Diyarbakır İlinde Mercimek Ürününe Karışan Yabancı Ot Tohumlarının Belirlenmesi

Yıl 2024, , 563 - 593, 01.06.2024

Berat Uruç , Olcay Bozdoğan

https://doi.org/10.21597/jist.1386641

Öz

Çalışma Diyarbakır ilinde mercimeğe karışan yabancı ot tohumlarını belirlemek amacıyla 2019-2020 yılında gerçekleştirilmiştir. Bu amaçla Diyarbakır iline bağlı Merkez ve merkeze uzak olan toplam 14 ilçede 150 tarım işletmesinden hasat sonrası depolanmış mercimek ürününden birer kilogramlık mercimek numuneleri alınmıştır. Mercimek numuneleri içerisindeki yabancı ot tohumları ve sağlam daneler birbirinden ayrılmış, daha sonra farklı gözenek çapına sahip elek sisteminden geçirilmiştir. Eleklerin ayırt edemediği tohumlar tek tek elle seçilerek ayıklanmıştır. Daha sonra tohumlar tek tek sayılarak kayıt altına alınmıştır. Çalışma sonucunda, Diyarbakır ilinde mercimek ürününe 11 familyaya dahil 27 cinse ait 29 yabancı ot türünün tohumlarının karıştığı belirlenmiştir. Rastlama sıklıklarına göre çok yaygın (ÇY) olan türler sırasıyla Boynuzlu yoğurt otu (Galium tricornutum Dandy) (%98.00), Tarla düğün çiçeği (Ranunculus arvensis L.) (%92.66), Kendi gelen buğday (Triticum sp.), Pelemir (Cephalaria syriaca L.) (%72.66), Yabani hardal (Sinapis arvensis L.) (%67.33), Trakya hardalı (Neslia apiculata Fisch.) (%64.00) ve Duvar arpası (Hordeum murinum L.) (%62.66) olarak tespit edilmiştir. Mercimeğe karışan yabancı ot tohumları arasında ilk sırayı 774.78 adet/kg ile Serçe dili (Stellaria media (L.) Vill)’nin aldığı belirlenmiştir. Bunu sırasıyla Yabani hardal (S. arvensis) (365.67 adet/kg), Boynuzlu yoğurt otu (G. tricornutum) (364.42 adet/kg), Dilkanatan (Galium aparine L.) (331.12 adet/kg) ve R. arvensis (320.67 adet/kg) takip etmiştir. Ürüne karışma miktarı ve karışma oranı bakımından ilk sırayı S. media (9.84 g/kg ve %0.98) almakta ve bunu sırasıyla G. tricornutum (7.09 g/kg ve %0.70), R. arvensis (6.67 g/kg ve %0.66) ve G. aparine (5.56 g/kg ve %0.55) türleri izlemiştir. 1000 g mercimek ürünü içinde ortalama 2615.793 adet yabancı ot tohumu ve bunların ortalama ağırlığının 53.110 (%5.448) g/kg olduğu saptanmıştır. Üreticilere yabancı ot tohumlarından ari sertifikalı tohumluk ve herbisite tolerant mercimek çeşitleri kullanmaları tavsiye edilmektedir.

