İşitme Engelli Bireyler için Grafik Sembollerle Oluşturulmuş Öğrenme Materyalleri

Yıl 2014, Cilt: 3 Sayı: 3 - SEVENTH ISSUE, - , 04.03.2015

Yasemin Karal Lokman Şılbır , Ekrem Bahçekapılı Murat Atasoy

Öz

Grafik semboller konuşmayı iletişim aracı olarak kullanamayan ve özel eğitime ihtiyaç duyan birçok birey için alternatif iletişim aracı olarak düşünülmektedir. Grafik sembollerin okuma-yazma öğretimine yönelik sıkça kullanıldığı alan yazında ifade edilmektedir. Birçok çalışmada, özel eğitime ihtiyaç duyan bireylerin grafik sembolleri yazılı kelimelerden daha büyük bir kolaylıkla tanımlama eğilimleri olduğunun altı çizilmektedir. Yapılan araştırmalar, işitme engelli bireyler için fotoğraf, çizgi çizim, resim sembol gibi grafikleri temel alan alternatif iletişim materyallerinin başarılı bir şekilde kullanılabildiğini ancak bu tür çalışmaların alan yazında yaygın olmadığını göstermiştir. Bu doğrultuda yürütülen çalışmada, grafik sembollerin öğrenme materyali olarak kullanılmasının ilköğretim 3. Sınıf düzeyinde 8 işitme engelli öğrencinin akademik performanslarına etkisi incelenmiştir. Soyağacı konu öğreniminde; Türkçe için grafik sembol sistemi olarak geliştirilen ALİS (Alternatif İletişim Sistemi)’in grafik sözlüğünden seçilen grafiklerle etkinlikler gerçekleştirilmiş ve çalışma öncesi ve sonrası öğrenciler yazma, çizme, eşleştirme çalışmaları ile değerlendirilmiştir. Etkinlikler, işitme engelliler sınıf öğretmeninin (öğrencilerin sınıf öğretmeni) rehberliğinde planlanmış ve uygulanmıştır. Çalışma, 4 hafta süre ile haftanın 4 günü 20 dakikalık etkinlikler şeklinde sürdürülmüştür. Elde edilen veriler, grafik sembollerin işitme engelli bireylerin sınıf ortamlarına öğrenme materyali olarak dâhil edilebileceğini, ALİS grafiklerinin işitme engelli bireyler tarafından öğrenilebildiğini ve ilgi çekici olduklarını ortaya koymuştur. Öğrencilerin akademik performanslarının gelişimine yönelik olumlu sonuçlar elde edilmiştir. Uygulama öğretmeni ile çalışma süreci öncesi ve sonrasını değerlendirmek amacıyla yürütülen anket ve mülakat çalışmalarından elde edilen veriler bunu doğrulamıştır. İşitme engelli öğrencilerin kavram öğrenme ve yazma becerilerini geliştirmeye yönelik etkinliklerde grafik sembollerin kullanılabileceği ortaya koyulmuştur.

