİA, c. XVI, Ankara, 1997, ss. 54-64.
• Basın Kanunu, Kanun Numarası: 5187, Kabul Tarihi: 09.06.2004.
• Başoğlu, Tuncay, “Ta’zîr”, DİA, c. XL, Ankara, 2011, ss. 198-202.
• Bilmen, Ömer Nasuhi (1883-1971), Hukûk-ı İslâmiyye ve Istılâhât-ı Fıkhiyye Kâmûsu, I-VIII, Bilmen Yayınevi, İstanbul, 1985.
• Büyük Larousse Sözlük ve Ansiklopedisi, I-XXIV, Milliyet Gazetecilik A.Ş., İstanbul, 1992.
• Ceza Muhakemesi Kanunu, Kanun Numarası: 5271, Kabul Tarihi: 04.12.2004.
• Cündî, Hüsnî, Damânâtü hurmeti’l-hayâti’l-hâssa fi’l-İslâm, Dârü’n- Nehdati’l-Arabiyye, Kahire, 1993.
• Cürcânî, Seyyid Şerif (ö. 816/1413), et-Ta'rîfât, nşr. Abdurrahman Umeyre, Âlemü'l-Kütüb, Beyrut, 1407/1987.
• Çağbayır, Yaşar, Ötüken Türkçe Sözlük: Orhun Yazıtlarından Günümüze Türkiye Türkçesinin Söz Varlığı, I-V, Ötüken Neşriyat, İstanbul, 2007.
• Çalış, Halit, “Zaruret”, DİA, c. XLIV, Ankara, 2013, ss. 141-144.
• Dâvûd-i Kayserî (ö. 751/1350), Nihâyetü'l-beyân fî dirâyeti'z-zamân, er- Resâil, nşr. Mehmet Bayraktar, Kayseri Büyükşehir Belediyesi Kültür Yayınları, Kayseri, 1997, ss. 161-177.
• Dönmez, İbrahim Kâfi, “Meşrû Müdafaa”, DİA, c. XXIX, Ankara, 2004, ss. 383-387.
• Ebû Gudde, Abdülfettah (1917-1997), Kıymetü'z-zaman inde'l-ulemâ, 15. basım, Dârü'l-Beşâiri'l-İslâmiyye, Beyrut, 1433/2012.
• Elmalılı Muhammed Hamdi (1878-1942), Alfabetik İslam Hukuku ve Fıkıh Istılahları Kamusu, I-V, haz. Sıtkı Gülle, Eser Neşriyat, İstanbul, 1997.
• -----------, Hak Dini Kur’an Dili: Yeni Meâlli Türkçe Tefsir, I-X, Eser Neşriyat, İstanbul, 1979.
• Er, Cüneyd, Biyometrik Yöntemler ve Özel Hayatın Gizliliği Hakkı, Yetkin Yayınları, Ankara, 2007.
• Erdoğan, Mehmet, Fıkıh ve Hukuk Terimleri Sözlüğü, Rağbet Yayınları, İstanbul, 1998.
• -----------, İslam Hukukunda Ahkâmın Değişmesi, Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları, İstanbul, 1990.
• Ergin, Muharrem (1925-1995), Üniversiteler İçin Türk Dili, 5. basım, Bayrak Yayınları, İstanbul, 1990.
• Fârûkî, Hâris Süleyman, el-Mu’cemü’l-kânûnî: İnkilîzî-Arabî, 5. basım, Mektebetü Lübnan, Beyrut, 2005.
• Fahreddin er-Râzî (ö. 606/1210), Tefsîr-i Kebîr, (özgün adı: Mefâtîhu’l- gayb=et-Tefsîrü’l-kebîr), I-XXIII, çev. Suat Yıldırım v.dğr., 2. basım, Huzur Yayınları, İstanbul, 2002.
• Gözler, Kemal, Hukuka Giriş, 8. basım, Ekin Basım Yayın Dağıtım, Bursa, 2011.
