Biometry and Phylogeny of Early - Middle Eocene Nummulites from Yenisolöz and Fındıcak (Gemlik, Türkiye)

Yıl 2024, Cilt: 14 Sayı: 3, 1050 - 1062, 01.09.2024

Esin Ünal , Sefer Örçen

https://doi.org/10.21597/jist.1476140

Öz

In this study, an approach to the phylogeny of Nummulites was made by performing biometric
analysis on measurements of Nummulites forms collected from sedimentary environments of
Cuisian – early Lutetian (early – middle Eocene) age outcropping in the Fındıcak and Yenisölöz
localities (northwestern Anatolia) in northwestern Turkey. The Cuisian (early Eocene) aged
Fındıcak Formation, characterized by carbonate-dominated conglomerate, sandstone, siltstone,
limestone, and marl sequences, the early Lutetian (middle Eocene) aged Dürdane Formation, and the
Priabonian (late Eocene) aged Soğucak Formation were examined for macro- and microspheric
forms of Nummulites individuals. The biometric analysis of the macro- and microspheric forms of
the collected Nummulites individuals with radial-granular and radial-white spotted characteristics
identified the species Nummulites burdigalensis de la Harpe (Cuisian) and Nummulites uranensis de
la Harpe (early Lutetian). A table was created containing the breakdown of the data for the two
localities based on biometric measurements. As a result of the overlapping distributions of the two
species, some clues were obtained about the genus characteristics of Nummulites, their
developmental stages starting from the initial locus, and the changes they underwent until becoming
adult individuals. Considering these changes, the phylogenetic development of the Nummulites from
the study area, represented within the underlined species, was revealed as the lineage Nummulites
burdigalensis → uranensis.

Anahtar Kelimeler

Gemlik, Biometric, Eosen, Nummulites, Paleontology

Proje Numarası

FBA-2018-7048

Yenisolöz ve Fındıcak (Gemlik, Türkiye) Erken – Orta Eosen Yaşlı Nummulites’lerin Biyometrisi ve Filojenisi

Öz

Bu çalışmada, kuzeybatı Türkiye’de Fındıcak ve Yenisölöz lokalitelerinde (kuzeybatı Anadolu) yüzeyleyen Küviziyen – Alt Lütesiyen (Alt – Orta Eosen) yaşlı çökelme ortamlarından alınan tane Nummulites formundaki ölçümlerle biyometrik analizi yapılarak, Nummulites filojenisine ait yaklaşımda bulunulmuştur. Özellikle karbonat egemen çakıltaşı, kumtaşı, silttaşı, kireçtaşı, marn istiflenmesinin gözlemlendiği Küviziyen (Alt Eosen) yaşlı Fındıcak Formasyonu, Alt Lütesiyen (Orta Eosen) yaşlı Dürdane Formasyonu, Priyaboniyen (Üst Eosen) yaşlı Soğucak Formasyonu) birimlerinden elde edilen tane Nummulites bireylerinin makrosferik ve mikrosferik formları incelenmiştir. Işınsal-granüllü, ışınsal-beyaz lekeli özellikli toplanan Nummulites bireylerinin makrosferik ve mikrosferik formlarının biyometrik analizi sonucunda Nummulites burdigalensis de la Harpe (Küviziyen), Nummulites uranensis de la Harpe (Alt Lütesiyen) türleri tanımlanmıştır. Biyometrik ölçümlerden 2 lokalite için verilerin dökümünün yer aldığı bir çizelge oluşturulmuştur. 2 türün birbirleriyle örtüşen dağılımları sonucunda; Nummulites’lerin cins özellikleri, ilk locadan başlayarak gelişim evreleri, ergin birey olana kadar geçirdiği değişimlere ait bazı ipuçları elde edilmiştir. Bu değişimler gözetilerek inceleme alanı Nummulites’lerinin filojenetik gelişimleri, altları çizili türler kapsamında temsil olunmak üzere Nummulites burdigalensis → uranensis soy çizgileri ortaya konulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Gemlik, Biyometrik, Eosen, Nummulites, Paleontoloji

Destekleyen Kurum

Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projeleri Başkanlığı

Proje Numarası

FBA-2018-7048

Teşekkür

Bu makale, Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projeleri Başkanlığının FBA-2018-7048 nolu projesi ile desteklenmiştir.

