Eskipazar Sarı Travertenleri için Kütlesel Bozunma ve Bozunma Sınıflaması

Yıl 2010, Cilt: 34 Sayı: 2, 113 - 132, 15.12.2010

Mutluhan Akın Aydın Özsan

Öz

Kalsiyum
karbonat bileşimli kimyasal sedimanter bir kaya türü olan traverten, diğer
birçok kaya türü ile kıyaslandığında güncel olarak kabul edilebilecek bir
oluşum yaşına sahiptir. Ancak fiziksel yapısı ve kimyasal bileşimi sebebiyle
travertenlerde bozunma kısa zaman aralığında etkili olabilmektedir. Traverten
yapıtaşı sektöründe yoğun olarak kullanılmakla birlikte, bu kayanın kütlesel ölçekteki
bozunma davranışı bugüne kadar araştırılmamıştır. Bu çalışmada, Türkiye’de
traverten sektöründe yoğun bir kullanım alanına sahip olan ve Anıtkabir
inşaatında da kullanılmış Eskipazar sarı travertenleri araştırma malzemesi
olarak seçilmiştir. Arazide farklı bozunma derecelerine sahip yüzleklerde
yapılan gözlemsel incelemeler ve kütlesel ölçümler ile sarı travertenlerin
bozunma mekanizması ortaya konmuştur. Bu çalışmalar sonucunda bozunmanın
değerlendirilmesine yönelik tanımlayıcı ölçütler hazırlanarak, nesnel ve pratik
bir bozunma sınıflaması önerilmiştir. Buna göre, sarı travertenlerde kütlesel
ölçekte taze, az bozunmuş, orta derecede bozunmuş ve ileri derecede bozunmuş
olmak üzere dört adet bozunma sınıfı ayırtlanmıştır. Sarı travertenler için
hazırlanan bu sınıflamanın mermercilik sektöründe bu kaya için yapılacak yeni
araştırmalara ve travertenlerin genelini kapsayan bozunma çalışmalarına ışık
tutacağı düşünülmektedir.         

Anahtar Kelimeler

Bozunma, Bozunma sınıflaması, Eskipazar, Traverten

Kaynakça

• Akın, M., 2010. A quantitative weathering classification system for yellow travertines. Environmental Earth Sciences, 61 (1), 47-61.
• Akın, M., Özsan, A., 2010. Evaluation of the long-term durability of yellow travertine using accelerated weathering tests. Bulletin of Engineering Geology and the Environment, (article online), DOI 10.1007/s10064-010-0287-x.
• Altunel, E., Hancock, P.L., 1993. Morphology and structural setting of Quaternary travertines at Pamukkale-Turkey. Geological Journal, 28, 335-346.
• Ayaz, M.E., Karacan, E., 2000. Sivas batısındaki traverten oluşumlarının yapı ve yüzey kaplama taşı olarak kullanılabilirliklerinin incelenmesi. Jeoloji Mühendisliği, 23-24 (1), 87-99.
• Ayaz, M.E., 2002. Travertenlerin değerlendirilmesinde yapılması gerekli incelemeler ve kullanım yeri seçimi. Cumhuriyet Üni. Mühendislik Fak. Dergisi, Seri A-Yerbilimleri C.19 (1), 11-20.
• Bacciarelli, R., 1993. A revised weathering classification for Mercia mudstone (Keuper Marl), The Engineering Geology of Weak Rock. Proc. of the 26th Annual Conf. of the Eng. Group of the Geo. Society, 169-174.
• Biryol, C., 2004. Neotectonics and evolution of the Eskipazar basin, Karabük-Turkey, Middle East Technical University The Graduate School of Natural and Applied Sciences, Ankara, M.Sc. thesis, 124 p (unpublished).
• Chandler, R.J., 1969. The effect of weathering on the shear strength properties of the Keuper Marl. Geotechnique, 19, 321-334.
• Dehghan, S., Sattari, G., Chehreh Chelgani, S., Aliabadi, M.A., 2010. Prediction of uniaxial compressive strength and modulus of elasticity for travertine samples using regression and artificial neural networks. Mining Science and Technology (China), 20 (1), 41-46.
• ISRM, 1981. Rock characterization, testing and monitoring. International Society of Rock Mechanics Suggested Methods, Pergamon Press, Oxford, 211 p.
• Kahraman, S., Günaydın, O., Fener, M., 2005. Determination of some physical properties of travertines from ultrasonic measurement. Proceedings of 1st International Symposium on Travertine, Özkul, M., Yağız, S. and Jones, B. (eds.), Denizli, 231-234.
• Kılıç, R., Ulamış, K., Varol, B., Gökten, E., Koçbay, A., 2005. Geotechnical assessment of the travertine (Kırşehir, Turkey). Proceedings of 1st International Symposium on Travertine, Özkul, M., Yağız, S. and Jones, B. (eds.), Denizli, 256-262.
• Kuterdem, N.K., 2005. Eskipazar (Karabük güneyi) ve Kuzey Anadolu Fay Zonu (KAFZ) arasındaki bölgenin morfo-tektonik özelliklerinin coğrafi bilgi sistemleri ile belirlenmesi. Hacettepe Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Ankara, Yüksek Lisans tezi, 94 s (yayımlanmamış).
• Mahmutoğlu, Y., Yüzer, E., Suner, F., Eriş, I., Eyüboğlu, R., 2003. Deterioration and conservation of the Dolmabahçe Palace (İstanbul) building stones. Proceedings of Industrial Minerals and Building Stones, IMBS 2003, 343-352.
• Özkul, M., Varol, B., Alçiçek, M.C., 2002. Denizli travertenlerinin petrografik özellikleri ve depolanma ortamları. MTA Dergisi, 125, 13-29.
• Pentecost, A. 2005. Travertine. Springer, 446 p., The Netherlands.
• Schneider, C., Ziesch, J., Bauer, J., Török, A., Siegesmund, S., 2008. Bauwerkskartierung zur Analyse des Verwitterungszustands an den Außenmauern des Schlosses von Buda (Budapest, Ungarn). Schriftenreihe Dt Geol Ges (SDGG), 59, 219-235.
• Sidraba, I., Normandin, K.C., Cultrone, G., Scheffler, M.J., 2004. Climatological and regional weathering of Roman travertine. Architectural and sculptural stone in cultural landscape. Prikryl, R., Siegel, P. (eds), Carolinum Press, Prague, 211–228.
• Sidraba, I., 2006. Weatherability of Roman travertine. Faculty of Material Science and Applied Chemistry, Institute of Silicate Materials, Riga Technical University, Latvia, Ph.D. thesis, (unpublished).