Araştırma Makalesi
BibTex RIS Kaynak Göster

Türk Siyasal Hayatına Müdahalelere Bir Örnek: Talât Aydemir ve Darbe Girişimleri

Yıl 2024, Cilt: 15 Sayı: 1, 231 - 250, 30.04.2024

Ünal Karaarslan

https://doi.org/10.54558/jiss.1015304

Öz

Türk Siyasal hayatında Cumhurbaşkanı unvanını alan 12 isimden 6’sı asker kökenlidir. Bu durum ordu mensuplarının siyasete olan ilgisini göstermektedir. Cumhuriyet tarihi boyunca askerler ve siyasetçiler arasındaki çekişme beş darbe girişimi ile dört e-muhtıranın meydana gelmesine neden olmuştur.
Çalışmamızda parlamenter sisteme müdahaleye bir örnek olarak Kurmay Albay Talat Aydemir’in; ülkenin yönetim tarzını ve ülkedeki ekonomik krizi bahane ederek 1962 ve 1963’te kalkıştığı başarısız darbe girişimleri incelenmiştir. Bu olayları Aydemir’in darbelerin temel sorunsalı olarak gördüğü 1960 darbesinden başlayarak incelemeye çalıştık. Çalışmamızın kaynakları arasında konumuza ilişkin araştırma ve inceleme eserleri ile hatıratlar yer almaktadır.