Anahtar Kelimeler

Diyarbakır, Mercimek, Ürüne karışma, Yabancı ot tohumu

Proje Numarası

191415

Determinatıon of Weed Seeds in Lentil Product in Diyarbakır Province

Öz

The study was carried out in 2019-2020 to determine the weed seeds mixed with lentils in Diyarbakır province. For this purpose, one kilogram lentil samples were taken from lentil products stored after harvest from 150 agricultural enterprises in the center of Diyarbakır province and 14 districts far from the center. Weed seeds and intact grains in the lentil samples were separated from each other and then passed through a sieve system with different pore diameters. The seeds that the sieves could not distinguish were hand-selected one by one. Then the seeds were counted one by one and recorded. In the results of working, it was identified that the seeds of 29 weed species including to 27 genera from 11 families were mixed into the lentil product in Diyarbakır province. According to their frequency of occurrence, the species that are very common (ÇY) are Rough bedstraw (Galium tricornutum Dandy) (98.00%), Field buttercup (Ranunculus arvensis L.) (92.66%), Voluntary wheat (Triticum sp.), Syrian scabious (Cephalaria syriaca L.) (72.66%), Wild mustard (Sinapis arvensis L.) (67.33%), Ball mustard (Neslia apiculata Fisch.) (64.00%) and Wall barley (Hordeum murinum L.) (62.66%). It was determined that Chickweed (Stellaria media (L.) Vill) took the first place among weed seeds mixed with lentils with 774.78 pieces/kg. This is followed by Wild mustard (S. arvensis) (365.67 pieces/kg), Rough bedstraw (G. tricornutum) (364.42 pieces/kg), Catchweed bedstraw (Galium aparine L.) (331.12 pieces/kg) and Field buttercup (R. arvensis) (320.67 pieces/kg). Chickweed (S. media) takes the first place in terms of density (9.84 g/kg) and frequency (0.98%) in lentil crop, followed by Rough bedstraw (G. tricornutum) (7.09 g/kg and 0.70%), Field buttercup (R. arvensis) (6.67 g/kg and 0.66%) and Catchweed bedstraw (G. aparine) (5.56 g/kg and 0.55%) species, respectively. It was determined that there was an average of 2615.793 weed seeds in 1000 g of lentil product and their average weight was 53.110 (5.448%) g/kg. Producers are advised to use certified seeds free from weed seeds and herbicide tolerant lentil varieties.

Anahtar Kelimeler

Diyarbakır, Lentil, Contaminated, Weed seed

Destekleyen Kurum

Malatya Turgut Özal Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projeleri Koordinasyon Birimi

Proje Numarası

191415

Teşekkür

Desteklerinden dolayı Malatya Turgut Özal Üniversitesi BAP (Bilimsel Araştırma Projeleri) birimine teşekkür ederiz. Ayrıca Diyarbakır Zirai Mücadele Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü’ne ve Dr. Erdal ATEŞ’e katkılarından dolayı teşekkür ederiz

