Yem Fabrikalarında Hijyen Sorunu ve Zoonoz Hastalıklar

Yıl 2011, Cilt: 1 Sayı: 2, 141 - 154, 30.06.2011

Cemal Budağ

Öz

Hayvansal üretim işletmelerinde kullanılan karma yemlerin miktarı işletmenin yem üretim olanaklarına ve üretim tipine bağlı olmak üzere %0 ile %100 arasında değişmektedir. Bu nedenle işletme ekonomisi ve hayvan sağlığı açısından yemlerin hijyeni, yemi kullanan işletmede yetiştirilen hayvanlar için olduğu kadar, hayvansal ürünleri tüketen insanlar içinde büyük önem taşımaktadır. Sağlıksız üretilen yemlerin hayvan sağlığı üzerine yaptığı olumsuz etki hayvanlardan elde edilen ürünlerin değerlendirilmesinde de olumsuz etki yapmaktadır. Bu durum hayvansal üretimin karlılığını düşürmenin yanında milli servetin kaybına yol açmaktadır. Hayvan sağlığına yapılan masraflar, ekonomik kayıplara ve girdilerin yükselmesine sebep olduğu için üzerinde durulması gereken öncelikli bir konudur. Sağlıksız koşullarda üretilen yemler üretim maliyetini arttırdığı gibi hayvan ve insan sağlığını da olumsuz etkilemektedir. Sağlıksız yemlerin oluşturduğu problemler işletme ekonomisi ve hayvan/insan sağlığı yönünden ele alındığında yem üretim tesisleri bünyesindeki risk faktörlerinin tespiti önemli bir konuya açıklık getirmektedir. Yem fabrikalarında görülen hijyen sorununun kaynaklarının ve sorun noktalarının tespiti ile sonuçlarının tartışılması kaçınılmaz bir zorunluluktur

Anahtar Kelimeler

Hijyen, yem fabrikaları, yem üretimi

The Hygiene Problems in Feed Factory and Zoonosis Disease

Öz

The amount of feed used in the factory manufacturing firms’ animal feed business, including

production facilities ranged from 0% to 100%, depending on the type of production. Therefore, in terms of operational

economy of feed hygiene and animal health, feed use is of great importance for the business. The negative impact

on the health of the animal feed led to produce unhealthy products obtained from animals and the evaluation of the

profitability of animal production. The reduction of the costs of inputs is possible with reducing the animal health.

Unhealthy conditions, such as increased cost of production of animal feeds are produced and negatively affect

human health. Unhealthy health problems about business economics and animal feed/forage production facilities

were examined in terms of human health risk factors within the detection clarifies an important issue. The problem

of hygiene in factories and feed resources is an important issue to discuss the results of problem detection points.

