Bazı Yağlık Ayçiçeği (Helianthus annuus L.) Çeşitlerinin Önemli Kalite Özelliklerinin Tespiti Üzerine Bir Araştırma

Yıl 2020, , 2143 - 2152, 01.09.2020

Ali Rahmi Kaya Tamer Eryiğit

https://doi.org/10.21597/jist.699619

Cited By: 4

Öz

Bu denemede, Kahramanmaraş şartlarında yetiştirilen 10 farklı yağlık ayçiçeği (Helianthus annuus L.) çeşidinde kalite özelliklerinin belirlenmesi amaçlanmıştır. Çalışma Kahramanmaraş Doğu Akdeniz Geçit Kuşağı Tarımsal Araştırma Enstitüsüne ait deneme arazisinde 2016 yılında yürütülmüştür. Denemede materyal olarak Coral, 13 TR 001, P64G46, Saray, LG 5580, Bosfora, SY Cadix, Goldsun, P 64LL 05, Tarsan 1018 yağlık ayçiçeği çeşitleri kullanılmıştır. Denemede, yağ oranı, miristik asit, palmitik asit, palmiteloik asit, heptadesenoik asit, stearik asit, oleik asit, linoleik asit, linolenik asit, araşidik asit, eikosenoik (gadoleik) asit, behenik asit ve lignoserik asit oranları, yağ stabilite değerlerinden O/L (oleik asit/linoleik asit) oranı, iyodin değeri ((%P x 1.001) + (%O x 0.899) + (%L x 1.814)), yağ kalite faktörlerinden U/S (doymamış yağ asitleri/doymuş yağ asitleri) oranı, yüz dane ağırlığı ve dane verimi incelenmiştir. Araştırmada elde edilen sonuçlara göre, İncelenen özellikler bakımında çeşitler arasındaki farklılıkların tümü önemli bulunmuştur. Elde edilen sonuçlar, çeşitlerin yağ oranının %38.12-%43.55, oleik asit içeriğinin %46.96 - %86.38, linoleik asit içeriğinin %7.45 - %44.92, linolenik asit içeriğinin %0.205 - %0.307, dane veriminin ise 1782 kg ha-1 - 3178 kg ha-1 arasında değiştiğini göstermiştir. Yağ oranı % 43.55 ile en yüksek olan Tarsan 1018 çeşidinde stearik asit (%4.202) ve linolenik asit (%0.307) en yüksek bulunurken, U/S oranı (%8.81) ve dane verimi (1782 kg ha-1) en düşük bulunmuştur. P64G46 çeşidinde dane verimi (3178 kg ha-1), linoleik asit (% 44.92) ve İD (123.79) en yüksek bulunmuş, yine 13 TR 001 çeşidinde ise heptadesenoik asit (%0.099), oleik asit (%86.38), eikosenoik asit (%0.224), lignoserik asit (%0.340), O/L oranı (%11.71) ve U/S oranı (%11.93) en yüksek bulunmuştur.

Anahtar Kelimeler

Helianthus annuus L, kalite, yağ asitleri, yağlık ayçiçeği, yağ oranı

A Research on Determination of Important Quality Properties of Some Oilseed Sunflower (Helianthus annuus L.) Cultivars

Öz

In this experiment, it was aimed to determine the quality characteristics of 10 different oilseed sunflower (Helianthus annuus L.) cultivars grown under Kahramanmaraş ecological conditions. The research was carried out in 2016 in the trial area of Kahramanmaraş East Mediterranean Transitonal Zone Agricultural Research of Institute. In the experiment, Coral, 13 TR 001, P64G46, Saray, LG 5580, Bosfora, SY Cadix, Goldsun, P 64 LL 05 and Tarsan 1018 oilseed sunflower varieties were used. Oil ratio, myristic acid, palmitic acid, palmiteloic acid, heptadecanoic acid, stearic acid, oleic acid, linoleic acid, linolenic acid, arachidic acid, eicosenoic (gadoleic) acid, behenic acid and lignoceric acid ratio, O/L (oleic acid/linoleic acid) ratio, one of the oil stability criteria, iodine value ((%P x 1.001) + (%O x 0.899) + (%L x 1.814)), U/S (unsaturated fatty acids / saturated fatty acids) ratio of oil quality factors, hundred seed weight and grain yield were investigated. According to the results, the difference between varieties was found to be very important for all of the traits studied. The data of the study showed that the varieties have oil ratio between 38.12% - 43.55%, oleic acid content between 46.96 % - 86.38%, linoleic acid content between 7.45% - 44.92%, linolenic acid content between 0.205% - 0.307% and grain yield between 1782 - 3178 kg ha-1. In the variety of Tarsan 1018, which has the highest oil rate with 43.55%; stearic acid (4.20%), linoleic acid (0.307%) are highest, while U/S ration (8.81%) and grain yield (1782 kg ha-1) were lowest. Grain yield (3178 kg ha-1), linoleic acid (44.92%) and iodine value (123.79) were the highest in P64G46 variety. However, in 13 TR 001 variety, heptadesenoic acid (0.099%), oleic acid (86.38%), eidosenoic acid (0.224%), lignoseric acid (0.340%), O/L ratio (11.71%) ve U/S ratio (11.93%) were highest.

