Analysis of Tanbûri Ömer Altuğ's Works Composed in the Form Sharki in terms of Form

Yıl 2024, Cilt: 15 Sayı: 2, 623 - 638, 25.11.2024

Ayşe Emsal Aksın Çevik

https://doi.org/10.54558/jiss.1544463

Öz

Objective: Studies on the works of composers in Classical Turkish Music include maqam analyses, analyses on the relationship between usûl and pattern, and form analyses. These studies reveal the way each composer created his/her work. This study aims to analyze the works of Ömer Altuğ, one of the well-known tanbûri and composers of the 20th century, composed in the form sharki and to reveal how the composer used the form sharki.
Method: In the study, a descriptive approach was followed and document survey model was used. Nine oral works of the composer in the state choir sheet music archive were identified. In the formal analysis of these works, Oter (2018) method was used to reveal the unity of lyrics and melody.
Findings: In this section, the type of arûz rhythm of the lyrics of the composer's songs were determined. If there are rhythm errors in the lyrics, interpretations are made about them. In this research, which was based on the question “What is the structure of Tanbûri Ömer Altuğ's works in the form sharki?”, results were reached about how the lyrics in the composer's works were used together with the melody.
Conclusion: According to the results of the research, it was determined that the composer used a total of six different the form sharki in his works. In addition, it is concluded that the composer composed the lyrics of his works in quartet form, which is widely used in the form sharki.
Originality: Studies on Tanbûri Ömer Altuğ are quite limited. It has been determined that the composer's works have not been analyzed with any method. In this study, the songs of this composer were analyzed within the interaction of lyrics and melody.

Anahtar Kelimeler

Tanbûri Ömer Altuğ, form sharki, Classical Turkish Music

Tanbûri Ömer Altuğ’un Şarkı Formunda Bestelediği Eserlerinin Biçim Yönünden Tahlili

Öz

Amaç: Klasik Türk Müziği’nde bestekârlarının eserlerine dair çalışmalarda makam analizleri, usul-vezin ilişkisini inceleyen analizler ve biçim analizleri yürütülmektedir. Bu çalışmalar her bestekârın eserini oluşturma biçimini ortaya koymaktadır. Bu araştırmada 20. Yüzyılın tanınmış tanbûri ve bestekârlarından Ömer Altuğ’un şarkı formunda bestelediği eserlerini biçim yönünden incelemeyi ve bestekârın şarkı formunu nasıl kullandığını ortaya koymayı amaçlamaktadır.
Yöntem: Çalışmada betimsel bir yaklaşım izlenerek doküman tarama modeli kullanılmıştır. Bestekârın devlet korosu nota arşivinde yer alan dokuz adet sözlü eseri tespit edilmiştir. Bu eserler üzerinden yapılan biçim analizinde, güfte-ezgi birlikteliğinin ortaya çıkması amacıyla Oter (2018) yöntemi kullanılmıştır.
Bulgular: Bu bölümde bestekârın şarkılarının güftelerinin vezinleri tespit edilmiştir. Güftelerde vezin hataları var ise bununla ilgili yorumlar yapılmıştır. Tanbûri Ömer Altuğ’un bestelemiş olduğu şarkı formundaki eserlerinin yapısı nasıldır? sorusu üzerinden yola çıkılan bu araştırmada, bestekârın eserlerindeki güfteleri, ezgi ile birlikte nasıl kullanıldığına dair sonuçlara ulaşılmıştır.
Sonuç: Araştırma sonuçlarına göre bestekârın sözlü eserlerinde toplamda altı farklı şarkı biçimi kullandığı tespit edilmiştir. Bununla birlikte bestekârın eserlerinin güftelerini, şarkı formunda yaygın bir şekilde kullanılan dörtlü biçimde bestelediği sonucu ortaya çıkmaktadır.
Özgünlük: Tanbûri Ömer Altuğ ile ilgili yapılan çalışmalar oldukça kısıtlıdır. Bestekârın eserlerinin herhangi bir yöntem ile analiz edilmediği tespit edilmiştir. Bu çalışmada, söz konusu bestekârın şarkıları güfte-ezgi etkileşimi içerisinde analiz edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Tanbûri Ömer Altuğ, şarkı formu, Klasik Türk Müziği