• Güntürk, M. Serdar, Türk Yüksek Mahkemeleri ve Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi Kararları Işığında Özel Hayatın Gizliliğinin Korunması, Seçkin Yayınları, Ankara, 2012.
• http://www.tdk.gov.tr/index.php?option=com_bts&view=bts&kategori1=ver itbn&kelimesec=252481, 30.09.2014.
• http://www2.zargan.com/tr/page/search?Text=privacy, 30.09.2014.
• Hüseyin, Ahmed Ferrâc, Hurmetü’l-hayâti’l-hâssa fi’l-İslâm, ed-Dârü’l- Câmiiyye, Beyrut, 1988.
• İbn Manzûr (ö. 711/1311), Lisânü'l-Arab, I-XV, 3. basım, Dâru Sâdır, Beyrut, 1994.
• Kahraman, Abdullah, İslam Hukuk ve Ahlak İlkeleri Işığında Özel Hayatın Gizliliği (Mahremiyet), Ebabil Yayınları, Ankara, 2008.
• Kal’acî, Muhammed Revvâs - Kanîbî, Hamîd Sâdık, Mu’cemü lugati’l- fukahâ: Arabî-İnkilîzî, 2. basım, Dârü'n-Nefâis, Beyrut, 1408/1988.
• Karadaş, Cağfer, Zaman Mekân İçinde İnsan ve Kaderi, Emin Yayınları, Bursa, 2009.
• Karaman, Hayrettin v.dğr., Kur'an Yolu: Türkçe Meâl ve Tefsir, I-V, 3. basım, Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, Ankara, 2007.
• -----------, İslam'ın Işığında Günün Meseleleri, I-III, Nesil Yayınları, İstanbul, 1988-1992.
• -----------, Mukayeseli İslam Hukuku, I-III, Nesil Yayınları, İstanbul, 1986
• Kaşıkçı, Osman, “Zaman Aşımı”, DİA, c. XLIV, Ankara, 2013, ss. 114-116.
• Kıllıoğlu, İsmail, Ahlak ve Hukuk İlişkisi, Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yayınları, İstanbul, 1988.
• Köprülü, Bülent, Medeni Hukuk: Genel Prensipler, 2. basım, İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Yayınları, İstanbul, 1984.
• Kutluer, İlhan, “Zaman”, DİA, c. XLIV, Ankara, 2013, ss. 111-114.
• Küçük, Hasan, İslam'da ve Batı’da Mantık, 2. basım, Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları, İstanbul, 1988.
• Mecelle-i Ahkâm-ı Adliyye, Hanımlara Mahsus Gazete Matbaası, Dersaadet, 1322 h.
• Mevsılî, Abdullâh b. Mahmûd (ö. 683/1284), el-İhtiyâr li-ta'lîli'l-Muhtâr, I- V (1 mücellette 5 cilt), nşr. Mahmûd Ebû Dakîka, Çağrı Yayınları, İstanbul, 1987.
• Müslim b. Haccâc (ö. 261/875), el-Câmi'u's-sahîh (=Sahîhu Müslim), I-VIII, Çağrı Yayınları, İstanbul, 1401/1981.
• Mütercim Âsım Efendi (ö. 1235/1819), el-Okyânûsü'l-basît fî tercemeti’l- Kâmûsi'l-muhît: Kâmus Tercümesi, haz. Mustafa Koç, Eyyüp Tanrıverdi, Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı Yayınları, İstanbul, 2013-2014.
• Okumuş, Ejder, Zamanın Toplumsal Gerçekliği, Özgü Yayınları, İstanbul,
• Öğüt, Salim, “Mahrem”, DİA, c. XXVII, Ankara, 2003, ss. 388-389.
• Özafşar, Mehmet Emin v.dğr. (ed.), Hadislerle İslam: Hadislerin Hadislerle Yorumu, I-VII, 2. basım, Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, Ankara, 2013.
• Özsunay, Ergun, Gerçek Kişilerin Hukuki Durumu, 4. basım, İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Yayınları, İstanbul, 1979.
• Pala, İskender, “Şair”, DİA, c. XXXVIII, Ankara, 2010, ss. 302-304.
