ÇANKIRI ŞEHRİNİN ESKİ MAHALLELERİ

Yıl 2021, Cilt: 12 Sayı: 1, 258 - 279, 30.04.2021

Bekir Gökmen

Öz

Çankırı şehri, kuruluşu antik çağa kadar dayanmaktadır. Bir kale yerleşmesi olarak kurulan şehir zamanla surların dışına çıkarak kalenin güney eteklerine doğru gelişmiştir. Osmanlı Devleti’nden günümüze intikal eden şehrin eski mahallelerinin isimleri 1934-1937 yıllarındaki düzenlemelerle değiştirilmiştir. Bu düzenlemelerden önce, toplamda 24’ü bulan mahalle sayısı 10‘a indirilmiştir. Alibey, Alacamescit, Buğdaypazarı, Cami-i Kebir, Çetince, Hacıismailağa, Halilağa, Hocaelvan, Hocaibrahim, Hoca Bahşayiş, İmaret, Karataş, Perdedar, Saray, Şeyhosman, Tabakhane, Tatlıpınar, Taşmescit, Tevfikiye, Yapar, Yeni, Yoğurtçu, Hatır Safa ve Çukur adlı mahalle isimleri düzenlemeden önce bulunmaktaydı. Düzenleme ile Cumhuriyet, Karatekin, Mimar Sinan, İncili Çeşme ve Aksu isimleri altında mahalle sınırları yeniden tasniflenmiş, Alibey, Buğdaypazarı, Karataş, Yeni ve Tabakhane mahalleleri isimlerini ve konumlarını korumuştur. Cumhuriyet dönemi belediye kayıtlarında ve özellikle nüfus kütüklerinde kayıtşı bu mahallelerin halihazırda nerelere tekabül ettiği şimdiye kadar tam olarak ortaya konulmamıştır. Büyük bir kısmı Çankırı kalesinin güneyinde, eski şehir çekirdeği halindeki bu mahalleler, üçerli beşerli şekilde birleştirilerek yeniden isimlendirilmiştir. Bu mahallelerle ilgili tarihi ve coğrafi bilgilerin mekânsal bağlantılarını kuramamak araştırmacılar için büyük güçlükler çıkartmaktadır. Halen Çankırı İli Nüfus Müdürlüğü tarafından kullanılan bu eski mahalle kütük sisteminin nerelere karşılık geldiğini, bu kütüğe bağlı olan vatandaşlar bile bilmemektedir. Bu çalışmada 1930-40’lı yıllarda yeni mahalle sistemine geçtikten sonra mekânsal bilinirliklerini yitiren eski mahalle isimlerinin ve yerlerinin, günümüz mahalle sisteminde ne şekilde yer aldığı ortaya konulmuş ve harita üzerinde gösterilmiştir. Bu sayede Çankırı şehri mahallelerinin konum tespitini bilinen yakın dönemden Osmanlı Devleti yükselme dönemine kadar götürmek mümkündür.

Anahtar Kelimeler

Çankırı, Coğrafya, Şehir, Eski Mahalle, Konum Tespiti

Old Neighborhoods of Çankırı City.

Öz

The history of Çankırı City dates back to the ancient times. The city, which was established as a castle settlement, gradually went beyond the walls and developed towards the southern skirts of the castle. The names of the old neighborhoods of the city, which passed down from the Ottoman Empire to the present day, were changed with the regulations made between 1934-1937. Before these regulations, the number of neighborhoods, which reached up to 24 in total, was reduced to 10. Alibey, Alacamescit, Buğdaypazarı, Cami-i Kebir, Çetince, Hacıismailağa, Halilağa, Hocaelvan, Hocaibrahim, Hoca Bahşayiş İmaret, Karataş, Perdedar, Saray, Şeyhosman, Tabakhane, Tatlıpınar, Taşmescit, Tevfikiye, Yapar, Yeni, Yoğurtçu, Hatır Safa and Çukur neighborhoods were present before the arrangement. With this arrangement, the neighborhood boundaries were re-classified under the names of Cumhuriyet, Karatekin, Mimar Sinan, İncili Çeşme and Aksu but Alibey, Buğdaypazarı, Karataş, Tabakhane, Yeni neighborhoods preserved their old names and places. All of these old neighborhoods’ names and locations, which are mentioned in the old municipal registers and especially in the population registers, has not been revealed exactly. These old neighborhoods, which are located in the south of Çankırı Castle, as the old city core, were renamed by combining them together. Today its impossible to establish spatial connections of historical and geographic information about these unknown neighborhood locations. This makes great difficulties for researchers. Even the citizens registered to this population registry do not know where are these old neighborhoods. In this study, we try to determinate how the old neighborhood system turns in to the new neighborhood system in the 1930s. We also make connections with the current neighborhood system and make a map which displays the old neighborhoods. In this way, it become possible to locate the old neighborhoods of Çankırı from actual time to Ottoman Empire’s period.