Anahtar Kelimeler: İşitme Engeli, Grafik Sembol, Öğrenme, Yazma

Anahtar Kelimeler

-

Kaynakça

• Alja'am, J. M., ElSeoud, S., Edwards, A., Ruiz, M. G., and Jaoua, A. (2009). An assistive computerized system for children with ıntellectual and learning disabilities. Springer-Verlag Berlin Heidelberg, 5597, 9–16.
• Aydın, Y., Şılbır, L., Küçüksüleyman, N., Karal, H.and Altun, T., (2012) Alternatif İletişim Aracı Olarak Türkçe İçin Bir Grafik Sembol Sisteminin Tasarımı: Standart Grafik Sembollerin Belirlenmesi. 6th International Computer & Instructional Technologies Symposium, Gaziantep.
• Baki, A., and Gökçek, T. (2012).Karma yöntem araştırmalarına genel bir bakış.Electronic Journal of Social Sciences, 11(42).
• Bornman, J. and Preez, A. E. (2006). The Translucency values of Blissymbols as rated by typically developing Setswana learners. Unpublished master dissertation, University of Pretoria, South Africa.
• Brown D. L. (2006). Augmentative and alternative communication: Effects of speech output and ıconicity on symbol acquisition. Unpublished master, Miami University, Oxford.
• Bryman, A. (2006). Integrating quantitative and qualitative research: how is it done? Qualitative research, 6(1), 97-113.
• Carlson, R., Granstrom, B., and Hunnicutt, S. (1981). Bliss communication with speech or text output. STL- QPSR, 22, 4, 29-38.
• Carmeli S., and Shen Y. (1998). Semantic transparency and translucency in compound Blissymbols. Augmentative and Alternative Communication, 14, 171-183.
• Carré, A. J. M., Grice, B., Blampied, N. M., and Walker, D., (2009). Picture exchange communication (pecs) training for young children: does training transfer at school and to home? Behaviour Change, 26, 1,54–65
• Cho, H., Ishida, T., Yamashita, N., Inaba, R., Mori, Y., and Koda, T. (2007). Culturally-situated pictogram retrieval. IWIC 2007, Springer-Verlag Berlin Heidelberg, 221–235.
• Cohen, E. T., Allgood, M. H., Heller, K. W., and Castelle, M. (2001). Use of picture dictionaries to promote written communication by students with hearing and cognitive impairments. Augmentative and Alternative Communication, 17, 245–254.
• Coulmas, F. (2003). Writing Systems, An introduction to their linguistic analysis. Cambridge: Cambiridge university pres.
• Çiftçi, E. (2009). İşitme engelli öğrenciler için hazırlanan bilgisayar destekli yazılı anlatım becerisi geliştirme materyalinin tasarımı, uygulanması ve değerlendirilmesi. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi. KTÜ Fen Bilimleri Enstitüsü, Trabzon.
• Dada, S., and Alant, E., (2009).The Effect of aided language stimulation on vocabulary acquisition in children with little or no functional speech. American Journal of Speech - Language Pathology; ProQuest Health and Medical Complete, 18, 1, 50-64.
• Davis, T.N., Barnard-Brak, L., Dacus, S., and Pond, A. (2010). Aided AAC systems among individuals with hearing loss and disabilities. J Dev Phys Disabil, 22, 241–256.
• Fraenkel, J. R. and Wallen, N. E. (2008). How to Design and Evaluate Research in Education (7th Edition), New York: McGraw – Hill International Edition.
• Gardner, H., and Emms, L. (2010). Study of two graphic symbol teaching methods for individuals with physical disabilities and additional learning difficulties. Child Language Teaching and Therapy, 26, 1, 5–22.
• Glennen, S. L., and Decoste, D. C. (1997). The Handbook of augmentative and alternative communication. London: Singular Publishing Group.
• Heller, K. W., Ware, S., Allgood, M. H., and Castelle, M. (1994). Use of dual communication boards with students who are deaf-blind. Journal of Visual Impairments and Blindness, 88, 4, 368–376.
• Hershberger, D. (1991). Wearable communication devices.Medical Instrument Design, IEEE Case Studies, 200 – 203.
• Hourcade, J. J., Parette H.P., Boeckmann, N., and Blum, C., (2010). Handy manny and the emergent literacy technology toolkit. Early Childhood Educ J, 37,483–491.
• Inaba, R., Takasaki, T., and Mori, Y. (2006, November). How do kids use pictograms?,CSCW '06, Canada.
• Johnson, R. B., and Onwuegbuzie, A. J. (2004). Mixed methods research: A research paradigm whose time has come. Educational researcher, 33(7), 14-26.