Kaynakça

• Akgün, E. ve Giray, M. Z. (2023). Musikide dönüşümün somut örneği şarkı formu, İnönü Üniversitesi Kültür ve Sanat Dergisi, 9(1), 156-162.
• Aksın Çevik, A. E. (2021a). III. Selim’in sanatçı kişiliği ve beste formundaki eserlerinin usul-aruz ilişkisi bakımından incelenmesi. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (45), 197-209.
• Aksın Çevik, A. E. (2021b). Beste formundaki eserlerin biçim, ezgi ve usûl açılarından incelenmesi (Yayımlanmamış doktora tezi). Gazi Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü, Ankara.
• Aktaş, N. (2020). Tanbûri Nûmân Ağa’nın şarkı formundaki eserlerinin Arel-Ezgi-Uzdilek ses sistemindeki makamsal yapıya göre karşılaştırmalı analizi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Ondokuz Mayıs Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, Samsun.
• Algan, G. (2023). Dârü’l-Elhân külliyatında bulunan Anadolu halk şarkılarının makam ve terkip özellikleri açısından incelenmesi (Yayımlanmamış doktora tezi). Gazi Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü, Ankara.
• Altay, A. (2010), XIX. yüzyıl Türk Klasik Müziği şarkı formunda kullanılan makam, güfte ve konular üzerine bir araştırma (Yayımlanmamış yüksek lisan tezi). Erciyes Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü, Kayseri.
• Altuğ, A. (2001). Tanbûri bestekâr Ömer Altuğ’un hayatı ve eserleri (Yayımlanmamış lisans tezi). Selçuk Üniversitesi Devlet Konservatuvarı Türk Sanat Müziği Bölümü, Konya.
• Altuntaş Koca, Z. (2020). Sahibini Sesi Firması’nın 1924 ve 1928 yılında katalogladığı taş plak listelerinde yer alan gazellerin biçim analizi. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Gazi Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü, Ankara.
• Benli, E. (2020), Yürük semâi formunun biçim analizi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, Ankara.
• Cinpir, E. (2019). Klâsik Türk Mûsıkîsi’nde ağırsemâî formunun tahlili ve tasnifi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, Ankara.
• Çağdaş, H. (2020). Melale aşina bir bestekâr - Tamburi Ömer Altuğ, Hayat Ağacı Sivas-Kültür Dergisi (40), 13-21.
• Demeli, Ş. (2012). Hacı Ârif Bey’in bestelemiş olduğu şarkı formunda ve hüzzam makamındaki eserlerin analizi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Erzurum.
• Devlet Korosu (28 Ağustos, 2024). Sanat müziği nota arşivi, http://www.sanatmuziginotalari.com/
• Dilçin, C. (2019). Örneklerle şiir bilgisi. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Ersoy, G. (2018). Saadeddin Kaynak’a ait TRT repertuarında yer alan şarkı formundaki eserlerinin makamsal analizi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Atatürk Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü, Erzurum.
• Ezgi, S. (1935). Nazarî, amelî Türk musikîsi, Cilt:3, İstanbul: Bankalar Basımevi.
• Gidiş, V. (2012). Tanburi Mustafa Çavuş’un hayatı ve şarkı formundaki on eserinin makamsal açıdan analizi (Sanatta Yeterlilik Tezi). Haliç Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Latifoğlu, A. U. (2023). Münir Nureddin Selçuk’un gazel icrâcılığı (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Ankara Müzik ve Güzel Sanatlar Üniversitesi Müzik ve Güzel Sanatlar Enstitüsü, Ankara.
• Mutlu, M. (2023). Udî Nevres Bey ve Yorgo Bacanos’un şarkı formundaki eserlerinin usûl-arûz vezin ilişkisi yönünden incelenmesi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Akdeniz Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü, Antalya.
• Özen, E. (2019). Türk makam müziğinde şarkı formu incelemesi ve analizi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). İstanbul Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Özkalın, H. (2018). Sözleri Yûnus Emre’ye ait olan ve şarkı formunda bestelenmiş eserlerin makam ve prozodi açısından incelenmesi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Atatürk Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü, Erzurum.
• Özkan, İ. H. (2003). Türk mûsıkîsi nazariyatı ve usûlleri. İstanbul: Ötüken Neşriyat.
• Öztuğ, H. K. (2024). Cinuçen Tanrıkorur’un curcuna, düyek usûllerindeki şarkılarının usûl-arûz vezni ilişkisi yönünden incelenmesi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya.
• Şenduran, F. M. (2019). Türk Mûsikîsinde kâr formunun yapısı ve değişimi üzerine bir inceleme (Yayımlanmamış doktora tezi). Gazi Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü, Ankara.
• Tektaş, E. (2020). Tanburî Numan Ağa’nın şarkı formundaki eserlerinin Arel-Ezgi-Uzdilek ses sistemindeki makamsal yapıya göre karşılaştırmalı analizi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Ondokuz Mayıs Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, Samsun.
• Toker, D. (2014). Arif Sami Toker’in nihavend makamında şarkı formundaki eserlerinin biçimsel analizi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Haliç Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Türkel Oter, S. (2018) Klasik Türk Mûsikîsi’nde sözlü eserlere yönelik olarak yeni bir form analiz yöntemi önerisi. Turan-Sam Uluslararası Bilimsel Hakemli Dergi, 10(39), 292-309.