Tarih İçinde Müslüman Türk Tip(ler)i ve Hacı Murâd-ı Velî

Yıl 2015, Cilt: 6 Sayı: 1, 429 - 440, 01.12.2015

Ömer Çakır

Öz

Geçmişten günümüze doğru araştırılıp incelendiğinde, tarih içinde Türklerin çeşitli medeniyet daireleri içinde yaşadıkları, her medeniyet dairesinin de o medeniyetin hususiyetlerini taşıyan belli insan tiplerini doğurduğu görülmektedir. Bu bağlamda Türkler, İslâmiyet’i kabul etmeden önce atlı göçebe medeniyeti içinde yaşamışlar; bu medeniyet dairesi “Alp tipi”ni doğurmuştur. İslâmiyet’in kabulü ile girilen İslâm medeniyeti dairesinde ise alp tipinin de bazı özelliklerini taşıyan “Gâzi”, “Velî” ve “Ahî” tiplerinin oluştuğu görülmektedir.Bunlardan Velî tipi olarak zikredilen Hacı Bektaş Velî, Hacı Bayram Velî ve Şeyh Şaban-ı Velî gibi zatların hem Türklerin Anadolu’nda yerleşmesinde hem de İslâm’ın Anadolu’da yayılmasında büyük hizmetleri olmuştur. İşte Hacı Murâd-ı Velî bu Velî zatlardan biri olarak kabul edilmektedir. Ancak söz konusu isimlerle ilgili yazılı kaynaklara dayalı bilgiler olmakla beraber Hacı Murâd-ı Velî’ye dair ise yok denecek kadar azdır. Bununla beraber Velîler arasında “fikir ve ruh akrabalığı” olduğu düşüncesinden hareketle bu çalışmada, diğer Velîlere ait bilgi ve özelliklerden hareketle bir Velî tipi olarak Hacı Murâd-ı Velî’ye dair bazı tespit ve değerlendirmelerde bulunulmuştur. Sonuçta ise geçmişte büyük insanlar yetiştirmiş olan Müslüman Türk kültür ve medeniyet mutfağının günümüz insanının yetiştirilmesinde ne gibi katkılarda bulunabileceğine dair kanaatler ve teklifler dile getirilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Hacı Murâd-ı Velî, Tasavvuf, Çankırı, Velî Tipi

Type(s) of Muslim Turks in History and Haci Murad-i Veli

Öz

When it is researched and examined from past to present, it is seen that the Turks have lived in different civilized circles in the history and each civilization circle has generated certain human types carrying the characteristics of that civilization as well. In this context, the Turks had lived in the horsemen nomadic civilization before accepting Islam and thus this civilization circle had generated “the Alp (brave) type”. It is seen that in the Islamic civilization circle after accepting Islam, the types of “Gazi (Ghazi)”, “Veli (Saint)” and “Ahi (Brother)” that have carried some characteristics of Alp type were developed. Some of these people such as Haci Bektas Veli, Haci Bayram Veli and Sheikh Shaban-i Veli mentioned as a type of Veli had had great contribution to the settlement of Turks in the Anatolia as well as the spread of Islam in Anatolia. Here, Haci Murad-i Veli is accepted as one of these Veli people. Although there is some information on written works related to the subject matter names, however, there is little or no information about Haci Muradi Veli. Besides, it is believed that there is an idea and spirit affinity relationship among the Veli people, thus, in this study some determinations and evaluations related to Haci Murad-I Veli, as a type of Veli, were realized adhering to the specifications and characteristics of other Veli people. As a result, some convictions and offers related to how Islamic Turkish culture and civilization kitchen that educated great people in the past can help to train modern man has been uttered.

Anahtar Kelimeler

Haci Murad-i Veli, Mysticism, Cankiri, a Veli Type

Kaynakça

• Aydın, E. (2010). Çankırılı Bir Yesevî Dervişidir Hacı Murâd-ı Velî, Karatekin Ofset Mat., Çankırı, 1. Bsk.
• Barkan, Ö.L. (1942). “İstila Devirlerinin Kolonizatör Türk Dervişleri Ve Zaviyeler”, Vakıflar Dergisi, Sayı: II, Ankara, s. 279-304, http://www.recepsen.com/Kolonizator_Turk_Dervisleri.pdf.
• Başer, T. (Y.t.b.d.). Çankırı Karatekin Uluları, Ajans Türk Mat., s.16-19.
• Çakır, Ö. (2009). Türk Harp Edebiyatında Çanakkale Mektupları, Akçağ Yay., Ank., s. 470-476.
• Kaplan, M. (1991). Türk Edebiyatı Üzerinde Araştırmalar 3:Tip Tahlilleri, Dergah Yay., 2. Bsk..
• Kolcu, B. (2007). Çankırı Türbeleri, (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi), Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Halk Bilimi ABD, Ank.
• Okuyucu, C. (2014). “Hazret-i Mevlânâ ve Yûnus’ta Fikir ve Ruh Akrabalığı”, Keşkül, Kış 2014, s. 23-29.
• Özgül, M.K. (2000). Arayışlar Devri Türk Şiiri Antolojisi, Türkiye Diyanet Vakfı Yay., Ank., s.15-25.
• Tatçı, M. (1997). “Çankırılı Bir Alperen: Hacı Murâd-ı Velî”, Edebiyattan İçeri, Akçağ Yay., Ank., s.590-594.
• Yurd, A.İ. (1992). Fatih’in Hocası Akşemseddin ( Hayatı ve Eserleri), İst.