• Karal, Y. (2014). Alternatif İletişim Aracı Olarak Bir Elektronik Görsel Sözlüğün Tasarlanması, Uygulanması ve Değerlendirilmesi. Yayınlanmamış doktora tezi. KTU, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Trabzon.
• Karal, H., Aydın, Y., ve Günal, Y. (2010). Designing a visual symbol system for Turkish language as an alternative means of communication: The process of delineating content, Procedia Social and Behavioral Sciences, 679–684.
• Koul, R., Corwin, M., and Hayes, S., (2005). Production of graphic symbol sentences by individuals with aphasia: efficacy of a computer-based augmentative and alternative communication ıntervention. Brain and Language, 92, 58-77.
• Koekemoer, H. (2000). The Comparison of the learnability and recognition between blissymbolics and cyberglyphs. Unpublished master dissertation. University of Pretoria, South Africa.
• Kouroupetroglou , G., Anagnostopoulos , A., Papakostas , G., Viglas , C., and Charoupias A. (1993). The blisphon alternative communication system for the speechless ındividual. Proc. of ESCA Conf. Speech and Language Technology for Disabled Persons, Stockholm, 107-110.
• Lin, T-J., and Biggs, M. (2006). A preliminary study of learnable pictogram languages. In Friedman, K., Love, T., Côrte-Real, E., and Rust, C. (Eds.), Design Research Society International Conference Proceedings. Lisbon: IADE.
• Marcus, A. (2007). m-LoCoS UI: A universal visible language for global mobile communication, human- computer ınteraction, part III. Springer-Verlag Berlin Heidelberg, 144–153.
• MEB (2006). Özel Eğitim Hizmetleri Yönetmeliği. Tebliğler Dergisi, 26184.
• Nigam, R., and Karlan, G. R.(1994). Sociocultural validation and development of picture communıcation symbols children and adolescents. ISAAC'94 Conference Book and Proceedings, 142-145.
• Ottem, E. (2001). Use of pictographic-articulatory symbols to promote alphabetic reading in a language ımpaired boy: case study. Augmentative and Alternative Communication, Proquest Psychology Journals, 17,1, 52-60.
• Sheehy, K. (2002). The Effective Use of symbols in teaching word recognition to children with severe learning difficulties: a comparison of word alone, ıntegrated picture cueing and the handle technique. International Journal of Disability, Development and Education, 49, 1, 47-60.
• Şılbır, L. (2011). İşitme engelli öğrencilerin türkçe okuma yazma becerilerinin geliştirilmesine yönelik görsel yardım paketi: GÖRYAP. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi. KTU, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Trabzon.
• Takasaki, T. (2006). PictNet: Semantic infrastructure for pictogram communication, The Third International WordNet Conference (GWC-06), 294-284.
• Teddlie, C., and Tashakkori, A. (2011). Mixed methods research. The Sage handbook of qualitative research, 285.
• Trudeau, N., Sutton, A., Dagenais, E., Broeck, S., and Morford, J. (2007). Construction of graphic symbol utterances by children, teenagers, and adults: The effect of structure and task demands. Journal of Speech, Language, and Hearing Research, ProQuest Health and Medical Complete, 50, 5, 1314- 1329.
• Tucci, S. L., Trussell, J. W., & Easterbrooks, S. R. (2014). A Review of the Evidence on Strategies for Teaching Children Who Are DHH Grapheme–Phoneme Correspondence. Communication Disorders Quarterly, 35, 4, 191–203.
• Visser, N. (2006). The Ability of four year old children to recognize basic emotions represented by graphic symbols. Unpublished master thesis. University of Pretoria, South Africa.
• Walker, M., and Armfield, A., (1981). What is the makaton vocabulary? Special Education: Forward Trends, 8, 3, 19-20.
• Whittle H and Detheridge T. (2001). The rebus symbols development project. Communication Matters Journal, 15, 3, 14-17.
• Yovetich, W. S., and Young, T. A. (1988). The Effects of representativeness and concreteness on the “guessability” of blissymbols. Augmentative and Alternative Communication, 4, 1, 35-39.
• Zaman, H. B., Zainuddin, N. M. M., and Ahmad, A. (2009). Learning science using ar book: A preliminary study on visual needs of deaf learners. IVIC 2009, Springer-Verlag Berlin Heidelberg, 844–855.