Anahtar Kelimeler

Çankırı, Geography, City, Old Neighborhood, Localization

Kaynakça

• Akyol, İ. (2018). Çankırı Şairleri Ahmet Talat Onay. Dr. Kamil Urga Çankırı Araştırmalar Merkezi. Yay. No.:65, Çankırı: Kayıkçı.
• Arslan, Y. (2006). Teberrükat Vakfiye Defteri. Çankırı Araştırmaları Dergisi, 1(1), 133-164.
• Arslan, Y. (2008a). XIX. Yüzyılda Çankırı Esnaf Teşekkülleri ve İş Kolları Bakımından Çankırı Temettuat Defterine Genel Bir Bakış. Çankırı Araştırmaları Dergisi, 3 (3), 9-22.
• Arslan, Y. (2008b). XIX Yüzyılda Çankırı Sosyo-Ekonomik Hayatına Genel Bir Bakış, . 100. Yıla Doğru Çankırı içinde (393-410). ). 4. Çankırı Kültürü Bilgi Şöleni Bildirileri, Çankırı Valiliği. Çankırı:Görsel Tanıtım Ajans Basım.
• Ayhan, B. (1988). Çankırı ve İlçeleri, Ankara:Gülay Ajans.
• Çankırı Valiliği. (1973). Çankırı İl Yıllığı, Ankara:Ata Yayınevi.
• Drew-Bear, T. (2008). Antik Dönemde Çankırı. 100. Yıla Doğru Çankırı içinde (61-68). 4. Çankırı Kültürü Bilgi Şöleni Bildirileri, Çankırı Valiliği, Çankırı:Görsel Tanıtım Ajans Basım.
• Elibol, A. (2008). XIX Yüzyıl Başlarında Çankırı, Çankırı:Kayıkçı Ofset.
• Ergenç, Ö. (1984). Osmanlı Şehrinde Mahallenin İşlev ve Nitelikleri Üzerine. H. İnallcık, N. Göyünç ve H.W. Lowry (Eds.), Osmanlı Araştırmaları IV içinde (s.69-71), İstanbul:Enderun Kitapevi.
• Gökmen, B. (2011). Çankırı İli Coğrafyası, Çankırı Belediyesi Kültür Yay. Çankırı:Yenigün Ofset Matbacılık.
• Kankal, A. (2011). XVI. Yüzyılda Çankırı. Çankırı. Belediyesi Kültür Yay.Çankırı:Yenigün Ofset Matbacılık.
• Recep, F. (2007). Osmanlı Tahrir ve Nüfus Kayıtlarına Göre Çankırı'nın Merkezine (Nefs) ait Mahalle İsimleri, Çankırı Araştırmaları Dergisi, 2( (2), 113-118.
• Roykayı, L. (1928). Çankırı Vilayeti Belediye Hudut Haritası,, Çankırı Belediyesi Dr. Rıfkı Kamil Urga Çankırı Araştırmaları Merkezi.
• Softa, S. (2008). Şehir ve Kimlik: Çankırı Sokakları. Çankırı Araştırmaları Dergisi, 3 (3), 233-248.
• Üçok, A.K. (1949). Çankırı Coğrafyası. Çankırı:Çankırı İl Basımevi.
• Yenigürbüz, E. (2006). Tbp. Kd.Alb. Rıfkı Kamil Urga (1880-1966). Çankırı Araştırmaları Dergisi, 1 (1), 297-303.
• Yılmaz, M. (1994). Çorum İlinde Endüstrinin Tarihsel Gelişimi. Coğrafi Bilimler Dergisi, 2 (1), 55-71.
• Yiğit, İ. (2019). Çankırı Şehri'nin Mekansal Gelişimi. International Journal of Geography and Geography Education, 39, 203-220.