Türkiye’de Domates Üretiminde Cobweb Teoreminin Almon Yaklaşımı ile İncelenmesi

Yıl 2016, Cilt: 7 Sayı: 1, 259 - 272, 01.12.2016

Hasan Gökhan Doğan Ebru Onurlubaş

Öz

Cobweb Teoremi (Örümcek Ağı Teoremi), çeşitli nedenlerle artan talep karşısında oluşan fiyat dalgalanmalarının yol açtığı arz-talep dengesizliğini açıklayan bir teoridir. Bu teoriyi açıklamada kullanılan birçok ekonometrik analiz bulunmaktadır. Bunlardan biri de, gecikmesi dağıtılmış ekonometrik bir model olan Almon Modelidir. Bu araştırmada, Almon Modeli yaklaşımı ile domates üretimi ile domates fiyatları arasındaki ilişki açıklanmaya çalışılmıştır. Araştırma dönemi olarak 1994-2013 yılları arası belirlenmiştir. Modelden elde edilen bulgulara göre, Türkiye’ de domates üretimi geriye dönük olarak en fazla iki yıl önceki fiyatlardan etkilenmektedir. “t” dönemi ve “t-1” dönemi fiyatları üretimi pozitif yönde etkilerken, “t-2” dönem fiyatları negatif yönlü bir etki oluşturmaktadır. Araştırmada, Cobweb Teoreminin geçerliliği ortaya çıkmıştır. Bu sonuç, üretim planlaması yoluyla fiyat istikrarı ve buna bağlı olarak da arz-talep dengesinin sağlanması gereğine işaret etmektedir. Böylece, hem üretim hem de tüketim belirlenip veri olarak kaydedilebilecek ve daha sağlıklı öngörüler yapılabilme imkanı ortaya çıkacaktır.Ayrıca arz fazlasından doğan kayıp larve talep fazlasından oluşacak yüksek fiyat mekanizmasının önüne geçilmiş olacaktır.

Anahtar Kelimeler

Örümcek Ağı Teoremi, Almon Modeli, Domates, Üretim-Fiyat, Türkiye.

The Examination with the Aid of Almon Approach of Cobweb Theorem to Tomato Production in Turkey

Öz

The cobweb theorem is a theory which explains supply and demand disparity
caused by periodic price fluctuations that emerge from increasing demand
during current period due to several reasons. There are lots of econometric
analyses that are used to describe this theory. One of these is the Almon
Model, which is a distributed lag econometrics model. In this research, it is
aimed to describe the relationship between tomato production and tomato
prices in the framework of the Almon Model approach. There search period
is between 1994-2013. According to the findings that are gained from the
model, tomato production in Turkey is retrospectively affected by the prices
two years ago at the very most. Where as the prices of “t” period and “t-1”
period affect the production positively, the prices of “t-2” period have a
negative effect. In the research the validation of the Cobweb Theorem has
been proven. This result indicates that price stability through production
planning and accordingly supply and demand balance is a necessity. In this
way, both production and consumption will be defined and recorded as data
and there will be the opportunity to make more reliable predictions. Besides
the deficiency due to surplus and high price mechanism due to demand
surplus will be avoided.

Anahtar Kelimeler

Cobweb theory, Almon Model, Tomato, Production-Price, Turkey.

