17. YÜZYILDA KONYA'DA KADINLARIN GEÇİM KAYGISI: KONYA ŞER‘İYE SİCİLLERİ’NE GÖRE NAFAKA

Yıl 2020, Cilt: 11 Sayı: 2, 176 - 194, 30.11.2020

Betul Tezcan

Öz

Evlilik bağı ve sonrasında meydana gelen birtakım durumlar, eşler arasında çeşitli hukukî meseleleri gündeme getirmektedir. Bunların başında hiç kuşkusuz, ekonomik yeterliliği olsun veya olmasın özellikle kadınlar için, geçim kaygısı gelmektedir. Bu bağlamda değerlendirilen ve maddî ve manevî pek çok gereksinimi kapsayan nafaka; İslâm hukukunda erkeğin sorumluluğundadır. Erkeğin maddî durumunun, nafakanın miktarında ve ödenme şeklinde belirleyici olduğu da bilinmektedir. Örften beslenmesinin yanında temelde İslâm hukuku kaidelerinin ve özelde Hanefî mezhebi içtihatlarının uygulandığı Osmanlı Devleti şer‘î mahkemeleri, tuttukları kayıtlar yoluyla eşler arasındaki hukukî konuların seyrini takip etmeye imkân sağlamaları açısından önemlidir. Bu mahkemelerde görülen davalar arasında yer alan ve boşanma, ölüm yahut gaiplik gibi nedenlerle ortaya çıkan erkeğin nafakayı karşılayamaması ise kadınların geçim kaygılarını mahkemeye taşıyabilmelerini göstermesi bakımından dikkate değerdir. Bu çalışmada; 17. yüzyıla ait Konya Şer‘iye Sicillerinde bulunan nafaka kayıtları, türlü boyutları ile ele alınmıştır. Söz konusu dönemde Konya'da kadınların gerek kendileri gerek velayeti veya vesayeti hasebiyle çocuklar için; eski eşlerinden ya da gaip veya merhum eşlerinin nafaka temini hususunda tayin edilen vekil/kefillerinden nafaka talepleri, asaleten veya vekâleten yaptıkları başvurular üzerinden incelenmiştir. 

Anahtar Kelimeler

Evlilik, Nafaka, Osmanlı Devleti, 17. Yüzyıl, Konya Şer‘iye Sicilleri

Kaynakça

• Arşiv Kaynakları 5, 6, 7, 8, 9, 12, 14, 16, 19, 20, 23, 24, 31, 33, 34, 35, 38, 39 Numaralı Konya Şer‘iye Sicilleri.
• Tetkik Çalışmalar Akgündüz, A. (1986). Mukayeseli İslȃm ve Osmanlı Hukuku Külliyatı. Diyarbakır: Dicle Üniversitesi Hukuk Fakültesi.
• Akgündüz, A. (Haz.). (1993). Osmanlı Kanunnâmeleri ve Hukukî Tahlilleri (6. Kitap II. Kısım). İstanbul: FEY vakfı.
• Aydın, M. A. (2007). Türk Hukuk Tarihi. İstanbul: Hars.
• Bilmen, Ö. N. (1968). Hukuk-ı İslâmiyye ve Istılahatı Fıkhiyye Kamusu (II. Cilt). İstanbul: Bilmen.
• Cin, Halil. (1974). İslam ve Osmanlı Hukukunda Evlenme (No: 341). Ankara: Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi.
• Cin, H. (1988). Eski Hukukumuzda Boşanma. Konya: Selçuk Üniversitesi Basımevi.
• Erbay, C. (2006). Nafaka. DİA içinde. (Cilt. 32, ss. 282-285). İstanbul.
• Hayrât Neşriyat İlmî Araştırma Merkezi Meâl Heyeti. (Haz.). (2004). Kur’an-ı Kerîm ve Muhtasar Meâli. İstanbul: Hayrât Neşriyat.
• Karaman, H. (1978). Mukayeseli İslâm Hukuku I. İstanbul: İrfan.
• Kahraman, S. A. ve Dağlı, Y. (Haz.). (2012). Günümüz Türkçesiyle Evliyâ Çelebi Seyahatnâmesi: Konya-Kayseri-Antakya-Şam-Urfa-Maraş-Sivas-Gazze-Sofya-Edirne. (3. Kitap-1. Cilt). İstanbul: YKY.
• Kurt, A. (1999) Osmanlı'da Kadının Sosyo-Ekonomik Konumu. Osmanlı. (Cilt V). Ankara: Yeni Türkiye, ss. 434-448.
• Sak, İ. ve Aköz, Alaaddin. (2004). Osmanlı Toplumunda Evliliğin Karşılıklı Anlaşma ile Sona Erdirilmesi: Muhâla‘a (18. Yüzyıl Konya Şer‘iye Sicillerine Göre). Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi. (Cilt: 15). ss. 91-140.
• Şemseddin Sâmî, (1996) Doğan, İ. (Haz.), Kadınlar. Ankara: Gündoğan.
• Tezcan, B. (2014). XVI-XVII. Yüzyıl Şerʻiye Sicillerine Göre Konya’da Kadın. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Ankara Yıldırım Beyazıt Üniversitesi. Ankara.
• Zilfi, M. C. (2010). Geçinemiyoruz: 18. Yüzyılda Kadınlar ve Hul, Zilfi, M. C. (Edt.), Alpay, N. (Çev.), Modernleşmenin Eşiğinde Osmanlı Kadınları. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt, ss. 261-294.