Anahtar Kelimeler

Türk Siyasal Hayatı Demokrat Parti Askeri Müdahaleler Talât Aydemir

Destekleyen Kurum

YOK

Proje Numarası

YOK

Teşekkür

Ailem, Sosyal Bilimler Enstitüsü personeli

Kaynakça

  • KAYNAKÇA Aydemir, T.(2010). Albay Talât AYDEMİR Hatıratım. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
  • Bulut, S . (2009). 27 Mayıs 1960’tan Günümüze Paylaşılamayan Demokrat Parti Mirası . Süleyman Demirel Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi,2009(19),73-90.Retrieved from https://dergipark.org.tr/en/pub/sufesosbil/issue/11419/136409
  • Börklüoğlu, L . (2017). 27 Mayıs Askeri Darbesi Sonrasında Ordu İçinde İktidar Mücadelesi: Milli Birlik Komitesi Ve Silahlı Kuvvetler Birliği . Osmaniye Korkut Ata Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi , 1 (2) , 13-28 . Retrieved from https://dergipark.org.tr/en/pub/oskauiibfd/issue/33177/337086
  • Demir, Y . (2006). Albay Talât Aydemir’in Darbe Girişimleri. Çağdaş Türkiye Tarihi Araştırmaları Dergisi , 5 (13) , 155-171 . Retrieved from https://dergipark.org.tr/en/pub/cttad/issue/25526/269261
  • Cumhuriyet (1962, 2 Şubat). <<Bir intikam hareketine asla müsaade edilmeyecek>> Cumhuriyet. Elde edilme tarihi: 30.03.2021, https://www.cumhuriyetarsivi.com/monitor/index.xhtml
  • Cumhuriyet (1963, 21 Mayıs). <<Dün Gece Yarısı Ankara’da Silahlı bir ihtilal hareketi oldu>> Cumhuriyet 13.934 sayı. Elde edilme tarihi: 16.04.2021, https://www.cumhuriyetarsivi.com/monitor/index.xhtml
  • Cumhuriyet Senatosu Tutanakları 1.Dönem 2.Toplantı 422.Sayısı, 07 Şubat 1964.
  • Çakmak, D. (2008). Türkiye’de asker-hükümet ilişkisi: Albay Talât Aydemir örneği. Gazi Akademik Bakış, (02), 35-68.
  • Çavuşoğlu, H.(2009). Merkez Sağda 27 Mayıs ve 12 Eylül Sonrası Partileşme. Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 12 (22) , 165-178 . Retrieved from https://dergipark.org.tr/en/pub/baunsobed/issue/50240/648089
  • ÇAVUŞOĞLU, H. (2019). Türkiye’nin İlk Koalisyon Tecrübesi: Türk Siyasal Hayatinda Cumhuriyet Halk Partisi (Chp)-Adalet Partisi (Ap) Koalisyonu (1961-1962). Uluslararası Bilimsel Araştırmalar Dergisi (IBAD), 130-138.
  • Emiroğlu, A. (2011). 27 Mayıs 1960 İhtilali Ve Demokrat Parti’nin Tasfiyesi. Selçuk Üniversitesi Sosyal ve Teknik Araştırmalar Dergisi, (1), 13-27.
  • ÖZÇELİK, M. H., & GÜNEŞ, M. (2018). Bir 27 Mayıs Tahlili: Silahlı Kuvvetler Birliği.
  • Önal, T . (2017). 27 Mayıs İhtilali’nin Geride Bıraktıkları ve İnönü Hükümetleri Döneminin Önemli İç Siyasi Gelişmeleri (1961-1965) . Maarif Mektepleri Uluslararası Sosyal ve Beşeri Bilimler Dergisi , 1 (1) , 10-25 . Retrieved from https://dergipark.org.tr/en/pub/mamusbbd/issue/33656/372347
  • T.C Yüksek seçim Kurulu. (2021). 1950-1977 Yılları Arası Milletvekili Genel Seçimleri. Erişim adresi: https://www.ysk.gov.tr/tr/1950-1977-yillari-arasi-milletvekili-genel-secimleri/3007.
  • Birand, M.A. (2019, 04 Haziran ). Talât Aydemir'in İlk Darbe Girişimi | 22 Şubat 1962|32.Gün Arşivi [Video]. Erişim adresi: https://www.youtube.com/watch?v=rfsQHHi3tPE
