COĞRAFİ İŞARETLERİ VE COĞRAFİ İŞARET POTANSİYELİYLE BOLU İLİ

Yıl 2021, Cilt: 12 Sayı: 1, 223 - 257, 30.04.2021

Murat Tanrıkulu , Emre Doğandor

Öz

Ülkemizde somut ve soyut millî kültür mirasımızın korunması ve gelecek nesillere aktarılması büyük bir önem taşımaktadır. Bunun için yapılan çalışmalar arasında coğrafi işaret tescili yer almaktadır. Kültürel değerlerin kayıt altına alınması ve korunması yanında ticari yarar sağlamayı ve markalaşmayı hedefleyen coğrafi işaret tescili, aynı zamanda kırsala hareketi teşvik eder, bölgesel kalkınma, alternatif turizm, istihdam ve altyapı yatırımlarına zemin hazırlar. Türkiye'de tescil başvurularının üst kurumu Türk Patent ve Marka Kurumu (TPMK)'dur. Kurum, yasa ve yönetmeliklere uygun olarak kendisine yapılan coğrafi işaret başvurularını mahreç işareti, menşe adı ve geleneksel ürün başlıkları altında kabul ederek gerekli incelemelerini yapar. Ardından tescile hak kazanan başvuruları kişi, kurum, kuruluş ve iller adına ayrıntılı izahatıyla birlikte ilan eder. TPMK 2021 yılı Şubat ayı itibarıyla 661 başvuruyu değerlendirmiş ve ilan etmiştir. Şüphesiz ülkemiz, kayıt altına alınmış geleneksel ve yöresel ürünler yönüyle ve iller bazında çok daha fazlasını sahiptir. Bu çalışmada Bolu’nun coğrafi işaretler yönüyle mevcut ve olası potansiyelinin değerlendirilmesi amaçlanmaktadır. Ülkemizin en büyük iki metropolü -İstanbul ve Ankara- arasında, bir kavşak ve durak noktası olan Bolu, adına tescil edilmiş çok sayıda coğrafi işaretli ürüne sahip olmakla birlikte aynı zamanda zengin bir potansiyele de sahiptir. Bu potansiyel; çalışmada gastronomi, el sanatları, tarım ve hayvancılık başlıkları altında izah edilmiş, Bolu’nun coğrafi işaret potansiyelini oluşturabilecek kültürel öğeleri değerlendirilmiş ve bir nevi kayıt altına alınmaya çalışılmıştır. Doküman analizi yapılarak bir durum çalışması temelinde hazırlanan çalışmanın, Bolu ilinin tanıtım ve markalaşma değerine katkı sağlaması umulmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Kültürel değer, Coğrafi işaret, Bölgesel kalkınma, Bolu

Kaynakça

• Ahilik ve Esnaf Duası, (t.y., p.3), http://mudurnu.bel.tr/mudurnu/ahilik-ve-esnaf-duasi, erişim: 07.02.2021.
• Akın, E. B. (2006). Coğrafi İşaret Olarak Tescil Edilmiş Malatya Kayısısının Teknolojik Özelliklerinin Saptanması Ve Gıda Güvenliği Açısından Araştırılması, Hacettepe Üniversitesi Fen Bil. Ens. Gıda Mühendisliği ABD, Doktora Tezi, Ankara.
• Arman, A. (2011). Türk Mutfak Kültürü Tanıtım Sorunu: Mengen Mutfağı Örneği . Düzce: Düzce Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Turizm ve Otel İşletmeciliği Anabilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, Düzce.
• Aşçılar M.T.A.L., (t.y.,), http://ascilikokulu.meb.k12.tr/14/09/133184/okulumuz_hakkinda.html, erişim: 01.02.2021.
• Aydoğdu, A. ve Duman, S. (2017). Destinasyon Çekicilik Unsuru Olarak Gastronomi Turizmi: Kastamonu Örneği, Turizm ve Araştırma Dergisi (TURAR), c. 6, s. 1, ss, 4-23.
• Bahar, O. ve Kozak, M. (2012). Turizm ve Rekabet, Detay Yayın, Ankara.
• Balkanal, Z. ve Sökmen, S. (2017). Seben Alaca Dokumaları, Motif Akademi Halkbilimi Dergisi / Cilt:10, Sayı:20 / 2017 / Aralık, ss. 235-262.
• Bolununsesi, (2005). https://www.bolununsesi.com/haber/133057/abden-kizik-kilimine-destek-2, erişim: 13.11.2020. Bolu Belediyesi Bolu Araştırmaları Merkezi, (BAM). (2016). Aşçılar Diyarından Bolu Lezzetleri, Bolu Belediyesi Bolu Araştırmaları Merkezi Yayınları, Sayı 10, Bolu.
