İstihbarat ve Mekânsal İstihbarat

Yıl 2023, , 1768 - 1783, 01.09.2023

Halil İbrahim Onyıl

https://doi.org/10.21597/jist.1229158

Cited By: 1

Öz

Harita Mühendisliği mesleğinin çalışma alanı olan, konum ve mekân verisinin toplanması, değerlendirilmesi, analizi ve sunulması birçok alanda olduğu gibi askeri alanda da iş başındadır. Savaşların ve harekâtların, mekândan bağımsız düşünülemediği bilinmektedir. Bu bağlamda mekân ve konum verisini yalnızca bir savaş alanı olmanın ötesine taşıyıp, savaşın seyrine yön verecek bir veri olarak kullanmak ise mümkündür. Mekânsal verilerin temini ve kullanım alanlarından bir tanesi de, istihbarattır. Bu makale kapsamında, istihbaratın genel tarih içerisindeki yeri, farklı dillerdeki anlamı, istihbaratın metodolojisi anlatılmıştır, sonrasında teknik istihbaratın mekânsal algı yönü olan mekânsal istihbaratın tanımı ve kavramları açıklanmıştır. Son olarak mekânsal istihbaratın, veri toplama ve analiz yapabilme araçları olan; coğrafi bilgi sistemleri (CBS) ve uzaktan algılama teknolojileri (UAT) açıklanmıştır. İstihbaratın, mekânsal boyutunu konu edinen ve ülkemizdeki askeri harekât alanlarında, mekânsal istihbaratın kullanılabilirliğini arttırmak amacıyla bir kısım öneriler sunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

İstihbarat, Mekansal İstihbarat, Coğrafi Bilgi Sistemleri, Uzaktan Algılama, Teknoloji

Intelligence and Geospatial Intelligence

Öz

The collection, evaluation, analysis and presentation of location and spatial data, which is the field of study of the Survey Engineering profession, is at work in the military as well as in many other fields. It is known that wars and operations cannot be considered independent of space. In this context, it is possible to take the space and location data beyond just being a battlefield and use it as a data that will guide the course of the war. One of the fields of supply and usage of spatial data is intelligence. Within the scope of this article, the place of intelligence in general history, its meaning in different languages, the methodology of intelligence are explained, then the definition and concepts of geospatial intelligence, which is the spatial perception aspect of technical intelligence, are explained. Finally, geospatial intelligence, data collection and analysis tools; geographic information systems (GIS) and remote sensing technologies (RST) are explained. Some suggestions have been presented in order to increase the usability of geospatial intelligence in the fields of military operations in our country, which deals with the spatial dimension of intelligence.

Anahtar Kelimeler

Intelligence, Geospatial Intelligence, Geographic Information Systems, Remote Sensing, Technology

