Giberellik Asit Dozlarının Ekmeklik Buğdayda (Triticum aestivum L.) Verim ve Kalite Üzerine Etkisi

Yıl 2024, Cilt: 14 Sayı: 3, 1366 - 1374, 01.09.2024

Mehmet Zahit Yeken

https://doi.org/10.21597/jist.1463757

Öz

Bu çalışmada, ülkemizin farklı bölgelerinde yaygın olarak yetiştirilen Halis ekmeklik buğday çeşidinin tarımsal ve kalite özellikleri üzerine giberellik asit (GA3) dozlarının (1.0 g/da, 0.8 g/da, 0.6 g/da ve kontrol) etkisi araştırılmıştır. Deneme, Sakarya ekolojik koşullarında dört tekerrürlü olarak tesadüf blokları deneme desenine göre 2022-2023 yetiştirme sezonunda yürütülmüştür. Çalışma kapsamında bitki boyu, tane verimi, başakta tane sayısı, m2’de başak sayısı, başakta tane ağırlığı, bin tane ağırlığı ve hektolitre ağırlığı gibi tarımsal özelikler ile protein oranı, yaş gluten, gluten indeksi, rutubet, zeleny sedimantasyon, alveograf enerji değeri, alveograf P/L oranı, farinograf su absorbsiyonu, farinograf gelişme süresi, farinograf stabilite değeri ve farinograf yumuşama değerleri gibi kalite özellikleri incelenmiştir. Varyans analizi sonucunda GA3 uygulamalarının, tane verimi, başakta tane sayısı, m2’de başak sayısı, başakta tane ağırlığı ve hektolitre ağırlığı üzerine istatistiki olarak önemli etkisinin olduğu belirlenmiştir. Yapılan korelasyon analizleri sonucunda özellikler arasında istatistiki olarak önemli pozitif ilişkiler tespit edilmiştir. Temel bileşenler analizine göre ilk dört temel bileşen varyasyonun %73.81’ini açıklamıştır. Sonuç olarak 1.0 g/da GA3 uygulamasının buğday veriminde önemli oranda artışa neden olduğu ancak kalite üzerinde etkili olmadığı tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Ekmeklik buğday, Giberellik asit, Kalite

Effect of Gibberellic Acid Doses on Yield and Quality in Bread Wheat (Triticum aestivum L.)

Öz

In this study, the effect of gibberellic acid (GA3) doses (1.0 g/da, 0.8 g/da, 0.6 g/da, and control) on the agricultural and quality characteristics of Halis bread wheat variety, widely grown in various regions of our country, was investigated. The experiment was conducted in the 2022-2023 growing season according to the randomized block trial design with four replications in Sakarya ecological conditions. The study examined agricultural characteristics such as plant height, grain yield, number of grains per spike, number of spikes per m2, grain weight per spike, thousand-grain weight, and hectoliter weight, as well as quality properties including protein content, wet gluten, gluten index, moisture, zeleny sedimentation, alveograph energy value, alveograph P/L ratio, farinograph water absorption, farinograph development time, farinograph stability value, and farinograph softening value. Variance analysis revealed statistically significant effects of GA3 applications on grain yield, number of grains per spike, number of spikes per m2, grain weight per spike, and hectoliter weight. Correlation analysis revealed statistically significant positive relationships among traits. According to Principal component analysis, the first four principal components explained 73.81% of the variation. As a results, it was determined that the application of 1.0 g/da GA3 significantly increases wheat yield but has no effect on quality.

Anahtar Kelimeler

Bread wheat, Gibberellic acid, Quality

Teşekkür

Değerli katkılarından dolayı kıymetli hocam Prof. Dr. Vahdettin ÇİFTÇİ’ye teşekkür ederim.

