Menderes Masifi′nde Açılmış Açık Ocak Albit Madenindeki Bir Duraysızlığın Nedenlerinin Araştırılması ve Robotic Total Station Cihazı Kullanılarak Yenilme Öncesinde Şev Hareketlerinin İzlenmesi

Yıl 2020, , 41 - 66, 19.06.2020

Saffet Deniz Karagöz Cem Kıncal , Mehmet Yalçın Koca

https://doi.org/10.24232/jmd.740511

Öz

19.12.2018 tarihinde Menderes Masifi içinde, ayrışmış gnayslarda yer alan bir açık ocak madeninde büyük
ölçekli bir heyelan meydana gelmiştir. Hemen hemen şev yüzeyine paralel uzanan bir yenilme yüzeyi oldukça sığ
bir derinlikte gelişmiştir (Maksimum derinlik: 17 m). Duraysızlığın geliştiği şevin genel açısı 25° ve genel şev
yüksekliği ise 80 m′dir (Kotlar: 490 m – 410 m). Kayan malzeme miktarı ise yaklaşık 700×103 m3′tür. Açık ocaktaki
kaya şevlerinde duraysızlık tümüyle gerçekleşmeden önce kayda değer deformasyonlar meydana gelmiştir. Heyelan
oluşumu öncesindeki söz konusu şev hareketlerinin zamana bağlı olarak (2017–2018 yılları arası, 750 gün) izlenmesi
ve duraysızlığın nedenlerinin araştırılması bu çalışmada amaçlanmıştır. Hareket izleme çalışmaları sırasında günlük
ve saatlik yağış miktarları da ölçülmüş ve kaydedilmiştir. Jeolojik yapı ile duraysızlığın mekanizması arasındaki
ilişkiyi belirlemek için şev hareketi ölçüm verileri eş zamanlı yağış verileriyle birlikte “GeoMoS” bilgisayar
programı kullanılarak değerlendirilmiştir. Önceden cevherin tavan bloğunda küçük ölçekli bazı şev duraysızlıkları
not edilmiştir. Diğer taraftan, gelişmiş yenilme yüzeyi boyunca, yeraltı suyu basınç değişimlerinin tetiklediği
daha büyük yer değiştirmeleri kapsayan yoğun yağışlı dönemler, cevherin tavan bloğunda meydana gelen büyük
ölçekli yenilmeyi ilerletmiştir. Kurak dönemlerde, şev hareketlerinin hızı ortalama 3.5 mm/gün′dür. 04.12.2018
tarihinde gerçekleştirilen üçüncü dekapaj çalışması nedeniyle açık ocakta şev hareketleri bir miktar ivmelenmiştir.
Şev topuğunda gerçekleştirilen kontrolsüz kazıya kadar (14.12.2018), şevin toplam bileşke yer değiştirme miktarı
100 cm artmıştır ve bu dönemde hareketlerin ortalama hızı 10 cm/gün olarak hesaplanmıştır. Son olarak, topuk
kazısından duraysızlığın geliştiği tarihe kadar (19.12.2018), yoğun yağışların eşlik ettiği hareketin miktarı 160 cm/
gün olarak gerçekleşmiştir. Hareket izleme ölçümlerine göre şevin toplam bileşke yer değiştirmesi 10.5 m seviyesinde
gerçekleşmiştir. Ayrıca, duraysızlığın gelişimindeki farklı safhalarını tanımlamaya yönelik olarak bazı göstergeler de
belirlenmiştir. En önemli göstergeler yer değiştirmeler, topuktaki kabarmalar ve şev topuğuna yakın yüksekliklerde
meydana gelen makaslama deformasyon birikimleridir.