Kaynakça

• Acar, Ü. (2011). İstihbarat. Akçağ Yayınları. Ankara.
• Agrell, W. (2007). When Everything is Intelligence-Nothing is Intelligence. The Sherman Kent Center for Intelligence Analysis Occasional Papers. Vol.1. No.5. 27.10.2010 tarihinde Bilgi Portalı: https://www.cia.gov/library/kent-center-occasionalpapers/pdf/OPNo4.pdf adresinden alındı.
• Al-Ahmadi, K., Al-Amri, A., See, L., (2013). A Spatial Statistical Analysis of the occurrence of earthquakes along the Red Sea floor spreading: Cluster of Seismicity. Arabian Journal of Geosciences. 7(7). 2893-2904.
• Akyürek, Ö., Arslan, O., (2018). Kocaeli İli ve Çevresinde (1900-2016) Yılları Arasında Gerçekleşen Tarihsel Depremlerin Konumsal İstatistik Analizi. Geomatik Dergisi. 3(1), 48-62.
• Aydar, U. (2020) Coğrafi Bilgi Sistmeleri Kullanılarak Yaban Hayatı Çeşitliliği ve Avlak Alanları Risk Haritaların Üretilmesi. Türkiye Coğrafi Bilgi Sistemleri Dergisi. Cilt: 2. Sayı: 2.ss. 44-56.
• Atak, V. O., (2019). Google Earth Uydu Görüntülerinin Konumsal Doğruluğu. Harita Dergisi, Ocak, Sayı: 161, 11-25.
• Ataseven, B. (2013). Yapay Sinir Ağları İle Öngörü Modellemesi. http://dspace.marmara.edu.tr/handle/11424/1114 adresinden alındı.
• Aydın, N. (2008). İşte İstihbarat. Kum Saati Yayınları. İstanbul.
• Aysal, N. (2007). Çöküşten Mütarekeye Osmanlı’da Haberalma. Ankara Üniversitesi Türk İnkılap Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi. Sayı.40. ss.523-543.
• Başaran, N., Özaydın Yılmaz, H., Kahveci, H., Eroğlu, E., (2020) Tarihi Kent Meydanlarındaki Bitkilerin CBS Tabanlı Mekansal Dağılım Analizi; İstanbul Örneği. Peyzaj Araştırmaları ve Uygulamaları Dergisi. 2 (2), 96-104.
• Bekele, N. (2019) Assessment and Modeling of Geo-Spatial Technology and Geo-Spatial Intelligence Support for Joint Military Operations. Journal of Geographic Information System, 11, 97-110. https://doi.org/10.4236/jgis.2019.111008
• Biljecki, F., Stouff, R., Kalantari, M., (2021). Emeging topics in 3D GIS. Transactions in GIS. 25(1), 3-5.
• Bolakar, H. (2014) Trafik Kazalarının Yapay Sinir Ağları İle Modellenmesi: Erzurum İli Örneği. Atatürk Üniversitesi. Fen Bilimleri Enstitüsü. Erzurum.
• Born, H. ve Wills, A. (2007). Intelligence Ethics: A Complete Cycle. Yayınlanmış bildiri. European Consortium for Political Research Conference (6-7 Eylül 2007). 05.01.2011 tarihinde Bilgi Portalı: http://www.essex.ac.uk/ecpr/events/generalconference/pisa/papers/PP1737.pdf adresinden alındı.
• Camphell, J.B., Wyne R.H., (2011). Introduction to Remote Sensing, The Guildford Press, ss.667, New York.
• Çağlar, B., Yavuz, U., (2021). Finansal Haberlerin Bitcoin Fiyatlarına Etkisinin Yapay Sinir Ağları İle Analizi. Bilişim Teknolojileri Dergisi , 14 (1) , 65-78 . DOI: 10.17671/gazibtd.703688
• Çakır, F. (2019). Yapay Sinir Ağları – Matlab Kodları ve Matlab Toolbox Çözümleri. Ankara. Nobel Yayınları.
• Çalışkan, A. B., (2019). Spektra Sınıflandırma Yöntemlerinin Karşılaştırılması ve Doğruluk Analizi. Cumhuriyet Üniversitesi Fen Bilimleri Ensitüsü Yüksek Lisans Tezi. Sivas.
• Demirel, Y., (2007). Toplu Konut İnşaat Maliyetlerinin Yapay Sinir Ağları İle Tahmini. Süleyman Demirel Üniversitesi Mühendilik Mimarlık Dergisi. 22(4), 53-60.