• Bolu Gündem. (2004). http://www.bolugundem.com/mudurnu-bebekleri-dunyaya-tanitilacak-885h.htm, erişim: 11.11.2020.
• Bolu İl Tarım ve Orman Müdürlüğü, (2014), Seben Elması İçin Ortak Çalışma Devam Ediyor, https://bolu.tarimorman.gov.tr/Sayfalar/Detay.aspx?TermStoreId=368e785b-af33-487d-a98d-c11d5495130b&TermSetId=8be51746-23bf-4e90-a865-9d83081e52fc&TermId=85d441d8-1b52-4085-b7ab-dcd2175585f0&UrlSuffix=66/Ilimize-Uygun-Elma-Cesitleri-Belirleniyor, erişim: 25.02.2021.
• Bolu İl Tarım ve Orman Müdürlüğü, (2020). Kızık(Abbasi Armudu) Meyve Bahçesi Tesisi İçin Fidan Üretilecek, https://bolu.tarimorman.gov.tr/Haber/1037/Kizik_abbasi-Armudu_-Meyve-Bahcesi-Tesisi-Icin-Fidan-Uretilecek, erişim: 25.02.2021.
• Coğrafi İşaret Nedir?, (t.y., par 1, par 3, par,4), https://www.ci.gov.tr/sayfa/co%C4%9Frafi-i%C5%9Faret-nedir, erişim: 11.11.2020.
• Çağlı, I. B. (2012). Türkiye’de Yerel Kültürün Turizm Odaklı Kalkınmadaki Rolü: Gastronomi Turizmi Örneği. İstanbul, İstanbul Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Şehir ve Bölge Planlama ABD, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul.
• Çalışkan, V. ve Koç, H. (2012). “Türkiye’de Coğrafi İşaretlerin Dağılış Özelliklerinin Ve Coğrafi İşaret Potansiyelinin Değerlendirilmesi”, Doğu Coğrafya Dergisi, c. 17, s. 28, ss. 193 – 214.
• Doğan, M. (2010). Mengen Havzasının Beşeri ve İktisadi Coğrafyası, Erbain Yayınları, İstanbul.
• Düzce İl Tarım ve Orman Müdürlüğü, (2019) Faaliyet Raporu, erişim: https://duzce.tarimorman.gov.tr/Belgeler/PLANVERAPOR/duzce_faaliyet_raporu-2019.pdf, erişim: 03.02.2021.
• Eker, İ., Çelik, A., Kaya, A. ve Aydın, A. (2019). Bolu’nun Endemik ve Nadir Bitkileri, Bolu Belediyesi Araştırma Merkezi Yayınları, Bolu.
• El Sanatları, (t.y.), http://www.bolu.gov.tr/el-sanatlari, erişim: 11.11.2020.
• Eroğlu, F. (1999). Küreselleşme Süreci ve Kimlik Krizi, Türk Yurdu, Mart, c. 19, ss. 139-141.
• Evliya Çelebi. (2013). Günümüz Türkçesiyle Evliya Çelebi Seyahatnamesi. 1-6. Kitaplar. Haz. Seyit Ali Kahraman, Yücel Dağlı, Ed. Sabri Koz. Yapı Kredi Yayınları, İstanbul.
• Geleneksel Ürün Adı Nedir?, (t.y., par 1.), https://www.ci.gov.tr/sayfa/geleneksel-%C3%BCr%C3%BCn-ad%C4%B1-nedir, erişim: 11.11.2020.
• Gıda Güvenliği Hareketi. (2019). Gıda Hareketi Ambalajlı Su Raporu Tablosu, https://docs.google.com/spreadsheets/d/1sEH9fw_inm-V1QBMc8NDI5uTPBoVId03vgBsCBQe-bk/edit#gid=1127942016.
• Gıda Güvenliği Hareketi (2019). https://docs.google.com/spreadsheets/d/1sEH9fw_inm-V1QBMc8NDI5uTPBoVId03vgBsCBQe-bk/edit#gid=1127942016, erişim: 20.11.2020.
• Gökovalı, U. (2004). ‘Trends in Patenting Activities: Worldwide Evidence and Turkish Case’, Ekonomik Yaklaşım, 15 (50), ss. 13-29.
• Gökovalı, U. (2007), Coğrafi İşaretler ve Ekonomik Etkileri: Türkiye Örneği, İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, Cilt: 21 Sayı: 2,ss. 141-160.
• Gürbüz, M. E. ve Çetin, İ. (2017). 'Mudurnu bebekleri' ilçe ekonomisine katkı sağlayacak, https://www.aa.com.tr/tr/turkiye/mudurnu-bebekleri-ilce-ekonomisine-katki-saglayacak/759390, erişim: 25.02.2021.