  • Üniversiteler öğretim üyelerinden bazılarının vazifelerinden affına ve bazılarının diğer fakülte ve yüksekokullarına nakline (1960, 28 Ekim). Resmi Gazete (Sayı: 10641). Erişim adresi: https://www.resmigazete.gov.tr/arsiv/10641.pdf
  • Tekin, Ö. (2017). 27 Mayıs İhtilali’nin Geride Bıraktıkları ve İnönü Hükümetleri Döneminin Önemli İç Siyasi Gelişmeleri (1961-1965). Maarif Mektepleri Uluslararası Sosyal ve Beşeri Bilimler Dergisi, 1(1), 10-25.
  • Türk, H. S. (2006). Seçim, Seçim Sistemleri ve Anayasal Tercih. Anayasa Yargısı, 22(1), 75-113.
  • Türkiye Cumhuriyeti Anayasası (1961, 20 Temmuz). Resmi Gazete (Sayı: 10859). Erişim adresi: https://www.resmigazete.gov.tr/arsiv/10859.pdf
  • Yüksek Adalet Divanınca Verilen Ölüm Cezaları Hakkında Milli Birlik Komitesi Kararları (1961, 16 Eylül). Resmi Gazete (Sayı: 10908). Erişim adresi: https://resmigazete.gov.tr/arsiv/10908.pdf
  • Yaşar, Ö. (2017). 27 Mayıs 1960 Darbesi dönemi çizgisel mizah ve demokrasi.
  • Milletvekili Genel Seçimleri, 2012. (2012, Haziran). Türkiye İstatistik Kurumu Haber Bülteni.Erişim adresi: https://www.ysk.gov.tr/tr/milletvekili-genel-secim-arsivi/2644
  • Talât Aydemir ve Fethi Gürcan haklarındaki ölüm cezasının yerine getirilmesine ve Osman Deniz ve Erol Dinçer haklarındaki ölüm cezasının yerine getirilmesine dair Kanun (1964, 20 Haziran). Resmi Gazete (Sayı: 11738). Erişim adresi: https://www.resmigazete.gov.tr/arsiv/11738 .pdf
  • 5434 sayılı Türkiye Cumhuriyeti Emekli Sandığı Kanununa Ek Geçici Kanunu (1960, 05 Ağustos). Resmi Gazete (Sayı: 10570). Erişim adresi: https://www.resmigazete.gov.tr/arsiv/10570.pdf
  • Sanlı, F. S. (2018). 27 Mayıs’ ın “Zoraki Diplomatları”: 14’lerin Yurtdışı Faaliyetleri. Gazi Akademik Bakış, 11(23), 221-248. Dr. Nazım Bey (2021, 4 Mart). Talât Aydemir'in Hatıratı (Kendi sesinden) [Video]. Erişim adresi: https://www.youtube.com/watch?v=lwwqJDw6gTI&t=3729s
  • Güven, B. ve Ekiz, A. (2019). Türk demokrasi tarihinde kara bir leke: 27 Mayıs. Erişim adresi: https://www.aa.com.tr/tr/demokrasinin-infazi-27-mayis/turk-demokrasi-tarihinde-kara-bir-leke-27-mayis-/1489415 Haydaroğlu, C , Çevik, G . (2016). Türkiye’de Seçim Sistemlerinin Demokrasi Ve Ekonomi İlişkisi Çerçevesinde İncelenmesi. Uluslararası Politik Araştırmalar Dergisi , 2 (1) , 51-63 . DOI: 10.25272/j.2149-8539.2016.2.1.05
  • T.C. Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü.(2014). Dünden Buğüne Başbakanlık (1920-2014):Erişim adresi: https://www.devletarsivleri.gov.tr/varliklar/dosyalar/eskisiteden/yayinlar/genel-mudurluk-yayinlar/basbakanlik__tarihi.pdf
  • T.C. Yüksek Seçim Kurulu.(2012, Haziran). Seçim Arşivi: Milletvekili Genel Seçimleri 1923-2011.Erişim adresi: https://www.ysk.gov.tr/doc/dosyalar/1923-2011-MVSecimleri-Tuik.pdf
  • Millet Meclisi Tutanakları 1.Dönem Tutanak Dergisi: Dönem 1 Cilt 6 Birleşim110 ss.257, 07 Ocak 1962.
  • Türkiye Büyük Millet Meclisi, Yüzüncü Yıl Eserleri. (2020). TBMM OLUŞUMU, ÇALIŞMA ŞARTLARI VE İŞLEMLERİ II. Cilt. Erişim adresi: https://www.tbmm.gov.tr/pdf/Yuzuncu_yilinda_TBMM_2_cilt.pdf