• Doran, İ., Bağdatlı, M. C., (2014). Tarımsal Sürdürülebilirlikte Uzaktan Algılamanın Önemi, Dicle Üniversitesi Fen Bilimeleri Enstitüsü Dergisi (DÜFED), 3(1), 29-32.
• Deveci, M., (2012). Yapay Sinir Ağları ve Bekleme Süresinin Tahmininde Kullanılması. Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İşletme Anabilim Dalı Üretim Yönetimi Bilim Dalı Yüksek Lisans Tezi. Ankara.
• Dönmez, Ş. Ö., (2015). Obje Tabanlı Sınıflandırma Yaklaşımı İle 3. Seviye Ulusal Arazi Örtüsü Kullanımının Belirlenmesi. İstanbul Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi, İstanbul.
• Düzgün, Ş., (2010). Coğrafi Bilgi Sistemleri Ders Notları, TÜBA Açık Ders Malzemeleri, Ankara. Erdoğan, S., (2010). Epidemiyolojide CBS Uygulamaları: Konumsal Kümeleme Yöntemlerinin Karşılaştırılması-Menejit Örneği. Harita Teknolojileri Dergisi. 2(2), 23-31.
• Eroğlu, H. (2003). Klasik Dönemde Osmanlı Devletinin İstihbarat Stratejileri. Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Tarih Bölümü Tarih Araştırmaları Dergisi. Cilt:22. Sayı:34. Ankara.
• Erkaymaz, H., ve Yaşar, Ö., (2011). Yapay Sinir Ağları İle Hava Sıcaklığı Tahmini. 5. International Computer & Technologies Symposium. 22-24 September. Elazığ. Turkey.
• Fell, R., Corominas, J., Bonnard, C.H., Cascini, C., Leroi, E., Z. Savage, W. (2008). Guidlines for landslide susceptibility hazard ve risk zoning for land use planinig. Engineering Geology. 102, 99-111.
• Fleming, S., Jordan, T., 2007. Feature identification from commercial satellite imagesfor military and homeland security operations in coastal zones. Journal ofApplied Remote Sensing 1 (1), 013508. http://scitation.aip.org/dbt/dbt.jsp?KEY=JARSC4\&Volume=1\&Issue=1 (accessed 04.10.2008)
• Fleming, S., Jordan, T., Madden M., Usery, E.L., Welch, R., (2009) GIS application for military operations in coastal zones. ISPRS Journal of Photogrammetry and Remote Sensing 64, 213–222.
• Galgano, F., & Palka, E. (2012). Modern Military Geography (1st ed.). Taylor and Francis. Retrieved from https://www.perlego.com/book/1607159/modern-military-geography-pdf (Original work published 2012) Geoint (2020) https://en.wikipedia.org/wiki/Geospatial_intelligence adresinden 03.02.2021 tarihinde alındı.
• Geoint Basic Doctirine. (2006). National Geospatial Intelligence Agency. USA.
• Geoint Basic Doctirine. (2018). National Geospatial Intelligence Agency. USA.
• Goztepe K., Akdag A., (2015).“Coğrafi Analiz Sistemi (CAS) ile Askeri Karar Verme Süreci Etkinliğinin Artırılması”, Harita Teknolojileri Elektronik Dergisi, 2015 (2) 56-68, doi: 10.15659/hartek.15.08.102
• Gündoğar, A.Ö. (2007). Küreselleşme Zemininde Modern İstihbarat. Harp Akademileri Komutanlığı. Stratejik Araştırmalar Enstitüsü. Uluslararası İlişkiler Ana Bilim Dalı. Yayınlanmış Yüksek Lisans Tezi. İstanbul.
• İlter, E. (2002). Mill İstihbarat Teşkilatı Tarihçesi. MİT Basımevi. Ankara. 20.11.2009 tarihinde Bilgi Portalı: http://www.mit.gov.tr/tarihce/index.html adresinden alındı.
• Haydaroğlu, İ. (1993). II’nci Abdülhamit’in Hafiye Teşkilatı Hakkında Bir Risale (I’inci Kısım). Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Tarih Bölümü Tarih Araştırmaları Dergisi. Cilt:17. Sayı:28. ss.109-133. Ankara.
• Hamzaçebi, Ç. (2011). Yapay sinir ağları: tahmin amaçlı kullanımı MATLAB ve Neurosolutions uygulamalı. Ekin Basım Yayın Dağıtım.