Kaynakça

• Akçura, M., Taner, S., & Kaya, Y. (2011). Evaluation of bread wheat genotypes under irrigated multi-environment conditions using GGE biplot analyses. Žemdirbystė=Agriculture, 98(1), 35-40.
• Altınbaş, M., Tosun, M., Yüce, S., Konak, C., Köse, E., & Can, R. A. (2004). Ekmeklik buğdayda (T. aestivum L.) tane verimi ve bazı kalite özellikleri üzerinde genotip lokasyon etkileri. Ege Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 41(1), 65-74.
• Aydoğan, S., Göçmen Akçacık, A., Şahin, M., Kaya, Y., Taner, S., Demir, B., & Önmez, H. (2010). Ekmeklik buğday çeşitlerinin dane verimi, bazı kimyasal ve reolojik özellikleri üzerine bir araştırma. Bitkisel Araştırma Dergisi, 1, 1-7.
• Aydoğan, S., Akçacık, A. G., Șahin, M., Kaya, Y., Koç, H., Görgülü, M. N., & Ekici, M. (2012). Ekmeklik Bugday Unlarında Alveograf, Farinograf ye Miksografta Ölçülen Reolojik Özellikler Arasındaki İIişkinin Belirlenmesi. Süleyman Demirel Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 7(1), 74-82.
• Budak, N., Çalışkan, C. F., & Çaylak, Ö. (1994). Bitki Büyüme Regülatörleri ve Tarımsal Üretimde Kullanımı, E.Ü Ziraat Fakültesi Dergisi, 31, 289-296.
• Doğan, I.S., & Uğur, T. (2005). Van ve çevresinde Yetiştirilen Bazı Buğdayların Bisküvilik Kalitesi Üzerine Bir Araştırma. Yüzüncü Yıl Üniversitesi, Ziraat Fakültesi, Tarım Bilimleri Dergisi, 15(2), 139-148. Van.
• Elgün, A., & Ertuğay, Z. (2000). Tahıl İşleme Teknolojisi. Atatürk Üniversitesi Ziraat Fakültesi Yayınları, Erzurum.
• Egesel, C., Kahriman, F., Tayyar, Ş., & Baytekin, H. (2009). Ekmeklik buğdayda un kalite özellikleri ile dane veriminin karşılıklı etkileşimleri ve uygun çeşit seçimi. Anadolu Tarım Bilimleri Dergisi, 24(2), 76-83.
• FAOSTAT. (2023). Crops and livestock products. Erişim adresi: https://www.fao.org/faostat/en/#data/QCL (Erişim tarihi: Ağustos 01, 2023).
• Ghodrat, V. and Rousta, M. J. 2012. Effect of priming with gibberellic acid (GA3) on germination and growth of corn (Zea mays L.) under saline conditions. International Journal of Agriculture and Crop Sciences, 4(13), 882-885.
• Göçmen, D. (1991). Marmara Bölgesinde Üretilen Bazı Buğday Çeşitlerinin Ekmeklik Kalitesi Üzerine Araştırmalar. Yüksek Lisans Tezi, Uludağ Üniversitesi, Bursa.
• Gökdere, H. İ., Yilmaz, A. B., Tekin, M., Yeken, M. Z., & Çiftçi, V. (2023). Ekmeklik Buğday (Triticum aestivum L.) Genotiplerinin Dane Verimi ve Bazı Önemli Kalite Özellikleri için Trakya Bölgesinde Bulunan Farklı Çevrelerde Testlenmesi. Journal of the Institute of Science and Technology, 13(4), 3040-3052.
• Güngör, H., Cakir, M. F., & Dumlupinar, Z. (2022). Evaluation of wheat genotypes: genotype x environment interaction and GGE Biplot analysis. Turkish Journal of Field Crops, 27(1), 149-157.
• Güngör, H., Cakir, M. F., & Dumlupinar, Z. (2023). Evaluation of Some Bread Wheat (Triticum aestivum L.) Cultivars and Lines for Yield and Yield Components under Duzce Ecological Conditions. Manas Journal of Agriculture Veterinary and Life Sciences, 13(2), 100-107.
• Gülhan, L., Akçura, M., & Öztürk, İ. (2023). Bazı ekmeklik buğday genotiplerinin bazı kalite özellikleri yönünden Trakya bölgesine adaptasyonunun incelenmesi. Türk Tarım ve Doğa Bilimleri Dergisi, 10(3), 622-630.
• Kahraman, T., Güngör, H., Öztürk, İ., Yüce, İ., & Dumlupınar, Z. (2021). Ekmeklik buğday (Triticum aestivum L.) genotiplerinde genotip ve çevrenin tane verimi ve bazı kalite özellikleri üzerine etkisinin temel bileşen ve GGE Biplot analizleri ile değerlendirilmesi. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Tarım ve Doğa Dergisi, 24(5), 992-1002.
• Koç, S. (2021). Farklı Dönemde Uygulanan Bitki Gelişme Düzenleyicilerinin Ekmeklik Buğdayda Verim ve Kalite Üzerine Etkisi (Doktora Tezi). Tekirdağ Namik Kemal Üniversitesi, Tekirdağ.
• MGM. (2023). T.C. Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı, Meteoroloji Genel Müdürlüğü, İstasyon Adı/No: Sakarya/17069.
• Mutlu, Ç., Koca, A. S., & Zeybekoğlu, Ü. (2017). Güneydoğu Anadolu Bölgesi hububat alanlarında bulunan Cercopis sanguinolenta (Scopoli, 1763) (Hem.: Cercopidae)’nın yayılışı ve yoğunluğu üzerine notlar. Uluslararası Tarım ve Yaban Hayatı Bilimleri Dergisi, 3(2), 80-86.
• Nadeem, M. A., Yeken, M. Z., Tekin, M., Mustafa, Z., Hatipoğlu, R., Aktaş, H., ... & Baloch, F. S. (2021). Contribution of Landraces in Wheat Breeding. Wheat Landraces, pp. 215-258.
• Pavlista, A. D., Baltensperger, D. D., Santra, D. K., Hergert, G. W., & Knox, S. (2014). Gibberellic acid promotes early growth of winter wheat and rye. American Journal of Plant Sciences, 5, 2984-2996
• Tekin, M., Emiralioğlu, O., Yeken, M. Z., Nadeem, M. A., Çiftçi, V., & Baloch, F. S. (2022). Wild relatives and their contributions to wheat breeding. Ancient Wheats, pp. 197-233.
• Tekin, M. (2023). İleri Kademe Makarnalık Buğday (Triticum durum L.) Hatlarının Güneydoğu Anadolu Koşullarında Bazı Tarımsal ve Kalite Özellikleri Bakımından Performanslarının Belirlenmesi. Türk Tarım ve Doğa Bilimleri Dergisi, 10(4), 1064-1078.
• TÜİK. (2023). Bitkisel Üretim İstatistikleri. Erişim adresi: https://biruni.tuik.gov.tr/medas/?kn=92&locale=tr (Erişim tarihi: Ağustos 01, 2023).
• Wei, T. and Simko, V. (2021). R package 'corrplot': Visualization of a Correlation Matrix. (Version 0.92). Access adress: https://github.com/taiyun/corrplot (Accessed data: August 20, 2023).