Anahtar Kelimeler

Helianthus annuus L., Fatty acids, oil ratio, oilseed sunflower, quality

Kaynakça

• Ali A, Aziz M, Hassan SW, Ahmad MAS, Mubeen M, Yasin M, 2013. Growth and Yield Performance of Various Spring Planted Sunflower (Helianthus annuus L.) Hybrids under semi-arid conditions of Sargodha. Pakistan. Science International (Lahore), 25: 341-344.
• Anonim, 2020a. Tarım Ürünleri Piyasaları Ayçiçeği, http://www.arastirma.tarimorman.gov.tr/tepge/Belgeler/ (Erişim tarihi: 25.02.2020).
• Anonim, 2020b. Dünya Ayçiçeği Üretimi, 2018. http://www.fao.org/faostat/en/#data/QC/visualize (Erişim tarihi: 25.02.2020).
• Anonim, 2020c. Türkiye ve Kahramanmaraş Ayçiçeği Üretimi http://www. https://biruni.tuik.gov.tr/ (Erişim tarihi: 25.02.2020).
• Akkaya MR, 2018. Fatty acid compositions of sunflowers (Helianthus annuus L.) grown in East Mediterranean Region. La Rivista Italiana Delle Sostanze Grasse, 95: 239-247.
• Arıoğlu HH, 2014. Yağ Bitkileri Yetiştirme ve Islahı. Çukurova Üniversitesi, Ziraat fakültesi Ders Kitabı No:220, A-70, Adana.
• Baydar H, Erbaş S, 2014. Yağ Bitkileri Bilimi ve Teknolojisi. Süleyman Demirel Üniversitesi Ziraat Fakültesi Yayın No:97, Isparta.
• Demirkıran A, 1996. Kahramanmaraş koşullarında uygulanan farklı fosforlu gübre dozlarının bazı yerfıstığı çeşitlerinin verim ve kalitesi üzerine etkileri. Yüksek Lisans Tezi. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü. Kahramanmaraş. 19 sy.
• Deviren R, 2014. Iğdır ovası sulu koşullarında bazı ayçiçeği (Helianthus annuus L.) çeşitlerinin verim performanslarının belirlenmesi. Iğdır Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Tarla Bitkileri Anabilim Dalı Yüksek Lisans Tezi, Iğdır.
• Karaca E, Aytaç S, 2007. Yağ bitkilerinde yağ asitleri kompozisyonu üzerine etki eden faktörler. Anadolu Tarım Bilimleri Dergisi, 22: 123-131.
• Katar D, 2012. Ankara ekolojik koşullarında farklı ayçiçeği (Helianthus annuus L.) çeşitlerinin verim performanslarının belirlenmesi üzerine bir araştırma. Anadolu Tarım Bilim Dergisi, 27: 140-143.
• Kaya Y, 2016. Ülkemizde ayçiçeği durumu ve gelecekteki yönü. Tarla Bitkileri Merkez Araştırma Enstitüsü Dergisi, 25:322-327.
• Kıllı F, Tekeli F, 2016. Seed yield and some yield components of sunflower (Helianthus annuus L.) genotypes in Kahramanmaraş (Turkey) conditions. Journal of Scientific and Engineering Research, 3:346-349.
• Konuşkan DB, Arslan M, Oksuz A, 2019. Physicochemical properties of cold pressed sunflower, peanut, rapeseed, mustard and olive oils grown in the Eastern Mediterranean Region. Saudi Journal of Biological Sciences, 26:340-344.
• Nas S, Gökalp YH, Ünsal M, 2001. Bitkisel Yağ Teknolojisi. Pamukkale Üniversitesi Mimarlık Fakültesi Matbaası, 322.
• Sefaoğlu F, 2008. Erzurum ekolojik koşullarında bazı yağlık ayçiçeği (Helianthus annuus L.) çeşitlerinin adaptasyonu ve tarımsal özelliklerinin belirlenmesi. Atatürk Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Ziraat Bölümü Tarla Bitkileri Anabilim Dalı Yüksek Lisans Tezi, Erzurum.
• Steel RGD, Torrie JH, 1980. Principles and Procedures of Statistics. McGrawHill Book Company Inc., Second Edition, New York.
• Şahin T, 2015. Tokat-Erbaa şartlarında bazı ayçiçeği (Helianthus annuus L.) çeşitlerinin performanslarının belirlenmesi. Gaziosmanpaşa Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Tarla Bitkileri Anabilim Dalı Yüksek Lisans Tezi, Tokat.
• Tosun M, 2003. Bitkisel Sıvı Yağlar Sektör Araştırması. Türkiye Kalkınma Bankası A.Ş. Genel Araştırmalar, Araştırma Müdürlüğü, Ankara.
• Warner K, Vick B, Kleingartner L, Isaak R, Doroff K, 2003. Compositions of sunflower NuSun, (Mid-Oleic Sunflower) and high oleic sunflower oils. In: Proc. Sunflower Research Workshop, Fargo, ND. National Sunflower Assoc. Mandan, ND, p. 16-17.
• Zheljazkov VD, Vick BA, Baldwin BS, Buehring N, Coker C, Astatkie T, Johnson B, 2011. Oil productivity and composition of sunflower as a function of hybrid and planting date, Industrial Crops and Products, 33: 537-543.