• Hepdeniz, K., ve Soyaslan, İ.İ., (2018). CBS ve Frekans Oranı Yöntemi Kullanılarak Isparta-Burdur Dağ Yolu Heyelan Duyarlılığının Değerlendirilmesi.Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi. 9(2, 179-186). Doi: 10.29048/makufebed.414392
• Hyder, A., E. Shahbazian, E. Waltz, (2002) Multisensor Fusion, NATO Science Series, II. Mathematics, Physics and Chemistry, Vol. 70, Kluwer, Dordrecht, The Netherlands, 944 pp.
• Johnson, L.K. (2007). Introduction. (Edt. Loch K.Johnson). Handbook of Intelligence Studies. Routledge. ss.1-16. USA.
• Kaplan, R.D., (2013) The Revenge of Geography: What the Map Tells Us About Coming Conflicts and the Battle Against Fate. The AAG Review of Books 1(1), pp. 1–3. doi:10.1080/2325548X.2013.785741.
• Karan, K. (2008). Türk İstihbarat Tarihi Yıldız İstihbarat Teşkilatı ve Teşkilat-ı Mahsusa’dan MİT’e. (2.b.). Truva Yayınları. İstanbul.
• Karakaş, E., Karadoğan. S., Arslan. H., (2004). Suç Haritaları ve Bilgisayar Teknolojisi. Pamukkale Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Mühendislik Bilimleri Dergisi. Cilt:10. Sayı: Özel Sayı. ss: 37-42.
• Kahn, David.(2006). The Rise of Intelligence, Foreign Affairs.Vol.85.New York.
• Kent, A.J., Davies, J. M., (2013) Hot geospatial intelligence from a Cold War: the Soviet military mapping of towns and cities. Cartography and Geographic Information Science, 40:3, 248-253, DOI:10.1080/15230406.2013.799734
• Kızılelma, Y., Karabulut, M., Gürbüz, M., Topuz, M., Ceylan, E. (2013). Niğde Şehri ve Yakın Çevresinin Zmansal Değişiminin Uzaktan Algılama ve CBS Kullanılarak İncelenmesi. Journal of World of Turks. 5(3), ss:21-34.
• Kumcu, K. (2009). Bilgi Güvenliği ve Kriptolojiye Giriş. SAREN. İstanbul.
• Kapan, K., & Kuşçu, Ö. E. (2021). Kavramsal ve tarihsel açıdan askeri coğrafya: Coğrafya mı? Jeopolitik mi? Türk Coğrafya Dergisi, (78), 145-154. https://doi.org/10.17211/tcd.1006406
• Kuşçu, Ö. E., Kapan, K., (2022) Askeri Coğrafyada Jeostratejik Koşulların Mekânsal Kullanımı. TÜCAUM Uluslararsı Coğrafya Sempozyumu. 12-14 Ekim. 439-454. Ankara.
• Küçükbaş, H. (2015) Bilgi Yönetimi Yaklaşımlarındaki Değişimin İstihbarat Analizine Etkisi, Harp Akademileri Stratejik Araştırmalar Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi. İstanbul.
• Ledoux, H., Biljecki, F., Dukai, B., Kumar, K., Peters, R., Stoter, J., & Commandeur, T. (2021). 3dfier: automatic reconstruction of 3D city models. Journal of Open Source Software, 6(57), 2866.
• Majumdar, S. (2021). The Role of Remote Sensing and GIS in Military Strategy to Prevent Terror Attacks. Intelligent Data Analytics for Terror Threat Prediction: Architectures, Methodologies, Techniques and Applications, 79-94. https://doi.org/10.1002/9781119711629.ch4 Mit (2023) https://www.mit.gov.tr/isth-olusum.html adresinden 03.02.2021 tarihinde alındı.
• McDonald, E.V., Bullard, T., (2016) Military Geosciences and Desert Warfare: Past Lessons and Modern Challenges. Springer-Verlag New York Inc. United States.
• McDowell, D. (2009). Strategic Intelligence. A Handbook for Practitioners, Managers, and Users. (5.b.). Scarecrow Press. UK.
• Modsimmer (2023). http://modsim.metu.edu.tr/tr/cografi-bilgi-sistemleri-ve-uzaktan-algilama-laboratuvari adresinden 31.03.2023 tarihinde alındı.
