Eski Medeniyetlerden Bugüne Arşivin Önemi ve Günümüzde Arşivcilik Hizmeti Veren Türk Arşivleri

Yıl 2019, Cilt: 10 Sayı: 1, 76 - 95, 30.04.2019

İbrahim Baş

Öz

Bu çalışmada, arşiv belgesinin sadece kâğıt
malzemelerden ibaret olmadığı; üzerinde, yazılmış, işlenmiş ve kayda alınmış
önemli bilgiler ihtiva eden ve bu haliyle sonraki nesillere mesaj bırakma ve
hukuki delil olma vasfını taşıyan her türlü objenin arşiv malzemesi olduğu
anlatılmaya çalışılmıştır. Bunun için eski medeniyetlerden bugüne kadar
kullanılan arşiv malzemelerinden bahsedilmiştir. Arşivin hukuki, sosyal,
kültürel ve ekonomik açılardan önemine değinilmiştir. Arşivcilik çalışmaları
ile ilgili devlet ve arşivcinin vazifeleri izah edilmiştir. Tarih boyunca, Türk
devletlerinin arşivcilik iş ve işlemleri ile ilgili hizmetlerin yürütülebilmesi
için kurduğu teşkilatlar kronolojik olarak anlatılmış ve bu konuda mevzuatlar
oluşturdukları ifade edilmiştir. Günümüzde arşivcilik hizmeti veren Türk
arşivleri ve bunların ellerinde bulunan arşiv malzemesi ve niteliği
değerlendirilmiştir. Son işlem tarihi üzerinden 30 yıl geçmiş veya 15 yıl
geçmesine rağmen bütün işlemleri tamamlanmış olan arşiv belgelerinin araştırmaya
açılması gerektiği; işlemi halen devam eden ya da saklama süreleri dolmayan
arşivlik belgelerinin de araştırmaya açılamayacağının sebepleri açıklanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Arşiv, arşivci, arşivcilik, arşiv belgesi, arşivlik belge, tasnif, sümer tabletleri

The Importance of Archive and the Turkish Archives that Provide Archiving Services From the Old Civilizations to the Present

Öz

In this study, it is
tried to be explained that an archival document does not only refer to paper
materials; that all kinds of objects containing important information written,
processed and recorded on are archival material, thus having the feature of leaving
a message to next generations and being legal evidence. For this purpose,
archives materials used from ancient civilizations to present is mentioned. The
importance of the archives in terms of legal, social, cultural and economic
aspects is underlined. The duties of the state and the archivist regarding the
archiving work are explained. The organizations established throughout the
history by the Turkish States in order to carry out the services related to the
archiving works and processes are described in chronological order; it is also
stated that they have set up legislation in this regard. The Turkish archives
that provide archiving services at the present time, the archives materials
they kept as well as the quality of these materials are discussed.  It is explained that the archives documents
should be available for researchers and public access, 30 years after the date
of the final transaction or after 15 years if all transactions have been
completed. It is also clarified that the archival documents which are still in
process and whose preservation period is not yet completed cannot be opened to
research

Anahtar Kelimeler

Archive, archivists, archiving, archives document, archival document, classification, Sumer tablets