Anahtar Kelimeler

Hygiene, feed factory, feed production

Kaynakça

• Ağalar C., Aydos T.R., Gürdal, H., 2005. Fen Bilimleri Enstitüsü Deneysel Araştırma Laboratuarı ve Zooneis 9. Sayı Aralık 2005
• Ak, S., 2006. Avian influenza infeksiyonunun Dünü ve Bugünü DERLEME Cerrahpaşa Tıp Dergisi 2006; 37: 67 - 75 ISSN:1300-5227http://uvt.ulakbim.gov.tr/uvt/index.php?cwid =9&vtadi=TPRJ%2CTTAR%2CTTIP%2CTMUH%2CTSOS %2CTHUK&c=google&ano=75373_2d22b5fd1c1caa7f277b 0fa1b2988091
• Ak, S., Horoz, H., Ilgaz, A., 2010. Trakya Bölgesinde Sığır Mas- titisinden Sorumlu Bulasıcı ve Çevresel bakteryel etkenler ve Antibiyotiklere Duyarlılıkları http://www.istanbul.edu. tr/fakulteler/veteriner/vetfakdergi/yayinlar/2000-2/Makale- 7.pdf
• Aktaş, F., 2010. Zoonotik enfeksiyonlar: Neler Yapılmalı? Gazi Üniversitesi Tıp Fakültesi Enfeksiyon Hastalıkları ve Klinik Mikrobiyoloji Anabilim Dalı, Ankara
• Akyıldız, R., 1979. Karma Yem Endüstrisi. Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Yayınları. Ankara.
• Anonim, 2007. Gıda güvenliği, bitki ve hayvan sağlığı özel ihti- sas komisyonu raporu. T.C. Başbakanlık Devlet Planlama Teşkilatı, 75 s., Ankara.
• Anonim, 2010a. http://tarimsurasi.tarim.gov.tr/PDFLER/V.Komi- syon.pdf
• Anonim, 2010b. T.C.Tarım ve Köyişleri Bakanlığı Koruma ve Kon- trol Genel Müdürlüğü http://www.kkgm.gov.tr/kanun/yem. html
• Anonim, 2010c. http://www.arismakine.com.tr/images/foto/yem- fab.gif
• Anonim, 2010d. http://www.cankiritarim.gov.tr/hayvan_sagligi/ T%C3%9CBERK%C3%9CLOZ%C4%B0S.doc 27 01 2010 Saat 10 00
• Anonim, 2010e. http://www.genbilim.com/index.php?option=com_ content&task=view&id=550 23 11 2010 saat 16:00
• Anonim, 2010f. http://tr.wikipedia.org/wiki/Salmonella
• Anonim, 2010g. http://tr.wikipedia.org/wiki/Tularemi
• Anonim, 2010h. http://www.mikrobiyoloji.org/TR/Genel/Bel- geGoster.aspx?F6E10F8892433CFFA79D6F5E6C1B43FF37 65F020A27124F8 Anonim, 2010i.
• http://www.mikrobiyoloji.org/TR/Genel/Bel
• geGoster.aspx?F6E10F8892433CFFA79D6F5E6C1B43FF37 65F020A27124F8
• Anonymous, 2008. European Union Official Journal 1, 2008.
• Atasever ,M., 2000. Besin İşyerlerinde: Hijyen, Besinlerin Hazırlanması ve Muhafazası Atatürk Üniversitesi Veteriner Fakültesi Besin Hijyeni ve Teknolojisi Anabilim Dalı, Er- zurum. Y.Y.Ü. Vet. Fak. Derg. 2000, 11 ( 2 ):117–122 http:// www.vhs-izmir.org/vhs_vph/makaleler/gida_kontrol_ve_ gida_guvenligi/besin_isyerlerinde_hijyen.pdf
• Atlas, R.M., 1994. Misroorgamisms in Our World. Mosby-Year Book, Inc 11830 Westline Industrial Drive ST. Llouis, Mis- souri 63146 USA.
• Ayçiçek, H., Aktan H.T., 2001. Deli Dana Hastalığı (Mad Cow Dısease, Bovıne Spongıoforme Encephalopathy). Türk Hij Den Biyol Derg 2001 Cilt 58, No 3, S: 119 – 128
• Basmacıoğlu, H., Ergül, M, 2003.Yemlerde Bulunan Toksinler ve Kontrol Yolları. Ege Üniversitesi Ziraat Fak., Zootekni Bölümü, Yemler ve ayvan Besleme Anabilim Dalı, Bornova- İzmir Hayvansal Üretim 44(1): 9-17 (2003) 9 http://www. zooteknidernegi.org/dergi/icerik/makale/2003_44_1_09-17. pdf
• Basmacıoğlu, H., Taluğ, A.M., Ergül, M., 2000.Yemlerde Salmo- nella Kontaminasyonu. International Animal Nutrition Con- gress 2000’. 4-6 September, Isparta/Turkey.