Kaynakça

• Aksoy, E., Arslan, Z. F., Eymirli, S., Tetik, Ö., Bayraktar, Ö. V., Armağan, G. (2014). Gaziantep ve Kilis illeri kırmızı mercimek tarlalarındaki canavar otlarının [Orobanche crenata Forsk. ve Phelipanche aegyptiaca (Pers.)] yaygınlığı, yoğunluğu ve üreticilerin yabancı ot sorunlarına yaklaşımları. Bitki Koruma Bülteni, 54(2): 115-132. Arslan, Z. F., Altun, A. A., Bilgili, A. (2017). Türkiye mercimek (Lens culinaris Medik.) üretimindeki yabancı ot sorunlarının dünü, bugünü ve yarını Şanlıurfa örneği. Türk Tarım-Gıda Bilim ve Teknoloji Dergisi, 5(11): 1312-1322.
• Ateş, E. (2017). Batman ve Şanlıurfa Buğday Alanlarında Bulunan Yabancı Otlar İle Yabani Hardal (Sinapis arvensis L.) ve Kısır Yabani Yulaf (Avena sterilis L.)’ın Bazı Biyolojik Özelliklerinin Belirlenmesi (Yüksek Lisans Tezi), Mustafa Kemal Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Hatay
• Ateş, E., Üremiş, İ. (2020). Şanlıurfa ili buğday ekim alanlarında bulunan yabancı ot türlerinin, yaygınlık ve yoğunluklarının belirlenmesi. Harran Tarım ve Gıda Bilimleri Dergisi, 24(1): 33-43.
• Aydoğan, A., Gürbüz, A., Akan, K., Kon, H.İ.F., Mert, Z., Özer, G.Ç. (2016). Mercimek (Lens culinaris M.) Germplasmında Herbisit Toleransı için Genetik Çeşitliliğin Belirlenmesi, Tarla bitkileri Merkezi Araştırma Enstitüsü Dergisi, 25 (Özel sayı-1):165-170.
• Ballı, H. M. (2018). Diyarbakır mercimek üretim alanlarında sorun olan yabancı ot türlerin araştırılması. (Yüksek Lisans Tezi), Dicle Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Diyarbakır.
• Baş, A. (2011). Doğu Karadeniz bölgesinde buğday ürününe karışan yabancı ot tohumlarının tespiti ve dağılışları. (Yüksek Lisans Tezi), Selçuk Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Konya.
• Baytop, T. (1963). Türkiye’nin Tıbbi ve Zehirli Bitkileri. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Yayınları, No: 1039,
• Beniwal, S.P.S., Kaiser, W.J., Dalkıran, H. (1995). Biotic constraints to the production of lentils and their management in the highlands of West Asia and North Africa. Ed. J.D.H. Keating and I Küsmenoğlu. Ankara.
• Bora, T., Karaca, I. (1970). Kültür Bitkilerinde Hastalığın ve Zararın Ölçülmesi, Ege Üniversitesi Ziraat Fakültesi Yardımcı Ders Kitabı, 167-43, İzmir.
• Bukun, B. Guler, B.H. (2005). Densities and importance values of weeds in lentil production. International Journal of Botany, 1(1): 15-18.
• Bükün, B., Kahraman, A. (2014). Türkiye’de clearfield mercimek. Türkiye 5. Uluslararası Katılımlı Tohumculuk Kongresi, 19-23 Ekim, 700s, Diyarbakır.
• Elkoca, E., Kantar, F., Zengin, H. (2005). Weed control in lentil (Lens culinaris) in eastern Turkey. New Zealand Journal of Crop and Horticultural Science, 33(3): 223-231.
• Erman, M., Tepe, I., Bükün, B., Yergin, R., Taskesen, M., (2008). Critical period of weed competition in spring lentil (Lens culinaris) under non-irrigated rainfed conditions. Indian Journal of Agricultural Science, 78(10): 893-896.
• FAO, (2022). Food and Agrıculture Organızatıon of The Unıted Natıons Statistics DivisionHttp://Faostat. Fao.Org.(Erişim Tarihi 16.08.2022).
• Gökalp, Ö., Üremiş, İ. (2015). Mardin’de buğday ürününe karışan yabancı ot tohumlarının belirlenmesi. Mustafa Kemal Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 20(1): 23-30.
• Güncan, A. (2002). Anadolu’nun doğusunda buğday ürününe karışan yabancı ot tohumları ve bunların yoğunlukları. Konya Ticaret Borsası Dergisi, 5(11): 36-41.
• Güncan, A., Karaca, M. (2018). Yabancı Ot Mücadelesi (Güncellenmiş ve İlaveli Dördüncü Baskı). Konya: Selçuk Üniversitesi, Ziraat Fakültesi.