Yıl 2024, Cilt: 15 Sayı: 1, 231 - 250, 30.04.2024

Ünal Karaarslan

https://doi.org/10.54558/jiss.1015304

Öz

Six out of twelve persons who took the title of President in Turkish political life were ex-military officers. This situation indicates the interest of military personnel in politics. Throughout the history of the Republic, the conflict between soldiers and politicians has caused five coup attempts and four e-memorandums.
In this study, as an example of intervention to the parliamentary system, Staff Colonel Talat Aydemir who failed coup attempts in 1962 and 1963 alleging the country's polity and the economic crisis in the country, is examined. We tried to analyze these events starting from the 1960 coup, which Aydemir saw as the main problem of the coups. There are research and examination works and memoirs related to our subject among the sources of our study.

Anahtar Kelimeler

Turkish Political Life Democrat Party Military İnterventions Talat Aydemir.

Proje Numarası

YOK

Kaynakça

  • KAYNAKÇA Aydemir, T.(2010). Albay Talât AYDEMİR Hatıratım. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
  • Bulut, S . (2009). 27 Mayıs 1960’tan Günümüze Paylaşılamayan Demokrat Parti Mirası . Süleyman Demirel Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi,2009(19),73-90.Retrieved from https://dergipark.org.tr/en/pub/sufesosbil/issue/11419/136409
  • Börklüoğlu, L . (2017). 27 Mayıs Askeri Darbesi Sonrasında Ordu İçinde İktidar Mücadelesi: Milli Birlik Komitesi Ve Silahlı Kuvvetler Birliği . Osmaniye Korkut Ata Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi , 1 (2) , 13-28 . Retrieved from https://dergipark.org.tr/en/pub/oskauiibfd/issue/33177/337086
  • Demir, Y . (2006). Albay Talât Aydemir’in Darbe Girişimleri. Çağdaş Türkiye Tarihi Araştırmaları Dergisi , 5 (13) , 155-171 . Retrieved from https://dergipark.org.tr/en/pub/cttad/issue/25526/269261
  • Cumhuriyet (1962, 2 Şubat). <<Bir intikam hareketine asla müsaade edilmeyecek>> Cumhuriyet. Elde edilme tarihi: 30.03.2021, https://www.cumhuriyetarsivi.com/monitor/index.xhtml
  • Cumhuriyet (1963, 21 Mayıs). <<Dün Gece Yarısı Ankara’da Silahlı bir ihtilal hareketi oldu>> Cumhuriyet 13.934 sayı. Elde edilme tarihi: 16.04.2021, https://www.cumhuriyetarsivi.com/monitor/index.xhtml
  • Cumhuriyet Senatosu Tutanakları 1.Dönem 2.Toplantı 422.Sayısı, 07 Şubat 1964.
  • Çakmak, D. (2008). Türkiye’de asker-hükümet ilişkisi: Albay Talât Aydemir örneği. Gazi Akademik Bakış, (02), 35-68.
  • Çavuşoğlu, H.(2009). Merkez Sağda 27 Mayıs ve 12 Eylül Sonrası Partileşme. Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 12 (22) , 165-178 . Retrieved from https://dergipark.org.tr/en/pub/baunsobed/issue/50240/648089
  • ÇAVUŞOĞLU, H. (2019). Türkiye’nin İlk Koalisyon Tecrübesi: Türk Siyasal Hayatinda Cumhuriyet Halk Partisi (Chp)-Adalet Partisi (Ap) Koalisyonu (1961-1962). Uluslararası Bilimsel Araştırmalar Dergisi (IBAD), 130-138.
  • Emiroğlu, A. (2011). 27 Mayıs 1960 İhtilali Ve Demokrat Parti’nin Tasfiyesi. Selçuk Üniversitesi Sosyal ve Teknik Araştırmalar Dergisi, (1), 13-27.
  • ÖZÇELİK, M. H., & GÜNEŞ, M. (2018). Bir 27 Mayıs Tahlili: Silahlı Kuvvetler Birliği.
  • Önal, T . (2017). 27 Mayıs İhtilali’nin Geride Bıraktıkları ve İnönü Hükümetleri Döneminin Önemli İç Siyasi Gelişmeleri (1961-1965) . Maarif Mektepleri Uluslararası Sosyal ve Beşeri Bilimler Dergisi , 1 (1) , 10-25 . Retrieved from https://dergipark.org.tr/en/pub/mamusbbd/issue/33656/372347
  • T.C Yüksek seçim Kurulu. (2021). 1950-1977 Yılları Arası Milletvekili Genel Seçimleri. Erişim adresi: https://www.ysk.gov.tr/tr/1950-1977-yillari-arasi-milletvekili-genel-secimleri/3007.
  • Birand, M.A. (2019, 04 Haziran ). Talât Aydemir'in İlk Darbe Girişimi | 22 Şubat 1962|32.Gün Arşivi [Video]. Erişim adresi: https://www.youtube.com/watch?v=rfsQHHi3tPE
