Michel Foucault’da Arkeolojik Çözümleme ve Arkeolojik Çözümlemenin Süreksizlik Tezi

Yıl 2016, Cilt: 7 Sayı: 1, 993 - 1014, 01.12.2016

Vedat Çelebi

Öz

Foucault’ya göre arkeoloji; derinlikli, teorik ve homojen olan bilgiyi konu edinmektedir. Arkeoloji, arkeolojik çözümleme yoluyla elde edilen bilgiyi, bir söylemi mümkün kılan koşulları ve kuralları inceleyen bir yöntemdir. Arkeoloji, öznenin göstergesi olan her şeyi reddeder ve özneler üstü bir yapı olan söylem ve söylemsel oluşumları konu edinir. Bu anlamda, derinlikli bilgiyi konu edinen arkeolojik çözümleme, sürekliliğe karşı çıkarak süreksizliğe ve dönemselleştirmeye vurgu yapar. Foucault’ya göre, bilgi sistemlerinin ilerleyişi süreksizdir ve süreksizlik, bir tarihsel dönemden bir başka tarihsel döneme geçişte şeylerin artık aynı şekilde algılanmaması, betimlenmemesi ve bilinmemesi gerektiği gerçeğini gösteren kavramdır.Ona göre tarihte, arkeolojik çözümlemenin temel kavramları olan süreksizlik, kopuş, eşik, sınır, dönüşüm kavramları tarihte sürekliliğin varlığını iddia eden kavramların yerini almalıdır. Böylece Foucault, arkeolojik çözümlemenin söylem anlayışı ve süreksizlik kavramı ile batı düşünce tarihinde egemen olan çizgisel ilerlemeci ve evrimci tarih anlayışına karşı alternatif bir tez ortaya koymaktadır.

Anahtar Kelimeler

Michel Foucault, arkeolojik çözümleme, söylem, düşünce tarihi, süreksizlik.

Michel Foucault’s Archaeological Analysis and Discontinuity Thesis of the Archaeological Analysis

Öz

According to Foucault, archaeology is taking in-depth, theoretical and homogeneous knowledge as subject. Archaeology is a method which analyzes the circumstances and rules that make a discourse, knowledge obtained through archaeological analysis possible. Archaeology denies everything indicating subject and discusses discourse and discursive formations that are the supra-subjective structures. In this sense, archaeological analysis discussing the in-depth knowledge argues against the continuity, and lays emphasis on the discontinuity and periodization. According to Foucault, progress of the knowledge systems is discontinuous and discontinuity is the concept showing the fact that the things should not be perceived, described and known in the same way anymore in transition from one historical period to the other historical period. According to him, in history, the concepts of discontinuity, break, threshold, limit, transformation which are the basic concepts of the archaeological analysis should take the place of the concepts claiming the existence of continuity in history. Thus Foucault presents an alternative thesis to the concept of discourse and concept of discontinuity of the archaeological analysis, and linear progressive and evolutionist concept of history that is dominating the history of western thought.

Anahtar Kelimeler

Michel Foucault, archaeological analysis, discourse, history of thought, discontinuity.

Kaynakça

• Bernauer, J. W. Foucault’nun Özgürlük Serüveni, Çev, İ. Türkmen, Ayrıntı Yayınları, İstanbul, 2005.
• Best, S. ve Kellner, D. Postmodern Teori, Çev, I. Ergüden, T. Birkan, O. Akınhay, Ayrıntı Yayınları, İstanbul, 2000.
• Bozkurt, Nejat. Çağdaş Felsefeden Kesitler, Sosyal Yayınlar, İstanbul, 1990.
• Canpolat, Nesrin, Kadife Karanlık, Su Yayınevi, İstanbul, 2005.
• Cristopher. Falzon, Foucault ve Sosyal Diyalog, Çev. Hüsamettin Aslan, Paradigma Yayınları, İstanbul, 2001.
• Foucault, Michel, Bilginin Arkeolojisi, Çev, Veli Urhan, Birey Yayıncılık, İstanbul, 1999.
• Foucault, Michel,Kelimeler ve Şeyler (2. basım, Çev. Mehmet Ali Kılıçbay), İmge Yayınları, İstanbul, 2001.
• Foucault, Michel, Felsefe Sahnesi, çev: Işık Ergüden, Ayrıntı Yayınları, İstanbul, 2004.
• Foucault, Michel. Özne ve İktidar, çev: Işık Ergüden-Osman Akınhay, Ayrıntı Yayınları, İstanbul, 2011.
• Hekman, Susan, Bilgi Sosyolojisi ve Hermeneutik, çev. Hüsamettin Ankan- Bekir Balkız). Paradigma Yayınları, İstanbul, 1999.
• Keskin, Ferda, “Söylem, Arkeoloji ve İktidar”, Doğu Batı Yayınları, Sayı 9, Kasım-Aralık-Ocak, Ankara, 1999.
• Urhan, Veli, Michel Foucault ve Arkeolojik Çözümleme, Paradigma Yayınları, İstanbul, 2000.
• Urhan, Veli, “M. Foucault ve Bilgi/İktidar İlişkisinin Soykütüğü”, Kaygı, Uludağ Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Felsefe Dergisi, 2007, Sayı: 9, (ss. 99-118).
• Urhan, Veli, Foucault, Say Yayınları, İstanbul, 2010.
• Urhan, Veli, Michel Foucault ve Düşünce Sistemleri Tarihi, Say Yayınları, İstanbul, 2013.
• Revel, Judith, Foucault: Güncelliğin Bir Ontolojisi, Çev. Kemal Atakay, Otonom Yayınları, 1. Basım, İstanbul, 2005.
• Revel, Judith, Foucault Sözlüğü, Çev, Veli Urhan, Say Yayınları, İstanbul, 2012.
• Sarup, Madan, Post Yapısalcılık ve Postmodernizm, Çev. A. Baki Güçlü, Ark Yayınevi, Ankara, 1997.
• Sözen, Edibe, Söylem, Paradigma Yayınları, İstanbul, 1999.