Karık Sulama Yönteminde Toprak Erozyonunu Önlemek İçin Uygun Akış Debisinin Belirlenmesi

Yıl 2017, Cilt: 7 Sayı: 1, 87 - 94, 31.03.2017

Ramazan Meral

Öz

Bitkilerin ihtiyaç duydukları suyun veriliş biçimi olarak, gerek dünyada gerekse ülkemizde, halen yüzey
sulama yöntemleri çoğunlukla kullanılmaktadır. Özellikle karık sulama yönteminde karık sonunda oluşan su
kayıpları, uygulama randımanını düşürürken aynı zamanda toprak taşınımına da neden olmaktadır. Karık debisi
ve uzunluğu su ve toprak kayıpları açısından önemli planlama kriterleri olup; özellikle toprak bünyesi ve eğimine
bağlı olarak belirlenmesi gerekmektedir. Karık uzunluğu konusunda yapılmış pek çok çalışma olmasına rağmen,
erozyona neden olmayan optimum debinin belirlenmesinde önemli eksiklikler bulunmaktadır. Çoğu kez sadece
eğimin bir fonksiyonu olarak belirlenen debi değeri; toprak bünyesi, agregat boyutu ve stabilitesi, infltrasyon ve
ilerleme özelliklerinin etkisi ile değişim gösterebilmektedir. Bu çalışmada, ilgili kriterler dikkate alınarak, karık
geometrisi ve su ilerleme hızından hareketle optimum debi tahmin yaklaşımları incelenmiştir. Bu amaçla karık
içerisindeki maksimum akış hızının; hassas topraklar için 0.13-0.17 m.s-1, daha stabil topraklar için 0.22-0.25 m.s-
1 olarak kabul edilebilerek uygun debi değerinin belirlenebileceği üzerinde durulmuştur. Bununla birlikte arazi
gözlemleri esas alınmak şartıyla daha fazla toprak kriterini dikkate alan yaklaşımların kullanılması önerilmiştir. Bu
şekilde belirlenen karık debisi ile uygulanacak karık sulama yönteminde daha etkin bir su kullanımı ile su ve toprak
kaynaklarının korunmasına katkı sağlayacaktır.

Anahtar Kelimeler

Karık sulama, erozyon, karık debisi

Kaynakça

• Agassi M, Letey J, Farmer WJ, Clark P. 1995. Soil erosion contribution to pesticide transport by furrow irrigation. J Environ. Quality., 24:892–895.
• Burt CM, Clemmens AJ, Bliesner R, Merriam JL, Hardy L, 2000. Selection of irrigation methods for agriculture, P.144.
• Campo-Bescós MA, Muñoz-Carpena R, Kiker GA, Bodah BW, Ullman JL, 2015. Watering or buffering? Runoff and sediment pollution control from furrow irrigated fields in arid environments. Agriculture, Ecosystems and Environment, 205, 90–101.
• Carter DL, Berg RD, Sanders BJ. 1985. The effect of furrow irrigation erosion on crop productivity. Soil Sci Soc Am J., 49:207–211.
• Delibaş L, 1994. Sulama, Trakya Üniversitesi Tekirdağ Ziraat Fakültesi Yayın No:213.
• Eminoğlu E, 2007. Türkiyede Su Yönetimi ve Sulama İşletmeciliği. Orta Asya Sulama Suyu Yönetimi Çalıştayı 12-14 Eylül 2007. Toprak Gübre ve Su Kaynakları Merkez Araştırma Enstitüsü, Ankara.
• Ferna´ndez Go´mez R, Mateos L, Gira´ldez JV., 2004 Furrow irrigation erosion and management. Irrig Sci, 23:123–131.
• Hamad NS. Stringham GE,1978. Maximum Nonerosive Furrow Irrigation Stream Size. Journal of the Irrigation and Drainage Division, ASCE, 104(3), 275-281.
• Holifield Collins CD, Stone JJ, Cratic L, 2015. Runoff and sediment yield relationships with soil aggregate stability for a state-and-transition model in southeastern Arizona, Journal of Arid Environments, 117, 96-103.
• Kara T, Temizel KE, Apan M, 2008. Using empirical equations to determine appropriate furrow length under field condition. Pakistan Journal of Biological Science, 11(2), 220-225.
• Koluvek PK, Tanji KK, Trout TJ. 1993. Overview of soil erosion from irrigation. J. Irr. Drain. Eng., 119(6):929-946.
• Lima, VIA, Pordeus, RV, Vieira de Azevedo, CA, Pereira, JO, Antunes de Lima, VL, Rejane de Queiroz Almeida Azevedo, M. 2014. Optimization of furrow irrigation systems with continuous flow using the software applied to surface irrigation simulations - SASI. African Journal of Agricultural Research, 9(42), 3115-3125.
• Magdoff F, Weil RR, 2004. Soil Organic Matter in Sustainable Agriculture, CRC Press,412p.
• Meral R, 2002. Karık Sulama Yönteminde Polyacrylamid (PAM) ve Sıkıştırılmış Karık Uygulamalarının Farklı Akış Koşullarında Sediment Taşınımı ve Su Uygulama Randımanı Üzerine Etkilerinin Araştırılması. 19 mayıs Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü. Doktora tezi, Samsun.
• Önder S, 1995. Çukurova koşullarında fasılalı (surge) ve sürekli sulama yöntemlerinin karşılaştırılması. Ç.Ü. Fen Bilimleri Enstitüsü, Tarımsal Yapılar ve Sulama Anabilim Dalı, Doktora Tezi, Adana.
• Özdemir N, 1997. Toprak ve Su Koruma. Ondokuz Mayıs Üniv. Ziraat Fakültesi Ders notu no:22, 47s, Samsun.
• Öztürk F, Tokgöz MA, Yıldırım O, 1989. Karık sulamada sediment taşınımı. AÜZF Yayınları no:1136, Ankara.
• Sevinç AN, 1993. Havza Sediment Verimi. KHGM Ankara Araştırma Enstitüsü yayınları, Ankara.
• Temizel KE, 2007. Bafra ovası arazi koşullarında yüzey sulama yöntemlerinden karık, tava ve uzun tava boyutlarının belirlenmesi ve genel ampirik eşitliklerle değerlendirilmesi. 19 mayıs Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü Doktora tezi, Samsun.
• Temizel KE, Apan M. 2010. Bafra ovasi arazi koşullarinda uygun karik uzunluklarinin belirlenmesi. Anadolu Tarım Bilimleri Dergisi, 25(2), 84-88.
• Walker WR, 1989. Guidelines for designing and evaluating surface irrigation systems. FAO Irrıgatıon and Drainage paper 45.
• Walker WR, Skogerboe GV, 1987. Surge flow surface irrigation. in: surface irrigation. Prentice Hall, Inc, Englewood Cliffs, New Jersey.
• USDA, 2013. National soil survey handbook, Natural Resources Conservation Service 430-VI.
• Trout T, 1996. Furrow irrigation erosion and sedimentation: on-field distribution. Trans. ASAE 39, 1717–1723.
• USEPA 2012. Construction General Permit – NPDES General Permit for Discharges from Construction Activities. USEPA NPDES Publications.