• Kaçan, K., Tursun, N. (2015). Balıkesir ve Çanakkale illerinde buğday ürünü içerisine karışan yabancı ot tohumlarının belirlenmesi. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Tarım ve Doğa Dergisi, 22(2): 248-259.
• Kantarcı, Z. (2004). Kahramanmaraş, Adıyaman ve Gaziantep illerinde buğday ürününe karışan yabancı ot tohumlarının belirlenmesi üzerine araştırmalar. (Yüksek Lisans Tezi), Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Kahramanmaraş.
• Kordali, Ş., Zengin, H. (2009a). Bayburt ili mercimek ekim alanlarında görülen yabancı otların yoğunlukları, yaygınlıkları ve topluluk oluşturma durumlarının belirlenmesi. Türkiye Herboloji Dergisi, 12(1): 1-24.
• Kordali, Ş., Zengin, H. (2009b). Bayburt İli’nde Arpa, Buğday ve Mercimek Tohumluklarındaki Yabancı Ot Türlerinin Belirlenmesi. Atatürk Üniv. Ziraat Fak. Derg. 40 (2), 43-55, 2009
• Muzik, T., 1970. Weed Biology and Control. Toronto: McGraw, Hill Book Company, Mohamed, E.S., Nourai, A.H., Mohamed, G.E., Mohamed, M.I., Saxena, M.C. (1997). Weeds and weed management in irrigated lentil in Northern Sudan. Weed Research 37: 211-218.
• Odum, E.P. (1971). Fundamentals of Ecology. Philadelphia: W.B. Sounders Company, 574 p. Önen, H. (2010). Organik ve iyi tarım (EUREP–GAP) uygulamaları. Y. Serin (Ed.), Küresel İklim Değişimine Bağlı Sürdürülebilir Tarım, Cilt II, Erciyes Üniversitesi Yayın No: 177, Erciyes Üniversitesi Seyrani Ziraat Fakültesi Yayın No: 1, Fidan Ofset, Kayseri, s. 146-169.
• Önen, H. (2015). Türkiye İstilacı Bitkiler Kataloğu. T.C. Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı, Tarımsal Araştırmalar ve Politikalar Genel Müdürlüğü, Bitki Sağlığı Araştırmaları Daire Başkanlığı, Ankara.
• Önen, H. (2020). Endüstriyel Kenevirde Hastalık, Zararlı ve Yabancı Ot Mücadelesi. Fatih/İstanbul: Harf Yayınları, Büyük Reşit Paşa Caddesi, Yümni İş Merkezi No: 22/2
• Özaslan, C. (2011). Diyarbakır İli Buğday ve Pamuk Ekim Alanlarında Sorun Olan Yabancı Otlar İle Üzerindeki Fungal Etmenlerin Tespiti ve Bio-Etkinlik Potansiyellerinin Araştırılması. (Doktora Tezi) Selçuk Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Konya.
• Özaslan, C., Farooq, S., Önen, H. (2017). Broomrape infestation in lentil crop and farmer knowledge on the management of parasitic weed species in Diyarbakir province, Turkey. 26th Asian-Pacific Weed Science Society Conference (296-296), 19-22 September, Kyoto, Japan. Erişim adresi:https://www.researchgate.net/profile/CumaliOzaslan/publication/321621827_Broomrape_infestation_in_lentil_crop_and_farmer_knowledge_on_the_management_of_parasitic_weed_species_in_Diyarbakr_province_Turkey/links/5a291ca2aca2727dd8872227/Broomrapeinfestation-in-lentil-crop-and-farmer-knowledge-on-the-management-of-parasitic-weed-species-in Diyarbakr-province-Turkey.pdf
• Özer, Z., Önen, H., Uygur, N.F., Koch, W. (1996). Farklı Kültürlerde Sorun Olan Yabancı Otlar ve Kimyasal Savaşımları. Tokat: Gaziosmanpaşa Üniversitesi, Ziraat Fakültesi Yayınları, No: 15, Kitap Serisi: 8.
• Özer, Z., Kadıoğlu, İ., Önen, H., Tursun, N. (2001). Herboloji (Yabancı Ot Bilimi). Tokat: Gaziosmanpaşa Üniversitesi, Ziraat Fakültesi Yayınları, No: 20, Kitap Seri No: 10.
• Pala, F., Mennan, H., Demir, A. (2018a). Diyarbakır İli Mercimek Ekim Alanlarında Bulunan Yabancı Ot Türlerinin, Yaygınlıklarının ve Yoğunluklarının Belirlenmesi. Türkiye Herboloji Dergisi, 21 (1): 33-42.
• Pala, F., Mennan, H., Çığ, F., Dilmen, H. (2018b).Diyarbakır’da Buğday Ürününe Karışan Yabancı OtTohumlarının Belirlenmesi, Türkiye Tarımsal Araştırmalar Dergisi, 5(3), 183-190.