Kaynakça

• Drooger, C.W., Marks, P. and Papp, A. (1971). Smaller Radiate Nummulites of Northwestern Europe. Utrecht Micropaleontological Bulletins, 5.
• Genç, Ş. (1986). Uludağ-İznik Gölü arasının Jeolojisi, MTA Rapor No:7853, (Yayımlanmamış)
• Harpe, de la, P.H. (1926). Materieaux pour servir â une monographie des Nummulites et Assilines: A.M. Kir. Földt. int. evk., 27/1,1-89, Budapest.
• Harpe, Ph. De La. (1883). Étude des Nummulites de la Suisse et révision des espèces éocènes des genres Nummulites et Assilina. 3ème et dernière partie. Mémoires de la Société Paléontologique Suisse 10, 141–180.
• Hottinger, L. I., Lehmann, R. et Schaub, H. (1964). Donnees actuelles sur la biostratigraphie du Nummulitique mediterranean. Mem. B.R.G.M., Fr., 28, 611-652.
• Kayğılı, S. ve Aksoy, E. (2017). Bentik Foraminiferlerden İnce Kesit Hazırlanmasına Bir Örnek: Hasanağa Deresi (Malatya Batısı). Fırat Üniv. Müh. Bil. Dergisi, 29(1), 301-306.
• Kozikoğlu. Ö. A. (2018). Yazıhan güneybatısında (Kuzeybatı Malatya) yüzeyleyen Lütesiyen-Priyaboniyen (Orta-Üst Eosen) yaşlı çökellerde tanımlanan Nummulites’lerin biyometrik analizi ve evrimi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi) VanYüzüncü Yıl Üniversitesi, Fen Bil. Ens., 86 s.
• Moore, R.C. (1964). Treatise on Invertebrate Paleontology. Part C, Protista 2,2, The Geol. Soc. Am. and The Univ. of Kansas Press. v.1-2,
• Okay, A. I. (1989). Tectonic units and sutures in the Pontides, Northern Turkey, in Tectonic Evolution of the Tethyan Region,pp. 109–116, Şengör, A. M. C., (Ed.) Kluwer Academic Publishers.
• Okay, A. I. (2000). Was the Late Triassic orogeny in Turkey caused by the collision of an oceanic plateau?, in Tectonics and Magmatism in Turkey and the Surrounding Area, Special Publication of the Geological Society of London, p. 25-41, Bozkurt, E., Winchester, J. A. and Piper, J. D. A.,( Ed.) The Geological Society Publications, London.
• Örçen, S. (1988). Paleoecology of the Tertiary benthic foraminifera associations from the NW Malatya, Eastern Turkey: An approach to evaluate Middle Eocene–Early Miocene Paleogeography. METU Journal of Pure and Applied Sciences, 21, 1-3, 321-333.
• Örçen, S. ve Sağlam, A. (2003). Türkiye Doğa Tarihi’nin 26 milyon yıllık tanıkları: Nummulites’ler. Kırsal Çevre ve Ormancılık Sorunları Araştırma Derneği Yayın No:11, 57-70, Ankara.
• Özcan, Z. (2010). İstanbul Karadeniz Sahil Şeridi İle Bursa Arasindaki Üst Kretase-Eosen Birimlerinin Stratigrafik Gelişimi Ve Korelasyonu (Yayımlanmamış doktora tezi). Erişim adresi: https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi.
• Özcan Z., Okay I. A., Özcan E., Hakyemez A., Altıner Ö. S., (2012). Late Cretaceous–Eocene Geological Evolution of the Pontides Based on New Stratigraphic and Palaeontologic Data Between the Black Sea Coast and Bursa (NW Turkey). Turkish Journal of Earth Sciences (Turkish J. Earth Sci.), Vol. 21, pp. 933–960.
• Schaub, H. (1981). Nummulites et Assilines de la Tethys Paleogene; phylogenese et biostratigraphie. Mem.Suisses Pal.,104,105,106,236p.
• Şengör, A. M. C. ve Yılmaz, Y., (1981). Tethyan evolution of Turkey: A plate tectonic approach, Tectonophysics, 75, 181-241.
• Uçarkuş, G. (2002). Gemlik Fay Zonu’nun Aktif Tektoniği(Yüksek Lisans tezi). Erişim adresi: https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi.
• Ünal, E. ve Örçen, S. (2018). Kuzeybatı Anadolu Eosen-Erken Oligosen Yaşlı Nummulites’lerin Biyometrisi ve Filojenisi. (Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi FBA-2018-7048 BAP Projesi sonuç raporu).
• Yurtsever, A. ve Çağlayan, M.A. (2002). 1:100.000 Ölçekli Jeolojik Haritası ve Açıklaması, İstanbul-21 ve G21 paftaları. MTA, Ankara