• Horng, J., Liu, C., Chou, H. ve Tsai, C. Y. (2012). Understanding the Impact of Culinary Brand Equityand Destination Familiarity on Travel Intentions, Tourism Management, 33(4): 815-824.
• Hoşçcan, N., Genç, K., Şengül, S. (2016). Bolu Kent Markası Oluşturma Sürecinde Aşçılık Kültürü ve Gastronomi Turizminin Önemi: BOLGAMER Önerisi, Journal of Tourismand Gastronomy Studies 4/Special issue 1, ss. 52-76.
• İbn Batûta. (2013). İbn Batuta Seyahatnamesi, (çev.) A. Sait Aykut, Yapı Kredi Yayınları, 2. Baskı, İstanbul.
• İnalcık, H., (2008). Türkiye Tekstil Tarihi Üzerine Araştırmalar, Türkiye İş Bankası Yayınları, İstanbul.
• İnce, Ö. (2006). Kaybolan Mesleklerimiz:Kemik Tarakçılık, http://hasbihal.weebly.com/2006-kemik-tarakccedil305l305k.html, erişim: 25.02.2021.
• Kan, M. ve Gülçubuk, B. (2008). “Kırsal Ekonominin Canlanmasında ve Yerel Sahiplenmede Coğrafi İşaretler”, Uludağ Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 2008, Cilt: 22, Sayı: 2,ss. 57–66.
• Kan, M., Gülçubuk B. ve Küçükçongar, M. (2012). “Coğrafi İşaretlerin Kırsal Turizmde Kullanılma Olanakları”, KMÜ Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 14(22), 93-101.
• Kâtip Çelebi. (2008). Kitab-ı Cihannüma, (Haz.) Orhan Koloğlu, (Ed.) Bülent Özükan, Boyut Yayını, İstanbul.
• Kayabaşı, N. ve Arlı, M. (2001). Cehri (Rhamnus petiolaris)’den elde edilen renkler, Tarım Bilimleri Dergisi, c.7, s.3, ss. 126-134.
• Kuru, S. ve Mert, G. (2008). Bolu İli Gerede İlçesi Geleneksel El Sanatlarından Kemik Tarakçılık, I. Ulusal El Sanatları Sempozyumu, Gazi Üniversitesi Türk El Sanatları Araştırma ve Uygulama Merkezi, 1. 24-26. Ankara.
• Lök, H. ve Yıldız, S. (2015). Yerel Ürünlerin Teşviki Ve Finansmanı, Bolu İlinin Desteklerden Yararlanma Potansiyeli, AİBÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 2015, Cilt:15, Yıl:15, Sayı:3, 15: 157-178.
• MARKA (2011). Gerede’nin Deri ve Deri Ürünlerinde Kümelenmesi Raporu, MARKA Yayınları Serisi, İstanbul.
• Marmara, F. (2021). Yöremizin Unutulmaya Yüz Tutmuş El Sanatları, https://fatmamarmara.wordpress.com/, erişim: 25.02.2021.
• Meteoroloji Genel Müdürlüğü (2016). Köppen İklim Sınıflandırmasına Göre Türkiye İklimi, Araştırma Dairesi Başkanlığı Klimatoloji Şube Müdürlüğü, Ocak – 2016, Ankara.
• Meteoroloji Genel Müdürlüğü (2018). Köppen-Trewartha İklim Sınıflandırmasına Göre Türkiye İklimi, Araştırma Dairesi Başkanlığı Klimatoloji Şube Müdürlüğü, Ankara.
• Metin, R. (2012). 1699‐1718 Yıllarında Bolu’da Yatırım Araçları, Karadeniz Araştırmaları, Sayı 33, ss. 43‐58.
• Mudurnu El Sanatları, (t.y.) El sanatları, http://mudurnu.bel.tr/mudurnu/mudurnu-el-sanatlari, erişim: 25.02.2021.
• Orhonlu, C. (1992). “Bolu”, Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, VI, İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yay: 276‐278.
• Öztürk, M. Z., Çetinkaya, G., Aydın, S. (2017). Köppen-Geiger İklim Sınıflandırmasına Göre Türkiye’nin İklim Tipleri, Coğrafya Dergisi 35, 17-27, İstanbul.
• Sarıoğlu, H. ve Bağcı, V., (2016). Seyahatnamelere Göre Gerede/Bolu El Sanatları, SDÜ ART-E Güzel Sanatlar Fakültesi Dergisi, C.9, S. 17, ss:88-104, Isparta.
• Soysaldı, A. ve Çolak, A., (2018). Bolu – Gerede İlçesi Mangallar Köyü El Örgüsü Çorap ve Patikleri, idil, C. 7, S. 49, ss. 1201-1205.