Kaynakça

• Akın, F., 2002. Ekonometri, Ekin Kitabevi, Bursa.
• Almon, S., 1965. “The Distributed Lag Between Capital Appropriations and Expenditures”, Econometrica, 33(1):178 – 196.
• Arifovic, J., 1994. Genetic Algorithm Learning and The Cobweb Model. Journal of Economic Dynamics and Control 18, 3–28.
• Auster, R.D., 1971. The Invariably Stable Cobweb Model. Review of Economic Studies 38, 117–121.
• Aybak, H. Ç. ve Kaygısız, H., 2004. Domates, Hasad Yayıncılık Ltd. Şti., s.280. İstanbul
• Branch, W.A.,2002, Local Convergence Properties Of A Cobweb Model with Rationally Heterogeneous Expectations, Journal of Economic Dynamics & Control, 27, 63–85.
• Branch, W.A., McGoughb, B., 2008. Replicator Dynamics in a Cobweb Model with Rationally Heterogeneous Expectations, Journal of Economic Behavior & Organization, Vol. 65, 224–244
• Dieci, R. And Westerhoff, F., 2009. Stability Analysis of a Cobweb Model With Market Interactions, Applied Mathematics and Computation 215, 2011–2023.
• Dikmen N. 2005. Koyck - Almon Yaklaşımı İle Tütün Üretimi ve Fiyat İlişkisi, VII. Ulusal Ekonometri ve İstatistik Sempozyumu, 26-27 Mayıs 2005 İstanbul Üniversitesi.
• Doğan, H.G., Gürler, A.Z., 2013. Gecikmesi Dağıtılmış Ekonometrik Bir Modelin Seçilmiş Bir Tarım Ürünü Üzerine Uygulanması, Akademik Bakış Dergisi, Sayı:39, Sayfa:1-12.
• Doğan, H.G., Gürler, A.Z., Ayyıldız, B., 2014. Üretim Fiyat İlişkisinde Almon Polinomial Tekniği Yaklaşımı (Samsun İli Çeltik Örneği), Gaziosmanpaşa Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, Sayı: 3, Sayfa: 49-55.
• Erdal G. 2006. Tarımsal Ürünlerde Üretim-Fiyat İlişkisinin Koyck Yaklaşımı ile Analizi (Domates Örneği), Gaziosmanpaşa Üniversitesi, Ziraat Fakültesi Dergisi, 23: 17-24.
• Erdal, G., Erdal, H., 2008. Kuru Soğanda Üretim Fiyat Etkileşimi, Gaziosmanpaşa Ziraat Fakültesi Dergisi, 25:33-39. Tokat.
• Erdal H, Erdal G, Esengün K. 2009. An Analysis of Production and Price Relationship for Potato in Turkey: A Distributed Lag Model Application, 15:page 243-250.
• Ezekiel, M., 1937. The cobweb the orem. Quarterly Journal of Economics 52 (1), 255–280.
• FAO, 2014. www.fao.org. Erişim tarihi: 01.02.2015
• Gallas, J.A.C., Nusse, H.E., 1996. Periodicity Versus Chaos in The Dynamics of Cobweb Models. Journal of Economic Behaviorand Organization 29, 447–464.
• Goeree, J.K., Hommes, C.H., 2000. Heterogenous Beliefsand The Nonlinear Cobweb Model. Journal of Economic Dynamics and Control 24 (5), 761–798.
• Gujarati, D. N., 2001. Temel Ekonometri, 2. Baskı, Çev. Ümit Şenesen Gülay Günlük Şenesen, Literatür Yayınları:33, İstanbul.
• Gujarati, N. D., Porter, C. D., 2009. Temel Ekonometri, 5.baskı, Çev. Ümit Şenesen Gülay Günlük Şenesen, 2012, Literatür Yayınları:656, İstanbul.
• Gürler, A., Z., 2012. Analitik Tarım Ekonomisi, Geliştirilmiş 2. Basım, Nobel Yayınları, S 214, Ankara.
• Hommes, C.H., 1991. Adaptive learning and road to chaos. The Case of The Cobweb Model. Economics Letters 36 (2), 127–132
• Hommes, C.H., 1994. Dynamics of The Cobweb Model with Adaptive Expectations and Nonlinear Supplyand Demand. Journal of Economic Behaviorand Organization 24 (3), 315–335.
• Hommes, C.H., 1998. On The Consistency of Backward-Looking Expectations: The Case Of Cobweb Model. Journal of Economic Behaviorand Organization 24 (3), 333–362.
• Jensen, R.V., Urban, R., 1984. Chaotic Price Behavior İn A Non-Linear Cobweb Model. Economics Letters 15, 235–240.
• Karakayalı, H., 2002. Ekonomi Kuramı, Emek Matbaacılık Sanayi ve Ticaret Limited Şirketi, Manisa.s.77-81.
• Keskin, G., U., 2004. Domates, Tarımsal Ekonomi Araştırma Enstitüsü, T.E.A.E-Bakış, Sayı:5, Nüsha:13, Ankara.
• Keskin, G., 2013, Domates ve Domates Salçası Durum Tahmini, Tarımsal Ekonomi ve Politika Geliştirme Enstitüsü.
• Kutlar, A., 2000. Ekonometrik Zaman Serileri, Gazi Yayınları, Ankara.
• Nerlove, M., 1958. Adaptive Expectations And Cobweb Phenomena. Quarterly Journal of Economics 72, 227–240
• Onozaki T., Sieg, G.,Yokoo, M.,2000. Complex Dynamics In A Cobweb Model With Adaptive Production Adjustment. Journal of Economic Behavior & Organization. Volume 41, Issue 2, February 2000, Pages 101–115
• Özçelik A, Özer O.O., 2006. Koyck Modeliyle Türkiye’ de Buğday Üretimi ve Fiyat İlişkisinin Analizi, Tarım Bilimleri Dergisi, 12: 333-339.
• Tarı, R., 2005. Ekonometri, Gözden Geçirilmiş ve Genişletilmiş 3. Baskı, Kocaeli Üniversitesi Yayınları, Kocaeli.
• Tarı, R., 2014. Ekonometri, Gözden Geçirilmiş 10. Baskı, Umuttepe Yayınları, No:32.
• Waugh, F.V., 1964. Cobweb models. Journal of Farm Economics 46 (4), 732–750.
• TUİK, 2014. www.tuik.gov.tr. Erişim tarihi: 01.02.2015
• Yurdakul, F., 1998. “Pamuk Üretimi İle Pamuk Fiyatı Arasındaki İlişkinin Ekonometrik Üniversitesi İktisadi İdari Bilimler Dergisi, Cilt 8, Sayı 1, Adana. Koyck-Almon Yaklaşımı”, Çukurova