KULAK SÖZCÜĞÜYLE KURULMUŞ DEYİMLERİN BİLİŞSEL DİLBİLİM AÇISINDAN İNCELENMESİ

Yıl 2020, Cilt: 11 Sayı: 1, 138 - 150, 30.04.2020

Edina Solak Mirza Bašić

Öz

Geleneksel yaklaşıma göre deyimler kültürlerin özelliklerini yansıtan kalıplaşmış ifadeler olarak nitelendirilmektedir. Başka bir deyişle deyimler günlük hayatı içeren, az sözle çok kavram ve yargının dile getirildiği keskin ifadeler olarak açıklanmaktadır. Fakat, bilişsel dilbilim yaklaşımına göre deyimler insanın kavramsal dizgesinin ürünleri olarak nitelendirilmektedir. Bu çalışmada bilişsel dilbilimin kuramları ve yöntemlerine dayanılarak kulak sözcüğüyle kurulmuş deyimlerin anlamları incelenmektedir. Çalışmanın temel amacı, işitmenin gerçekleşmesinde önemli bir rol oynayan vücut parçasını ifade eden kulak sözcüğüyle kurulmuş deyimlerin anlamlarını güdüleyen bilişsel mekanizmaları ortaya çıkarmaktır.

Anahtar Kelimeler

Deyim, Bilişsel Dilbilim, Kulak, Bilişsel Mekanizmalar, Türkçe

Kaynakça

• Abasıyanık, S. F. (1970). Bütün Eserleri. İstanbul: Bilgi Yayınevi.
• Adıvar, H. E. (1971). Sinekli Bakkal. Ankara: Atlas Kitabevi.
• Arıca-Akkök, E. (2015). “Sözvarlığı Öğretiminde Bilişsel Yaklaşımlar“. Dil Eğitimi ve Araştırmaları Dergisi, 1/3, 15 – 28.
• Barčot, B. (2017). Lingvokulturologija i zoonimska frazeologija. Zagreb: Hrvatska sveučilišna naklada.
• Celep, Ö. (2013). Dillerden Düşmeyen Deyimler ve Öyküleri. İstanbul: Akis Kitap.
• Chen, J. (2005). “Comparisons of English & Chinese Body-part Metaphorization Cognitions“. Journal of Liaocheng University, 1/3, 1 – 29.
• Çelen, M. (2008). Meral Çelen’in Anıları: Aziz Nesin’li Yıllar. İstanbul: Nesin Yayınevi.
• Çelik, B. (2012). Soluk Bir An. İsanbul: Can Yayınları.
• Çelik, Y. (2017). “Türkiye Türkçesinde Duyu Organlarıyla Kurulan Deyimler“. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 10, Samsun, 72 – 79.
• Esendal, M. Ş. (1983). Sahan Külbastısı. İstanbul: Bilgi Yayınevi.
• Gibbs, R. W. (1997). “Metaphor in Idiom Comprehension“. Journal of Memory and Language, vol. 37, 141 – 154.
• Güntekin, R. N. (2017). Çalıkuşu. İstanbul: İnkılap Kitabevi.
• İlhan, A. (1973), Yaraya Tuz Basmak. İstanbul: Bilgi Yayınevi.
• Kanık, O. V. (1969). Denize Doğru. İstanbul: Varlık Yayınevi.
• Kerovec, B. & Öner, Ö. (2018). “Türkçe Göz ve Hırvatça Oko Adlarından Türemiş Deyimler, Sözcükler ve Soyut Anlamları Üzerine Karşılaştırmalı Analiz“, Osmanlı Mirası Araştırmaları Dergisi, 5/11, Burdur, 7 – 17.
• Kövecses, Z. & Szabó, P. (1996). “Idioms: A View from Cognitive Semantics“. Applied Linguistics, 17/3, 326 – 355.
• Kövecses, Z. & Radden, G. (1998). “Metonymy: developing a cognitive liguistic view“. Cognitive Linguistics, 9/1, 37 – 77.
• Kövecses, Z. (2010). Metaphor: A Practical Introduction, 2. Baskı. Oxford: Oxford University Press.
• Lakoff, G. & Johnson, M. (1980). Metaphors We Live By. Chicago: Chicago University Press.
• Lakoff, G. (1987). Women, Fire and Dangerous Things: What Categories Reveal about the Mind. Chicago: Chicago University Press.
• Lakoff, G. & Turner, M. (1989). More Than Cool Reason: a Field Guide to Poetic Metaphor. Chicago: Chicago University Press.
• Lakoff, G. (1993). “The contemporary theory of metaphor“. In: Ortony A, editor. Metaphor and Thought. Cambridge: Cambridge University Press, 202 – 251.
• Niyazi, M. (1974). Varolmak Kavgası. İstanbul: Ötüken Neşriyat.
• Özer, S. (2017), “Türkçede Vücut Organ Adı Olarak 'Kulak' Sözcüğünün Kavramsal İçeriğine Bilişsel Yaklaşım“. Turkish Studies, 12/7, Ankara, 291 – 310.
• Özkan, F. & Şadiyeva, G. (2003). “Somatik Deyimler“. Bilig, S. 24, 135 – 157.
• Paşalıoğlu, C. (2016). “Ruşça ve Türkçe Deyimlerde ‘Baş’ ve ‘Göz’ Kavramları (Kültürdilbilimsel Çözümleme)“. International Congress on Social Sciences, Antalya, 92 – 104.
• Peçenek, D. & Ay, S. (2010). “Deyim Tanımlama Sürecinde Bilişsel Biçem Farklılıklarının ve Bağlam Bilgisinin Rolü“. 24. Ulusal Dilbilim Kurultayı Bildirileri, ODTÜ Eğitim Fakültesi Yabancı Diller Eğitimi Bölümü, Ankara, 244 – 256.
• Sarıtaş, S. (2012). “Türk Kültüründe Yüzle İlgili Deyim ve Atasözleri Üzerine Bir Çalışma“. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 28/2012, Konya, 175 – 181.
• Seyfettin, Ö. (1976). Kızıl Elma Neresi?. Ankara: Türk Kültür Yayını.
• Stanojević, M. M. (2013). Konceptualna metafora: temeljni pojmovi, teorijski pristupi i metode. Zagreb: Biblioteka Srednje Europe.
• Suyûtî, C. (2014), Halifeler Tarihi, Çeviren: Onur Özatağ. İstanbul: Ötüken Neşriyat.
• Şafak, E. (2014), Bit Palas, 39. Baskı. İstanbul: Doğan Kitap.
• Taner, H. (2015), Koyma Akıl, Oyma Akıl. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Yeşildağ, S. (2011). Aşk Senin Bir Tarifin Var Mı?. İstanbul: Cinius Yayınları.
• https://www.dersimiz.com/ (Deyimler Sözlüğü Bölümü) Erişim Tarihi: 03.01.2020
• https://www.haberler.com/ - Erişim Tarihi: 03.01.2020
• http://tdk.gov.tr/ (Atasözleri ve Deyimler Sözlüğü Bilümü) Erişim Tarihi: 03.01.2020