Kaynakça

• Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü Cumhuriyet Arşivi Daire Başkanlığı Rehberi (Genişletilmiş İkinci Baskı) (1996). Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü Cumhuriyet Arşivi Daire Başkanlığı Yayını, Yayın No: 27, Ankara.
• Başbakanlık Osmanlı Arşivi Rehberi (2017). Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü Osmanlı Arşivi Daire Başkanlığı Yayını, Yayın No: 147, İstanbul.
• Binark, İ. (1979). Arşiv ve Arşivcilik Bibliyografyası, Başbakanlık Cumhuriyet Arşivi Daire Başkanlığı Yayını, Yayın No:2, Ankara.
• Binark, İ. (1980). Arşiv ve Arşivcilik Bilgileri, Başbakanlık Cumhuriyet Arşivi Dairesi Başkanlığı Yayını, Yayın No: 3, Ankara.
• Doğan, M. (1996). Büyük Türkçe Sözlük, 11. Baskı, İz Yayıncılık, İstanbul.
• Erimer, K. (1969). Eski Türkçe Göktürk ve Uygur Yazı Dili, Türk Dil Kurumu Yayını (Ankara Üniversitesi Basımevi), Yayın No: 285, Ankara.
• Genelkurmay ATASE Daire Başkanlığı Arşiv Şube Müdürlüğü Tanıtım Broşürü, (2018). Genel Kurmay Basımevi, Yayın No: 217/25, Ankara.
• Kütükoğlu, M. S. (1994). Osmanlı Belgelerinin Dili (Diplomatik), Kubbealtı Akademisi Kültür ve Sanat Vakfı Yayını, Yayın No: 35, İstanbul.
• Türkçe Sözlük, (1988). Türk Dil Kurumu Yayını, TTK Basımevi, Yayın No: 549, cilt I, Ankara.
• Alkan, M. (2006). Türk Tarihi Araştırmaları Açısından Vakıf Kayıtlar Arşivi, Vakıflar Dergisi, sy. 30, s. 1-20.
• Binark, İ. (1993). Temel Arşivcilik Bilgileri ve Mevzuat Düzenlemeleri, Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü Osmanlı Arşivi Daire Başkanlığı Personeli Hizmetiçi Eğitimi Ders Notları(5 Ekim-3 Aralık 1992), Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü Yayını, Yayın No: 1, İstanbul, s. 12.
• Elker, S.( 2010). Mustafa Reşit Paşa ve Türk Arşivciliği, IV. Türk Tarih Kongresi,(Ankara 10-14 Kasım 1948) II. Baskı, Ankara, s. 186.
• Erzen, A.-Kaygusuz İ. (1988).Trakya’da (Antik Ainos) Kazılarında Bulunan Bizans Altın Sikkeleri, Belleten, c. III, sy. 203, Ankara, s. 229.
• Işık, A. (2015 ). İstanbul Müftülüğü Şer’iyye Sicilleri Arşivi, Din ve Hayat Dergisi, TDV İstanbul Müftülüğü Dergisi, sy. 24, İstanbul, s.70.
• Işık S.-Kadıoğlu S.-Yıldırır M. (2012). Kuyud-ı Kadime Arşiv Kataloğu, Tapu ve Kadastro Genel Müdürlüğü Arşiv Dairesi Başkanlığı Yayını, Yayın No: 4, Ankara.
• Mülga 20 Mayıs 1933 tarih ve 2187 Sayılı Başvekalet Teşkilat ve Vazifeleri Hakkında Kanun, (1933).
• Mülga 3056 sayılı Başbakanlık Teşkilatı Hakkında Kanun Hükmünde Kararnamenin Değiştirilerek Kabulü Hakkında Kanun, (1984). Resmi Gazete tarih: 19.10.1984, sayı: 18550.
• Mülga 3473 sayılı Muhafazasına Lüzum Kalmayan Evrak ve Malzemenin Yok Edilmesi Hakkında Kanun Hükmünde Kararnamenin Değiştirilerek Kabulü Hakkında Kanun, (1988). Resmi Gazete tarih: 4/10/1988, sayı: 19949.
• 3154 sayılı Başvekalet Teşkilatı Hakkında Kanun, (1937). Resmi Gazete: 28.Nisan 1937 tarih sayı: 3591.
• 703 sayılı Kanun Hükmünde Kararname, (2018). Madde: 218, 225, 230, Resmi Gazete tarih: 9 Temmuz 2018, Sayı: 30473.
• 11 sayılı Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi, (2018). Resmi Gazete tarih: 16 Temmuz 2018, Sayı: 30480.
• Başbakanlık Devlet Arşiv Hizmetleri Hakkında Yönetmelik, (1988). Resmi Gazete tarih: 16.05.1988, sayı: 19816.
• http://denizmuzesi.dzkk.tsk.tr/tr/arastirma-hizmetleri, Erişim tarih: 01.01.2019.
• http://sinanculuk.blogspot.com/2012/06/basbakanlik-osmanli-arsivindeki.html , Erişim tarih: 27.01.2019.
• www.Durbunyazar.net (sumer-tabletleri-tanri-enkinin-sözleri) Erişim tarih: 30.01.2018.
• www.belgeyonetimi.pol.tr/Sayfalar/ARŞİV%20ARŞİVCİLİK.ASPX, Erişim tarih: 04.11.2018.
• www.icisleri.gov.tr/mahalli-idareler-genel , Erişim tarih: 04.11.2018.
• www.kulturvarliklari.gov.tr/TR-138400/arsiv.html, Erişim tarih: 04.11.2018.
• Ankara Üniversitesi Rektörlüğü Türk İnkılap Tarihi Enstitüsü Müdürlüğü 28.12.2017 tarih ve 83872021-805.02.05-E1156 sayılı cevap yazısı eki.
• Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü ile Kültür ve Turizm Bakanlığı Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü arasında “09.10.2017 tarihinde İstanbul Topkapı Sarayı Müzesinde Bulunan Arşiv Belgelerinin Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü’ne Devredilmesine İlişkin İşbirliği Protokolü”.
• Dışişleri Bakanlığı Diplomatik Arşiv Dairesi Başkanlığının 11.01.2018 tarih ve 79910398-000.00-2017/13236267 sayılı Bilgi Talebime Cevabı ve eki.
• İçişleri Bakanlığı Göç İdaresi Genel Müdürlüğü Destek Hizmetleri Dairesi Başkanlığı 17.01.2018 tarih ve 61808843-000/2876 sayılı cevabi yazısı.
• İçişleri Bakanlığı İdari ve Mali İşler Dairesi Başkanlığı 20.02.2018 tarih ve 39830183-805.02.05/1140 sayılı cevabi yazısı.
• İçişleri Bakanlığı Jandarma Genel Komutanlığı Jandarma Genel Arşiv Müdürlüğü 11 Ocak 2018 tarih ve bila sayılı cevabi yazısı eki.
• İçişleri Bakanlığı Nüfus ve Vatandaşlık İşleri Genel Müdürlüğü 05.02.2018 tarih ve 99334970-112.01.01-E.16191 sayılı cevabi yazısı.
• İçişleri Bakanlığı Sahil Güvenlik Komutanlığı 29.01.2018 tarih ve 41476881-789-6380 sayılı cevabi yazısı.
• Milli Savunma Bakanlığı Arşiv Hizmetleri Şube Müdürlüğü 26 Aralık 2017 tarih 45012883-7940-291299-17/Ter. Ve Yay. Brm. Sayılı cevabi yazısı eki.
• [e-mail], Kurum mail adresinden 18 Ocak 2018 tarih ve saat: 08:36’da Bilgi Talebime gönderilen cevabi mail ve eki,
• Türk Tarih Kurumu Arşivi ile ilgili bilgi talebime 26.02.2018 tarih ve saat 16:08’de kurum mail’inden tarafıma gönderilen cevabi yazı.
• Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanlığı Kütüphane ve Arşiv Hizmetleri Başkanlığı’nın 15.03.2018 tarih ve 60172018-622.03-E.00000250981 sayılı (tarafıma) cevabi yazısı.
• Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı İstanbul Bölge Müdürlüğü Süleymaniye Yazma Eser Kütüphanesi Müdürlüğü’nün 15.02.2018 tarih ve 43939224-622.03-E.141138 sayılı cevabi yazısı.