Anayasal Bir Hak Olarak Çevre Hakkı

Yıl 2015, Cilt: 6 Sayı: 2, 563 - 584, 01.12.2015

Muhammed Yunus Bilgili

Öz

Temel ihtiyaçlarını karşılayabilmek adına var olduğu günden beri insanlar çevrelerinden yararlanmışlardır. İnsan ve çevre arasındaki bu etkileşim sonucunda çevrenin taşıma gücü aşılmaya başlamıştır. Bunun sonucu olarak, çevreye verilen zararlar ekosistemlerin kendilerini yenileme kapasitesini zorlaştırmıştır. Bu durumda çevreye verilen bu zararların durdurulması için çeşitli düzenlemelere ihtiyaç duyulmuştur. Bu düzenlemeler içerisinde çevreye verilen zararların hukuki bir zemine oturtulması gerekliliği önem arz etmiş ve “çevre hukuku” olarak adlandırılan hukuk disiplininin temelleri atılmıştır. İşte bu çalışmanın amacı çevre hukukunun önemli kavramlarından biri olan çevre hakkının anayasal bir hak olması gerekliliğinin ortaya konulmasıdır. Bu çalışmada öncelikle çevre hukukun doğuşu, çevre hakkının neler ifade ettiği ve çevre hakkının neden anayasal düzeyde korunması gerektiği ele alınmıştır.Daha sonra Türkiye Cumhuriyeti 1982 Anayasası’nın 56. maddesinden hareketle çevre hakkının Türkiye’de nasıl düzenlendiği ve nasıl düzenlenmesi gerektiği üzerinde durulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Çevre, Çevre Hukuku, Çevre Hakkı, Anayasalar ve Çevre Hakkı, 1982 Anayasası ve Çevre Hakkı.

Right to Environment as a Constitutional Right

Öz

People have benefited from their environment to prevent their necessities when they existed. As a result of this interaction between people and environment, the bearing capacity of environment has started to exceed. Damages given to environment have forced renew capacity of ecosystems. In this situation, the necessity of arrangement to stop damage the environment has appeared. In these arrangements, the environmental law discipline existed because of necessity to establish a law basic for damage to environment. The aim of this study is to explain right to environment as a constitutional right which is one of the important terms of environmental law. Firstly, this study examine that the born of environmental law what is the right to environment, and why right to environment must be a constitutional right. Secondly, this study examine article 56 of 1982 Republic of Turkey Constitution to explain what is the arrangement of right to environment in Turkey, and how it can be arranged to preserve environment.

Anahtar Kelimeler

Environment, Environmental Law, Right to Environment, Constitutions and Right to Environment, 1982 Constitution of Republic of Turkey and Right to Environment