Anahtar Kelimeler

Heyelan, açık ocak

Kaynakça

• Afeni, T.B., Cawood, F.T., 2013. Slope monitoring using Total Station: What are the Challenges and How Should These be Mitigated? South African Journal of Geomatics, Vol. 2, No. 1, 41 – 53. Allasia, P., Manconi, A., Giordan, D. Baldo, M. Lollino, G., 2009. ADVICE: A new pproach for near-real-time monitoring of surface displacements in landslide hazard scenarios. Sensors, 3, 8285–8302. Bell, R., Glade, T., 2004. Natural hazards and earth system sciences quantitative risk analysis for landslides – Examples from B´ıldudalur, NW Iceland. Natural Hazards and Earth System Sciences, 4, 117–131. Call, R.D., 1982. Monitoring Pit Slope Behavior, In Proc. 3rd Int. Conf. on Stability in Surface Mining (Vancouver, June 1 – 3, pp. 229 – 248. New York: Society of Mining Engineers, A. I. M. E. Call, R.D., Savely, J.P., 1991. Open Pit Rock Mechanics. In SME Mine Engineering Handbook. New York; AIME, pp. 860 – 882. Call, R.D., Cicchini, P.F., Ryan, T.M., Barkley, R.C., 2000. Managing and analyzing overall pit slopes, In Slope Stability in Surface Mining/Edited by William A. Hustrulid, Michael K. McCarter, Dirk, J. A. Van Zyl, Published by the Sociaty for Mining, Metallurgy, and Exploration, Inc. P. 442. Franklin, J.A., 1977. The monitoring of structures in rock: International Journal of Rock Mechanics and Mining Sciences & Geomechanics Abstracts, 14, 163 – 192. GEOVIA Surpac 6. 6. 1., 2013. GEOVIA Surpac Reference Manual. NetCad GIS 7, 2015. NetCad GIS Yazılım Kullanma Kılavuzu. Karagöz, S.D., Koca, M.Y., 2016. Alipaşa açık ocak albit madeninde meydana gelen heyelanın GPS kullanılarak izlenmesi ve oluşum nedenleri, Jeoloji Mühendisliği Dergisi, 40 (1), s. 27–52. Kadakçı, K.T., Koca, M.Y., 2014. Açık ocak albit işletmesindeki kaya şevlerinin sonlu elemanlar yöntemi kullanılarak duraylık değerlendirmesi, Jeoloji Mühendisliği Dergisi, 38, 1, 1 – 19. Koca, M.Y., Kahraman, B., Karakuş, D., Özdoğan, M.V., 2010. General assessment of the stability of overall slope of the Alipaşa albite mine. Dokuz Eylül Üniversitesi, 156 s. (unpublished). Koca, M.Y., Kahraman, B., Kıncal, C., 2012. Report of Overall Slope Stability Assessment of the Alipaşa Open Pit Mine. Dokuz Eylül University, 80 s. (unpublished). Leica Geosystems AG, 2013.– Amberg Technologies AG. Ankara. www.sistemas.com.tr. Total Station GRS tm50– Geotechnical E. 541 – 7394/7306/. MapInfo Professional 8.0, 2000. Software manual. Martin, D.C., 1993. Time dependent deformation of rock slopes. University of London, PhD Thesis, London. Palozzo, D., Friedmann, R., Nadal, C., Santos-Filho, M., Veiga, L., Faggion, P., 2006. Dynamic monitoring of structures using a Robotic Total Station. XXIII FIG Congress, Munich, Germany, Oct. 8-13, 10pp. Sjöberg, J., 1999. Analysis of large-scale rock slopes, Doctoral thesis 1999: 01, Division of Rock Mechanics, Lule University of Technology. Simon, L., Valentin, G., Jeffrey, M.Keller, Signer, A., 2012. Monitoring of potentially catastrophic rockslides, CRC Press, London, 101 – 116. Tanyaş, H., Ulusay, R., 2013. Assessment of structurally-controlled slope failure mechanisms and remedial design considerations at a feldspar open pit mine, Western Turkey, Engineering Geology, 155, 54 – 68. Wang J., Gao J., Liu Ch., Wang J., 2010. High precision slope deformation monitoring model based on the GPS/Pseudolites technology in open-pit mine. Mining Science and Technology 20, 0126–0132.