• Şahin, G., (2011). “Türkiye’nin Coğrafi İşaretleri”, Uluslararası Katılımlı Coğrafya Kongresi, 07 – 10 Eylül 2011, İstanbul.
• Şahin, G. (2013). Coğrafi İşaretlerin Önemi ve Vize (Kırklareli)’nin Coğrafi İşaretleri, Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi Sayı 15,ss. 23-37.
• Şahin, G. (2015). Türkiye Zirai Hayatında Manda (Bubalusbubalis) Yetiştiriciliği ve Manda Ürünlerinin Değerlendirilmesi, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Coğrafya Dergisi 31, 14-40, İstanbul
• Şengül, S. (2018). Destinasyon Gastronomi Marka Değeri Bileşenlerinin Seyahat Niyeti Üzerine Etkisi (Bolu Örneği), AİBÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 2018, Cilt:18, Yıl:18, Sayı: 1, 18: 1-22.
• Talas, M. (2004). Küreselleşme ve Kültür, Küreselleşme ve Psikiyatri, Türk Tabipler Birliği Yayınları Ankara, ss.229-244.
• Tanrıkulu, M. (2007). Türkiye’de Coğrafi İşaretlerin Tespiti ve Tescil Edilmesinin Önemi, Uluslararası Sosyal Bilimler Eğitimi Dergisi, 1(2), 173-184.
• Tanrıkulu, M. (2016). Coğrafya ve Kültür, Mekân, Kültür, Tarih, Coğrafi İşaret, Pegem Akademi Yayınları 2. Baskı, Ankara.
• Tanrıkulu, M. (2020). Covid-19 Gölgesinde Türkiye'de Holistik Turizm Ve Kültüre Dönüş, Avrasya Sosyal ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi (ASEAD), c.7, s.5, ss., 406-417.
• T. C. Tarım ve Orman Bakanlığı, (2020a). Tarım Ürünleri Piyasaları, Tavuk Eti https://arastirma.tarimorman.gov.tr/tepge/Belgeler/PDF%20Tar%C4%B1m%20%C3%9Cr%C3%BCnleri%20Piyasalar%C4%B1/2020-Ocak%20Tar%C4%B1m%20%C3%9Cr%C3%BCnleri%20Raporu/Tavuk%20Eti%20Tar%C4%B1m%20%C3%9Cr%C3%BCnleri%20Piyasa%20Raporu%202020%20ocak.pdf, erişim: 19.11.2020
• T. C. Tarım ve Orman Bakanlığı, (2020b), Bolu Tarımsal Yatırım Rehberi, https://www.tarimorman.gov.tr/SGB/TARYAT/Belgeler/il_yatirim_rehberleri/bolu.pdf, erişim: 19.11.2020.
• Türkiye Cumhuriyeti Tarım ve Orman Bakanlığı HAYGEM (2020). https://www.tarimorman.gov.tr/sgb/Belgeler/SagMenuVeriler/HAYGEM.pdf, erişim: 19.11.2020.
• Texier, C. (2002). Küçük Asya Coğrafyası, Tarihi ve Arkeolojisi, C. 1. (çev.) Ali Suat, Enformasyon ve Dokümantasyon Hizmetleri Vakfı Yayınları, Ankara.
• Tümertekin, E. ve Özgüç, N. (2005). Ekonomik Coğrafya Küreselleşme ve Kalkınma, Çantay Kitabevi, İstanbul.
• Tümertekin, E. ve Özgüç N. (2015). Beşeri Coğrafya, İnsan, Kültür, Mekân, Çantay Kitabevi 15. Baskı, İstanbul.
• TÜİK, (2020). https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Kumes-Hayvanciligi-Uretimi-Eylul-2020-33691, erişim: 19.11.2020.
• TÜRKPATENT, (t.y.,). https://www.ci.gov.tr/cografi-isaretler/liste?il=14, erişim: 25.02.2021.
• Yenisoy, S. (2019). Geçmişten Günümüze Mudurnu Oyaları, ARIŞ Halı, Dokuma ve İşleme Sanatları Dergisi, 90-11. Yumurta Üreticileri Merkez Birliği, (2018). Yumurta Tavukçuluğu Verileri, https://www.yum-bir.org/UserFiles/File/yumurta-veriler2019web.pdf, erişim: 18.11.2020.
• Zencirci, N, Örgeç, M., Özkök Kaşıkçı, İ., Ağı, F. (2020). Anadolu'nun Buğday Mirası: Bolu Iza Buğdayı, https://www.researchgate.net/publication/342313435_ANADOLU'NUN_BUGDAY_MIRASI_BOLU_IZA_BUGDAYI.