• Numes, P., C, A., Teodoro, M. F., (2017) Information Gathering, Management and Transfering for Geospacial Inteligence. AIP Conference. DOI: 10.1063/1.4982016.
• Nwachukwu, M.A., Nwachukwu, J., Anyanwu, J., Bababtunde, A., Ekweogu, C., Nwachukwu, A. N., (2022) Geospatial Intelligence Training Concept for Terrorism Surveillance, Nigeria to Infusive Sub-Saharan African Countries. American Journal of Geospatial Technology (AJGT). 1(1), DOI:https://doi.org/10.54536/ajgt.v1i1.537 Onyıl, H.İ., Yılmaz, M., (2020). Açık Kaynak Kodlu Yazılımlarla Web Tabanlı Mekansal Analizlerin Gerçekleştirilmesi. Türkiye Coğrafi Bilgi Sistemleri Dergisi. Cilt: 2. Sayı: 2. ss. 76-82.
• Onyıl, H. İ., (2022). Geospatial Intelligence (GeoINT) Risk Maps producing with Geographic Information Systems (GIS) and Creation of the 2D Simulation Model. Advanced GIS, 2(1), 01–07. Retrieved from https://publish.mersin.edu.tr/index.php/agis/article/view/80
• Oxendine, C., O'Banion, M., Wright, W., Irmischer, I., Fleming, S., (2019) "Rapid Terrain Generation for GeoVisualization, Simulation, Mission Rehearsal, & Operations" USA Military Academy Press, West Point Research Papers, 20-24, USA.
• Ödemiş, R.G. ( 2014) Terörle Mücadelede İnsan İstihbaratı ve Teknik İstihbarat İlişkisi, Harp Akademileri Stratejik Araştırmalar Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi, İstanbul.
• Örüklü, E., (1988). Uzaktan Algılama, Yıldız Üniversitesi Yayınları, İstanbul.
• Özkan, T. (2003). MİT’in Gizli Tarihi. (7.b.). Alfa Basım Yayın. ss.83. İstanbul.
• Özdağ, Ü. (2009). İstihbarat Teorisi. (3.b.). Kripto Yayınları. Ankara.
• Öztemel, E. (2012). Yapay Sinir Ağları . 3. Baskı. Papatya Yayıncılık. İstanbul.
• Öztoprak, M. (2011) Karar Destek Sistemlerinin İstihbarat Amaçlı Kullanımı ve 2005-2010 Arası Dönemde Türkiye ve İsrail’in Stratejik Karar Verme Modülü Yardımıyla İncelenmesi, Harp Akademileri Komutanlığı Stratejik Araştırmalar Enstitüsü. Yenilevent, İstanbul.
• Reus, N. M., Kerbusch, P.J.M., Schadd, M.P.D., (2023) Geospatial analysis for Machine Learning in Tactical Decision Support. Report of Developing Actionable Data Farming Decision Support for NATO. NATO ST Organization. STO-MP-MSG-184.USA.
• Richelson, J.T. (2007). The Technical Collection of Intelligence. (Edt. Loch K.Johnson). Handbook of Intelligence Studies. içinde. USA: Routledge. ss.105-117.
• Rijal, S., Wang, G., Woodford, P.B., Howard, H.R., Hutchinson, J.M. S., Hutchinson, S., Schoof, J., Oyana, T.J., Li, R., Park, L.O., (2018) Detection of gullies in Fort Riley military installation using LiDAR derived high resolution DEM, Journal of Terramechanics,Volume 77,Pages 15-22,ISSN 0022 4898,https://doi.org/10.1016/j.jterra.2018.02.001.
• Sarı, S., Türk, T., (2020). Depremde Meydana Gelebilecek Bina Hasarlarının Coğrafi Bilgi Sistemleri İle İncelenmesi. Türkiye Coğrafi Bilgi Sistemleri Dergisi. 2 (1), 17-25.
• Soydaş, M., (2019). Aircraft Detection from Large Scale Remote Sensing Images with Deep LearningTechniques.Istanbul Technical University Informatics Institute Master Thesis. Istanbul.
• Sunar, F., Özkan, C., Osmanoğlu B. (2011). Uzaktan Algılama, Anadolu Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi Ders Kitabı. Anadolu Üniversitesi Yayınları. Eskişehir.