• Pamukoğlu, Z. (2011). Kahramanmaraş kırmızıbiber alanlarında sorun olan yabancı otlar ve bunlarla mücadelede kritik periyodun belirlenmesi. (Yüksek Lisans Tezi), Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Kahramanmaraş.
• Pekşen, E., Artık, C. (2005). Antinutritional Factors and Nutritive Values of Food Grain Legumes. The Journal of Agricultural Faculty of On dokuz Mayıs University, 20(2):111-121.
• Sırrı, M. (2020). Siirt ili mercimek (Lens culinaris Medic.) ekim alanlarında sorun oluşturan yabancı ot türlerinin yoğunluk ve rastlanma sıklıklarının belirlenmesi. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Tarım ve Doğa Dergisi, 23(1): 117-126.
• Sırrı, M. (2023). Mercimek (Lens culinaris Medic.) Ürününe Karışan Yabancı Ot Tohumlarının Belirlenmesi. Türkiye Tarımsal Araştırmalar Dergisi, 10(2): 220-230.
• Sönmez, S. (1976). Bolu ilinde Patateslerde Yabancı Ot Rekabeti ve Savaşı Üzerine Araştırmalar. Zirai Mücadele ve Zirai Karantina Genel Müdürlüğü teknik bülten; no:11, s:104.
• Şehirali, S. (1988). Yemeklik Dane Baklagiller. Ankara: AÜ, Ziraat Fakültesi Tarla Bitkileri Bölümü AÜZF yay. No: 1089, Ders Kitapları Serisi. No: 314.
• Temel, N., Eymirli, S., Aksoy, F., Arslan, F., Tetik, Ö. (2012). Kırmızı mercimek (Lens culinaris Medic.)’te sorun olan canavar otu (Orobanche aegyptiaca Pers. ve O. crenata Forsk.) mücadelesinde en uygun ekim zamanı ve çeşidin belirlenmesi. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Tarım Bilimleri Dergisi, 22(2): 99-107.
• Tepe, I. (1997). Türkiye’de Tarım ve Tarım Dışı Alanlarda Sorun Olan Yabancı Otlar ve Mücadeleleri. Van: Yüzüncü Yıl Üniversitesi Yayınları No:32, Ziraat Fakültesi Yayınları No:18.
• Tepe, I., Erman, M., İpek, K., Yazlık, A., Levent, R. (2002). Van’da yetiştirilen mercimekte sorun olan yabancı otlar ve yoğunlukları. Türkiye Herboloji Dergisi, 5(1): 42-51.
• Tepe, I. (2014). Yabancı Otlarla Mücadele. İzmir: Sidas Medya Ziraat Yayın No: 031.
• Turk M.A., Tawaha A.M. (2003). Weed control in cereals in Jordan. Crop Protection 22: 239-246.
• Tursun, N. (1995). Sivas yöresinde hasat şekline bağlı olarak buğday ürününe karışan yabancı ot tohumları üzerinde araştırmalar. (Yüksek Lisans Tezi), Gaziosmanpaşa Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, TOKAT.
• Tursun, N., Özer, Z., Önen, H. (1997). Sivas ve yöresinde hasat şekline bağlı olarak buğday ürününe karışan zehirli yabancı ot tohumları üzerinde araştırmalar. Türkiye II. Herboloji Kongresi, 1-4 Eylül, İzmir, s. 369-378.
• TÜİK, (2022). Türkiye İstatistik Kurumu, http://www.tuik.gov.tr (Erişim Tarihi:16.08.2022)
• Uludağ, A., Demir, A. (1997). Güneydoğu Anadolu Bölgesi'nde hububat-mercimek münavebe alanlarında bulunan bazı turpgiller (Barassicaceae)'in belirlenmesi. Türkiye II. Herboloji Kongresi, 1-4 Eylül, İzmir, s. 379.
• Uluğ, E., Kadıoğlu, İ., Üremiş, İ. (1993). Türkiye’nin Yabancı Otları ve Bazı Özellikleri. Adana: T.C. Tarım ve Köyişleri Bakanlığı, Adana Zirai Mücadele Araştırma Enstitüsü, Yayın No: 78,.
• Urbano, G., Porres, J.m., Frias, J., Vidal-Valverde, C. (2007). Nutritional value Shyam, D.m. Philip, and C. Stevenson. Lentil: An An ancient crop for modern times. XXIV, Hard cover ISBN: 978-1-4020-6312-1 Netherlands, p.47-93.
• Yenish, J.P., Larsen, R., Pala, M., Haddad, A. (2009). Weed management. the lentil botany, production and uses. Ed: W. Erskin, F.J. Meuhlbauer, Ashutosh Sarker and Balram Sharma. 326pp.
• Zengin, H., Döken, M. T., (1991). Erzurum ve yöresinde mercimek tarlalarında görülen yabancı otların yoğunlukları ve topluluk oluşturma durumları. VI. Türkiye Fitopatoloji Kongresi, 7-11 Ekim, İzmir, s.153-157.