• Baran, M.S., Erkan M.E., Vural A., 2008. Diyarbakır Yöresinde Ruminant Beslenmesinde Kullanılan Karma Yemlerin Be- sin Madde ve Mikrobiyolojik Kalite Özellikleri, İstanbul Üniv. Vet. Fak. Derg. 34 (1), 9–19, 2008 34 (1), 9–19, 2008, http://74.125.155.132/scholar?q=cache:IG3KyFXRH50J:sch olar.google.com/+salmonella+kontaminasyonlar%C4%B1n% C4%B1n+yemlerden+&hl=tr&as_sdt=2000
• Cebeci, Z., Yoldaş E., Ladine, Ç., Mustafa, B., Yusuf, U., Erkan, K., 2010. Karma Yem Sanayinde Ağ Tabanlı Bir İzlenebilirlik Sistemi Tasarımı ve Uygulaması. http://74.125.77.132/ search?q=cache:XxFDwaLIgc0J:tbd.wmv.gen.tr/Bilisim08/ Bildiriler/ZEYNEL%2520CEBEC%25DD.doc+Amerikan+A FSS+yem&cd=1&hl=tr&ct=clnk&gl=tr
• Çevik, D., 2009. Avrupa Birliği’nde Hayvansal Kökenli Gıdaların Hijyeni Ve Resmi Kontrolleri http://diabk.tarim.gov.tr/ Avrupa%20Birliginde%20Hayvansal%20Kokenli%20 Gidalar%C4%B1nHijyeni%20ve%20Resmi%20Kontrolleri. pdf
• Duman., 2005. Avrupa Birliği Üyeliği Yolunda Türkiye’de Hay- van Sağlığı. T.C.Tarım ve Köyişleri Bakanlığı Dışilişkiler ve Avrupa Topluluğu Koordinasyon Dairesi Başkanlığı ANKA- RA–2005
• Erginöz, E., Cevizci, S., 2008 İnsan Sağlığı ile Veteriner Hekimlik Uygulamalarının İlişkisi: “Veteriner Halk Sağlığı” İstanbul Üniv. Vet. Fak. Derg. 34 (2), 49-62, 2008 34 (2), 49-62, 2008 http://veteriner.istanbul.edu.tr/vetfakdergi/yayinlar/2008-2/ m6.pdf
• Ergül, M., 1993. Yem Bilgisi ve Teknolojisi. Ege Üniversitesi Ziraat Fakültesi. Yayın No: 87. Bornova, İzmir.
• Ergün, A., Tuncer, Ş. D., Çolpan, İ., Yalçın, S., Yıldız, G., Küçük- ersen M. K., Küçükersen S., Şehu A. 2008. Hayvan Besleme ve Beslenme Hastalıkları, Pozitif Baskı San. Anadolu Bulvarı. 12 Sk. No. 10/16 Ankara.
• Ergün, A., Tuncer, Ş. D., Çolpan, İ., Yalçın, S., Yıldız, G., Küçük- ersen, M. K., Küçükersen, S., Şehu, A., 2002. Yemler, Yem Hijyeni ve Teknolojisi. Özkan Matbaacılık Ltd. Şti., Ankara, s. 177-212.
• Ergül, M., 1994. Karma Yemler ve Karma Yem Teknolojisi. Ders Kitabı, E.Ü. Ziraat Fak., Yayınları, No:384, II. Baskı, Bornova- İzmir.
• Ergül, M., 1997. Yemler Bilgisi ve Teknolojisi. III. Baskı. E. Ü. Ziraat Fak. Yayınları, No:487, İzmir.
• Ergül, M., 2000. Yem Zararlıları ve Etkileri. International Animal Nutrition Congress 2000’, 4-6 September 2000.
• Ergül, Ö., 2008. Enfeksiyon Hastalıkları Epidemiyolojisi. İ. Ü. Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Sürekli Tıp Eğitimi Etkinlikleri. Hastane Enfeksiyonları: Koruma ve Kontrol. Sempozyum Dizisi No: 60. Ocak 2008 s. 30–41.
• Erten, J., 2010. Deli Dana Hastalığı. Bilkent Ünv. Sağlık Merkezi http://www.bilkent.edu.tr/~bilheal/aykonu/ocak2001.html
• Hasçelik, G., 2002. İnfeksiyon Etkilerinin Genel Özellikleri. (İnfeksiyon Hastalıkları ve Mikrobiyolojisi. Editörler: Topçu A. W., Söyletir G., Doğanay M.) Nobel Tıp Kitapevleri. ISBN 975–420–202–4. İstanbul.
• Garland, P.W., 1995. Salmonella Control in Feed Manufacturing . Feed International, July, 40-46.