  • Üniversiteler öğretim üyelerinden bazılarının vazifelerinden affına ve bazılarının diğer fakülte ve yüksekokullarına nakline (1960, 28 Ekim). Resmi Gazete (Sayı: 10641). Erişim adresi: https://www.resmigazete.gov.tr/arsiv/10641.pdf
  • Tekin, Ö. (2017). 27 Mayıs İhtilali’nin Geride Bıraktıkları ve İnönü Hükümetleri Döneminin Önemli İç Siyasi Gelişmeleri (1961-1965). Maarif Mektepleri Uluslararası Sosyal ve Beşeri Bilimler Dergisi, 1(1), 10-25.
  • Türk, H. S. (2006). Seçim, Seçim Sistemleri ve Anayasal Tercih. Anayasa Yargısı, 22(1), 75-113.
  • Türkiye Cumhuriyeti Anayasası (1961, 20 Temmuz). Resmi Gazete (Sayı: 10859). Erişim adresi: https://www.resmigazete.gov.tr/arsiv/10859.pdf
  • Yüksek Adalet Divanınca Verilen Ölüm Cezaları Hakkında Milli Birlik Komitesi Kararları (1961, 16 Eylül). Resmi Gazete (Sayı: 10908). Erişim adresi: https://resmigazete.gov.tr/arsiv/10908.pdf
  • Yaşar, Ö. (2017). 27 Mayıs 1960 Darbesi dönemi çizgisel mizah ve demokrasi.
  • Milletvekili Genel Seçimleri, 2012. (2012, Haziran). Türkiye İstatistik Kurumu Haber Bülteni.Erişim adresi: https://www.ysk.gov.tr/tr/milletvekili-genel-secim-arsivi/2644
  • Talât Aydemir ve Fethi Gürcan haklarındaki ölüm cezasının yerine getirilmesine ve Osman Deniz ve Erol Dinçer haklarındaki ölüm cezasının yerine getirilmesine dair Kanun (1964, 20 Haziran). Resmi Gazete (Sayı: 11738). Erişim adresi: https://www.resmigazete.gov.tr/arsiv/11738 .pdf
  • 5434 sayılı Türkiye Cumhuriyeti Emekli Sandığı Kanununa Ek Geçici Kanunu (1960, 05 Ağustos). Resmi Gazete (Sayı: 10570). Erişim adresi: https://www.resmigazete.gov.tr/arsiv/10570.pdf
  • Sanlı, F. S. (2018). 27 Mayıs’ ın “Zoraki Diplomatları”: 14’lerin Yurtdışı Faaliyetleri. Gazi Akademik Bakış, 11(23), 221-248. Dr. Nazım Bey (2021, 4 Mart). Talât Aydemir'in Hatıratı (Kendi sesinden) [Video]. Erişim adresi: https://www.youtube.com/watch?v=lwwqJDw6gTI&t=3729s
  • Güven, B. ve Ekiz, A. (2019). Türk demokrasi tarihinde kara bir leke: 27 Mayıs. Erişim adresi: https://www.aa.com.tr/tr/demokrasinin-infazi-27-mayis/turk-demokrasi-tarihinde-kara-bir-leke-27-mayis-/1489415 Haydaroğlu, C , Çevik, G . (2016). Türkiye’de Seçim Sistemlerinin Demokrasi Ve Ekonomi İlişkisi Çerçevesinde İncelenmesi. Uluslararası Politik Araştırmalar Dergisi , 2 (1) , 51-63 . DOI: 10.25272/j.2149-8539.2016.2.1.05
  • T.C. Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü.(2014). Dünden Buğüne Başbakanlık (1920-2014):Erişim adresi: https://www.devletarsivleri.gov.tr/varliklar/dosyalar/eskisiteden/yayinlar/genel-mudurluk-yayinlar/basbakanlik__tarihi.pdf
  • T.C. Yüksek Seçim Kurulu.(2012, Haziran). Seçim Arşivi: Milletvekili Genel Seçimleri 1923-2011.Erişim adresi: https://www.ysk.gov.tr/doc/dosyalar/1923-2011-MVSecimleri-Tuik.pdf
  • Millet Meclisi Tutanakları 1.Dönem Tutanak Dergisi: Dönem 1 Cilt 6 Birleşim110 ss.257, 07 Ocak 1962.
  • Türkiye Büyük Millet Meclisi, Yüzüncü Yıl Eserleri. (2020). TBMM OLUŞUMU, ÇALIŞMA ŞARTLARI VE İŞLEMLERİ II. Cilt. Erişim adresi: https://www.tbmm.gov.tr/pdf/Yuzuncu_yilinda_TBMM_2_cilt.pdf
Toplam 30 adet kaynakça vardır.

Ayrıntılar

Birincil Dil Türkçe
Konular Türk Siyasal Hayatı
Bölüm Araştırma
Yazarlar

Ünal Karaarslan 0000-0002-5019-3256

Proje Numarası YOK
Yayımlanma Tarihi 30 Nisan 2024
Gönderilme Tarihi 27 Ekim 2021
Yayımlandığı Sayı Yıl 2024 Cilt: 15 Sayı: 1

Kaynak Göster

APA Karaarslan, Ü. (2024). Türk Siyasal Hayatına Müdahalelere Bir Örnek: Talât Aydemir ve Darbe Girişimleri. Çankırı Karatekin Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 15(1), 231-250. https://doi.org/10.54558/jiss.1015304
 Kapak Resmi İndir

Creative Commons Lisansı
Bu eser Creative Commons Atıf 4.0 Uluslararası Lisansı ile lisanslanmıştır.