Kaynakça

• Aybay, A. (1997). Çevre ve Hukuk. R. Keleş (Yayıma Hazırlayan), İnsan Çevre Toplum, 2. Baskı, Ankara: İmge Kitabevi, s. 309-322.
• Bal, D. (2009). Çevre ile İlgili Yeni Yaklaşımlar. M. Aydoğdu, K. Gezer (Editör). Çevre Bilimi, 4. Baskı, Ankara: Anı Yayıncılık, s. 183- 208.
• Bilir, F., Hamdemir, B. (2011). Çevre Hakkı ve Uygulaması. Erişim: 10.12.2012. http://www. eecon.info/papers/354.pdf. s: 143-149.
• Çolakoğlu, E. (2010). Haklar Söyleminde Çevre Eğitiminin Yeri ve Türkiye’de Çevre Eğitiminin Anayasal Dayanakları. TBB Dergisi, 88: 151-171.
• Demir, Ö. ve Acar, M. (2005), Sosyal Bilimler Sözlüğü, 6. Baskı, Ankara: Adres Yayınları.
• Erdoğan, M. (2004), Anayasal Demokrasi, 6. Baskı, Siyasal Kitabevi.
• Erdoğan, M. (2011), İnsan Hakları Teorisi ve Hukuku, 2. Baskı, Ankara: Orion Kitabevi.
• Ertan, B. (2004). Çevre ve Hukuk. M.C. Marın, U. Yıldırım (Editör). Çevre Sorunlarına Çağdaş Yaklaşımlar, İstanbul: Beta Basım Yayın Dağıtım, s. 369-384.
• Ertürk, H. (2009). Çevre Bilimleri, 3. Baskı, Ekin Basım Yayın Dağıtım.
• Gözler, K. (2002). Anayasa Hukukuna Giriş Genel Esaslar ve Türk Anayasa Hukuku, 2. Baskı, Bursa: Ekin Kitabevi Yayınları.
• Gözler, K. (2012). Hukukun Temel Kavramları, 9. Baskı, Öğrenci Dostu Serisi No: 3, Bursa: Ekin Basım Yayın Dağıtım.
• Güldoğan, E. (2008). Türkiye’de Çevre Hakkı ve Yerel Yönetimler: Uluslararası Düzlemde Bir Kıyaslama ve Öneriler. Yerel Siyaset 35: 55- 62. 10.12.2012. Erişim:
• Gürseler, G. (2008). İnsan Hakları, Çevre, Anayasa. TBB Dergisi, 75: 199- 208.
• Güneş, A.M. (2009). Alman Çevre Hukukunun Anayasal Çerçevesi. Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 58(4): 776-824.
• Güneş, A.M. (2011). Yeni Anayasa Tartışmaları Bağlamında Çevre. Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, XV(3): 259-283.
• Güneş, A.M. (2014). Çevre Hakkının Bireysel Başvuruya Konu Edilebilirliği Üzerine. Türkiye Adalet Akademisi Dergisi, 5(16): 79-103.
• Kaboğlu, İ.Ö. (1988-1989). Çevre Hakkı Üzerine (Bir Danıştay Kararının Düşündürdükleri). İnsan Hakları Yıllığı, 10-11: 107-137.
• Hamamcı, C. (1983-1984). Çevre Hakkı Üzerine Düşünceler. İnsan Hakları Yıllığı, 5-6: 171-180.
• Kaboğlu, İ. (1992). Çevre Hakkı, İstanbul: İletişim Yayınları.
• Kaboğlu, İ.Ö. (2002). Özgürlükler Hukuku, 6. Baskı, Ankara: İmge Kitabevi.
• Kara, U. (2012). Üçüncü Kuşak Haklar: Dayanışma Hakları. Tolga Akkaya (Editör). Temel İnsan Hakları Bilgisi I. Anadolu Üniversitesi Yayını No: 2538, Açıköğretim Fakültesi Yayını No: 1509, s: 90-105.
• Keleş, R., Ertan, B. (2002). Çevre Hukukuna Giriş, Ankara: İmge Kitabevi.
• Keleş, R., Hamamcı, C., Çoban, A. (2009), Çevre Politikası, 6. Baskı, Ankara: İmge Kitabevi.
• Mumcu, A. (2007). İnsan Hakları ve Kamu Özgürlükleri Kavramı. A.T. Yürük, K. Selvi (Editör). İnsan Hakları ve Kamu Özgürlükleri. Anadolu Üni. Yayını No: 1590, Açıköğretim Fakültesi Yayını No: 842, s: 1- 18.
• Tekeli, İ. (2009). Kültür Politikaları ve İnsan Hakları Bağlamında Doğal ve Tarihi Çevreyi Korumak, İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• Torunoğlu, E. (2006). Ötekilerin “Çevre”si, Ankara: Ütopya Yayınevi.
• Tunç, H., Göven, Y. (1997). Çevre Hakkı ve 1982 Anayasası. Erzincan Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 1(1): 103-127.
• Turgut, N.Y. (2009). Çevre Politikası ve Hukuku, Ankara: İmaj Yayınevi.
• Turhan, A. (2013). İnsan Hakkı Kuşakları Arasındaki Tamamlayıcılık İlişkisi. İnönü Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 4(2): 357-378.