• Steele, R.D. (2007). Open Source Intelligence. (edt. Loch K.Johnson). Handbook of Intelligence Studies. Routledge.ss.129-147. USA.
• Şimşek, E. (2004). Türkiye’de İstihbaratçık ve MİT. Kum Saati Yayınları. İstanbul.
• Tbb (2023) https://www.tbb.org.tr/tr adresinden 03.02.2021 tarihinde alındı.
• Tağıl, Ş., Alevkayalı, Ç., (2013). Ege Bölgesinde Depremlerin Mekansal Dağılımı: Jeoistatistiksel Yaklaşım. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi. 6(28), 370-379.
• Taşar, B., Üneş, F., Demirci, M., Kaya, Y. (2018). Yapay sinir ağları yöntemi kullanılarak buharlaşma miktarı tahmini . Dicle Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Mühendislik Dergisi, 9(1), 543-551. Retrieved from https://dergipark.org.tr/en/pub/dumf/issue/36316/413068.
• Tzu, S. (2001). Savaş Sanatı. (Çev. Adil Demir). İstanbul: Kastaş Yayınları.
• Udono, T., ve Sah, A.K. (2002). Hazard mapping and vulnerability assesment, Regional Workshop on Total Disaster Risk Managment, 7-9 August 2002.
• Wiki (2023) https://tr.wikipedia.org/wiki/%C4%B0stihbarat_te%C5%9Fkilatlar %C4%B1_listesi adresinden 03.01.2023 tarihinde alındı.
• Winters, H. A., (2020) Battling the elements: weather and terrain in the conduct of war. Johns Hopkins University Press. United States. ISBN:9781421440255, 1421440253
• Yalçın, C., Sabah, L., (2017). Açık Kaynak Kodlu CBS ve Analitik Hiyerarşi Süreci(AHP) Yöntemi Kullanılarak Edirne Sanayi İşletmelerinin Deprem Tehlike Analizi. Düzce Üniversitesi Bilim ve Teknoloji Dergisi. 5(2017), 524-537.
• Yalçın, C., Sabah, L., (2018). CBS Tabanlı Bulanık Mantık ve AHP Yöntemleri Kullanılarak Adıyaman İlçelerinin Deprem Tehlike Analizinin Oluşturulması. Adıyaman Üniversitesi Mühendislik Bilimleri Dergisi. 8(2018), 101-113.
• Yalınpala, E. S., Körpe, Ö., (2021) Sanal görüş sistemlerinin askeri karar verme süreçlerinde ve kurmay subay eğitimlerinde kullanımı. Harpte Yeni kavramlar - Operatif Sanat, Teknoloji ve Harp Hukukundaki Yansımaları. Milli Savunma Üniversitesi Merkez Basım ve Yayınevi. ISBN:978-625-7791-21-2. İstanbul.
• Yarman, B.S.B. ve Karan, K. (2011). Güvenlik Kurumları için İstihbarat Tabanlı Karar Verme Teknikleri Ders Notları. SAREN. İstanbul.
• Yenigün, K. (1995) Hidrolojik Modellemede Uzaktan Algılama ve Gerçek Zaman İşletmede Kullanılması. Harran Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Hidrolik Anabilim Dalı Yüksek Lisans Tezi, Şanlıurfa.
• Yemencioğlu, C., (2016). Simülasyon Modellerinin Doğruluğu Üzerine Bir Araştırma. İstanbul Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Hidrolik Anabilim Dalı Yüksek Lisans Tezi, İstanbul.
• Yılmaz, S. (2007). 21.Yüzyılda Güvenlik ve İstihbarat. (2.b.). Milenyum Yayınları. İstanbul.
• Yıldız, B. (2009). Finansal Analizde Yapay Zeka. Detay Yayıncılık. Ankara.
• Yalçın, M. (2007). Geçmişten Günümüze İstihbarat Örgütleri. Nokta Kitap. İstanbul.
• Yakın, A. (1969). İstihbarat Casusluk ve Casuslukla Mücadele. Dışişleri Akademisi Yayınları. Ankara.
• Yomralıoğlu, T., Döner F., (2000). Gezici Coğrafi Bilgi Sistemleri ve Uygulamaları. HKMO Jeodezi, Jeoinformasyon ve Arazi Yönetimi Dergisi. Sayı 93.
• Zhang, G., Patuwo, B. E., Hu, M. Y. (1998). Forecasting with artificial neural networks:: The state of the art. International journal of forecasting, 14(1), 35-62.