• Polater, Yusuf Ziya, Türk Hukukunda ve Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesinde Özel Hayatın Gizliliği ve Korunması, Adalet Yayınları, Ankara, 2010.
• Sağıroğlu, Ekrem (1943-2008), Zaman Bilinci, Denge Yayınları, İstanbul,
• Sankur, Bülent, İngilizce-Türkçe Ansiklopedik Bilişim Sözlüğü, 3. basım, Pusula Yayınları, İstanbul, 2008.
• Serahsî, Şemsüleimme (ö. 483/1090 [?]), el-Mebsût, I-XXX (15 mücellette 30 cilt), 2. basım, Dârü'l-Ma'rife, Beyrut, 1406/1986.
• Şah Veliyyullah (ö. 1176/1762), Hüccetullâhi'l-bâliğa, I-II, nşr. Muhammed Şerîf Sükker, 2. basım, Dâru İhyâi'l-Ulûm, Beyrut, 1413/1992.
• Şemseddin Sâmi (1850-1904), Kâmûsu Türkî, haz. Fazılhak Nergiz ve Aziz Ençoker, Şifa Yayınları, İstanbul, 2012.
• Şen, Cemalettin, “Şemsüleimme es-Serahsî’nin el-Mebsût Adlı Eserinin Hacmi Üzerine”, Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, c. XXI, sy. 2, Bursa, 2012, ss. 23-41.
• -----------, Bilinç ve Etkisi: İslam Hukukunda Bilincin Hak ve Sorumluluklara Etkisi, Emin Yayınları, Bursa, 2010.
• Şen, Ersan, Devlet ve Kitle İletişim Araçları Karşısında Özel Hayatın Gizliliği ve Korunması, Kazancı Hukuk Yayınları, İstanbul, 1996.
• Teftâzânî (ö. 792/1390), Şerhu’l-Akâid, nşr. Muhammed Adnân Dervîş, Fazilet Neşriyat, İstanbul, ts.
• Topaloğlu, Mustafa, Bilişim Hukuku, Karahan Kitabevi, Adana, 2005.
• Tulum, Mertol, Osmanlı Türkçesi: Büyük El Sözlüğü, Kapı Yayınları, İstanbul, 2013.
• Tunalı, İbrahim, Adli Tıp, 2. basım, yay.y., Feryal Matbaacılık, Ankara,
• Türcan, Talip, “Sürgün”, DİA, c. XXXVIII, Ankara, 2010, ss. 164-166.
• Türk Ceza Kanunu, Kanun Numarası: 5237, Kabul Tarihi: 26.09.2004.
• Türk Hukuk Lugatı, Maârif Vekâleti, Türk Hukuk Kurumu Yayınları, Ankara, 1944.
• Uslu, T. Azmi, Yeni Hukuk Lugatı ve Hukuk Terimleri Sözlüğü, Site Yayınları, İstanbul, 1964.
• Uzunpostalcı, Mustafa, “Cenin”, DİA, c. VII, Ankara, 1993, ss. 369-370.
• Yavuz, Yusuf Şevki, “An”, DİA, c. III, Ankara, 1991, ss. 100-101.
• Yılmaz, Ejder, Hukuk Sözlüğü, 5. basım, Yetkin Yayınları, Ankara, 1996.
• Yüzer, Dilara, 1982 Anayasası’nda Basın Özgürlüğü Karşısında Kişilik Hakkı ve Korunması, Yetkin Yayınları, Ankara, 2013.
• Zafer, Hamide, Özel Hayatın ve Hayatın Gizli Alanının Ceza Hukukuyla Korunması (TCK md. 132-134), Beta Yayınları, İstanbul, 2010.
• Zehebî (ö. 748/1348), Kitâbü'l-Kebâir, Temel Neşriyat, İstanbul, 1985.
• Zühaylî, Vehbe, el-Fıkhü'l-İslâmî ve edilletüh, I-VIII, 3. basım, Dârü'l-Fikr, Dımaşk, 1409/1989.