• Kara, A. A., Algur, Ö.F., Kaya, M., 1999. Erzurum Piyasasından Temin Edilen Beyaz ve Civil Peynirlerden, Listeria Türleri- nin Izolasyon ve Identifikasyonu. Tr. J. of Biology 23 (1999) 331–337 © TÜBITAK http://journals.tubitak.gov.tr/biology/ issues/biy-99-23-3/biy-23-3-9-97041.pdf
• Karakaya, Y., Atasever, M., 2010. Mısır Silajında Aflatoksin B1 Varlığının ve Süte Geçme Durumunun Araştırılması Kafkas Üniversitesi Veteriner Fakültesi Dergisi, 36040 Kars – Tür- kiye
• Kaya, S., Yarsani, E., 1995. Yem ve Yem Hammaddelerinde Kü- flenmenin Önlenmesi ve Mikotoksinlerle Kirletilmiş Bu Tür Yemlerin Değerlendirilmesine Yönelik Uygulamalar Ankara Üni” Vet Fak Derg 42 (2): 111-122, http://dergiler.ankara.edu. tr/dergiler/11/568/7077.pdf
• Köksal, F., 2010. Basilinin Kaynağı ve Evrimi. Ç.Ü. Tıp Fakültesi Mikrobiyoloji ve Klinik mikrobiyoloji Anabilim Dalı, Adana.
• Kılıç, S., Babür, C., Dinçer, Ş., Afacan, G., Esen, B., 2003. Ankara İli Mezbahaları Çalışanlarında Anti-Lısteria Monocytogenes. Turk Hij Den Biyol Derg. Yıl: 2003 Cilt: 60 Sayı: 1 1-8,
• Özbek, F.Ş., Fidan, H., 2010. Türkiye ve Avrupa Birliği’nde Gıda Standartları. 1Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Tarım Ekonomisi Bölümü, Ankara/Türkiye http://www.ziraat.sel- cuk.edu.tr/ojs/index.php/ziraat/article/view/37/12
• Prescott, L.M., Harley, J.P., Klein D.A., 1999. Mikrobiology 4th ed. Mc Graw-Hill Companies,Inc. USA. ISBIN- 0–697–35439– 9
• Sayılı, M., 2006. Kuş Gribinin Tüketicilerin Tavuk Eti Tüketim Alışkanlıklarına Etkisi. (TOKAT İLİ ÖRNEĞİ) GOÜ. ZİRAAT FAKÜLTESİ DERGİSİ, 2006, 23(2), 25–31 http://ziraat.gop.edu.tr/dergiyayinlar/DERGI-2006-2/M. Say%C4%B1l%C4%B1.doc
• Serpen, A., 2007. Ab Sürecinde Türkiye’de Gıda Güvenliğinin Dünü,Bugünü Değerlendirilmesi. Hayvancılıkta Performans Dergisi Olan Kargaşanın
• Serpen, A., 2009. Hayvan Hastalıklarının, Hayvansal Orijinli Gıdaların Gıda Güvenliğine Etkileri Tarım Türk Dergisi Temmuz-Ağustos 2009,Yıl:4,Sayı:17 Kasım-2007,Sayı: 109 http://abveteriner.org/dosyalar/aserpen_gida.pdf
• Şanlı, Y., 2001. Yem Küflenmeleri, Mikotoksinlerle Bulaşma So- runu ve Çözüm Yolları. Çiftlik Hayvanlarının Beslenmesinde Temel Prensipler ve Karma Yem Üretiminde Bazı Bilimsel Yaklaşımlar, Editör: H. Melih Yavuz, ISBN NO:975/97831/0- X
• Sünbül, M., 2005. Leptospirozis. Ondokuz Mayıs Üniversitesi Tıp Fakültesi Klinik Mikrobiyoloji ve İnfeksiyon Hastalıkları Anabilim Dalı, Samsun. http://www.ekmud.org/dosya/ zoo06/09-msunbul.pdf
• Topal, Ş.R., 2001. Gıda Endüstrisinde Risk Yönetimi Sistemi: HAC- CP ve Uygulamaları. Taç Ofset Matbaacılık, 172 s. İstanbul.
• Topçu, A.W., Söyletir, G., Doğanay, M., 2002. İnfeksiyon Hastalıkları ve Mikrobiyolojisi. Nobel Tıp Kitapevleri. ISBN 975–420–202–4. İstanbul.
• USFDA, 2008. Draft Framework of the FDA Animal Feed Safety Systema(AFSS), 3rd Edition. (Accessed Online http://www. fda.gov/cvm/AFSS3rdDraftFrame work. html on 7th Oct, 2008).
• Yetkin, A., Yiğitbaş, Ç., 2008. Sağlık Yüksekokulu Birinci ve Dördüncü Sınıf Öğrencilerinin Bireysel Hijyen İle İlgili Alışkanlıklarının Karşılaştırılması. Atatürk Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi, 2008; 11: 272 http://e-dergi. atauni.edu.tr/index.php/HYD/article/viewFile/656/648