Ayrışma Özelliklerinin Elektriksel Özdirenç Tomografisi (EÖT) Yöntemi Yardımı İle Karşılaştırılması

Yıl 2011, Cilt: 35 Sayı: 2, 115 - 132, 15.12.2011

Ömer Ündül Atiye Tuğrul Halil Zarif

Öz

Kayaçların
ayrışma dereceleri ve derinlikleri, mühendislik çalışmalarının maliyetini,
etkinliğini ve devamlılığını etkileyen önemli jeo-mühendislik özelliklerdendir.
Ayrışma özellikleri temel, şevi tünel vb. çalışmaların ön araştırmaları
sırasında belirlenmelidir. Ayrışmanın tek türlü olmamasından ve yönlere göre
farklılık göstermesinden dolayı, yeraltının gerçeğe en yakın şekilde
tanımlanabilmesi için fazla sayıda sondaja ihtiyaç duyulmaktadır. Pek çok
çalışmada, sondaja göre daha geniş alanların, daha hızlı ve daha az masraflı
olarak tanımlanabilmesi ve bu alanlar hakkında bilgi toplanabilmesi için
Elektriksel Özdirenç Tomografisi (EÖT) Yöntemi kullanılmaktadır. Bu özellikleri
nedeniyle EÖT Yöntemi’nin, Bursa bölgesinde yüzeylenen piroksenit ve dunitlerin
ayrışma özelliklerinin tespitinde kullanılabilirliği araştırılmıştır. EÖT
çalışmaları üç hat boyunca gerçekleştirilmiştir. Bunlardan iki tanesi
dunitlerin bir tanesi ise piroksenitlerin üzerindedir. Çalışma alanında yapılan
yüzey gözlemleri sonucunda, dunitlerin ayrışmamış seviyeden, tamamen ayrışmış
seviyeye kadar; piroksenitlerin ise az ayrışmış seviyeden, tamamen ayrışmış
seviyeye kadar olduğu saptanmış, bu ayrışma seviyeleri üzerinde seçilen kesit
güzergâhlarında yapılan EÖT ölçümleri ile yüzey gözlem sonuçları ve laboratuvar
verileri karşılaştırılmıştır. EÖT çalışmaları sırasında, Wenner dizilimleri ile
dipol-dipol dizilimleri denenmiştir. Elde edilen veriler 2B ters çözüme tabi
tutularak elektriksel yapı modelleri oluşturulmuştur. Bu modeller, dunit ve
piroksenitlerin mühendislik özelliklerinin ayrışmaya bağlı değişimleri ile
birlikte değerlendilmiştir. Yapılan değerlendirmeler sonucunda, Wenner
diziliminin, özellikle dunitlerin ayrışma özelliklerinin belirlenmesinde, kullanılabilir
sonuçlar verdiği ortaya konmuştur.

Anahtar Kelimeler

Ayrışma, Dunit, Elektriksel özdirenç tomografisi (EÖT), Orhaneli, Piroksenit

Kaynakça

• ANON, 1995. The description and classification of weathered rocks for engineering purposes. Quaterly Journal of Engineering Geology, 28, 207-242.
• Barker, R., Rao, T.V., Thangarajan, M., 2001. Delineation of contaminant zone through electrical imaging technique. Current Science, 81 (3), 277–283.
• Beauvais, A., Ritz, M., Parisot, J.-C., Bantsimba, C., Dukhan, M., 2004. Combined ERT and GPR methods for investigating two-stepped lateritic weathering system. Geoderma 119, 121–132.
• Cavinato, G.P., Di Luzio, E., Moscatelli, M., Vallone, R., Averardi, M., Valente, A., Papale, S., 2006. The new Col di Tenda tunnel between Italy and France: integrated geological investigations and geophysical prospections for preliminary studies on the Italian side. Engineering Geology, 88 (1–2), 90–109.
• Ceryan, S., 2008. New chemical weathering indices for estimating th mechanical properties of rocks: A case study from the Kürtün Granodiorite, NE Turkey. Turkish Journal of Earth Sciences, 17, 187-207.
• Chandra, S., Dewandel, B., Dutta, S., Ahmed, S., 2010. Geophysical model of geological discontinuities in a granitic aquifer: Analyzing small scale variability of electrical resistivity for groundwater occurrences. Journal of Applied Geophysics, 71, 137–148.
• Cosenza, P., Marmet, E., Rejiba, F., Cui, Y.J., Tabbagh, A., Charlery, Y., 2006. Correlations between geotechnical and electrical data: a case study at Garchy in France. Journal of Applied Geophysics, 60, 165–178.
• Dahlin, T., Bjelm, L., Svensson, C., 1999. Use of electrical imaging in site investigations for a railway tunnel through the Hallandsås Horst, Sweden. Quarterly Journal of Engineering Geology, 32, 163–172.
• Dahlin, T., Owen, R., 1998. Geophysical investigations of alluvial aquifers in Zimbabwe. Proceedings of the 4th EEGS Meeting. Barcelona, 14– 17 September 1998, 151–154.
• Danielsen, B.E., Dahlin, T., 2009. Comparison of geoelectrical imaging and tunnel documentation at the Hallandsås Tunnel, Sweden. Engineering Geology, 107, 118–129.
• Drahor, M.G., Göktürkler, G., Berge, A.M., Kurtulmus, T.Ö., 2006. Application of electrical resistivity tomography technique for investigation of landslides: a case from Turkey. Environmental Geology, 50, 147–155.
• Emre, H., 1986. Orhaneli ofiyolitinin jeolojisi ve petrolojisi. İstanbul Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul, Doktora Tezi, 165 s (yayımlanmamış).
• Ganerød, G.V., Rønning, J.S., Dalsegg, E., Elvebakk, H., Holmøy, K., Nilsen, B., Braathen, A., 2006. Comparison of geophysical methods for sub-surface mapping of faults and fracture zones in a section of the Viggja road tunnel, Norway. Bulletin of Engineering Geology and the Environment, 65 (3), 231–243.
• Gay, D.A., Morgan, F.D., Vichabian, Y., Sogade, J.A., Reppert, P., Wharton, A.E., 2006. Investigations of andesitic volcanic debris terrains: Part 2 — Geotechnical. Geophysics 71, B9–B15.
• Giao, P.H., Weller, A., Hien, D.H., Adisornsupawat, K., 2008. An approach to construct the weathering profile in a hilly granitic terrain based on electrical imaging. Journal of Applied Geophysics, 65, 30–38.
• Godio, A., Strobbia, C., Bacco, G., 2006. Geophysical characterisation of a rockslide in an alpine region. Engineering Geology, 83, 273– 286.
• Gökçeoğlu, C., Zorlu, K., Ceryan, S., Nefeslioglu, H.A., 2009. A comparative study on indirect determination of degree of weathering of granites from some physical and strength parameters by two soft computing techniques. Materials Characterization, 60, 1317-1327.
• Griffiths, D.H., Barker, R.D., 1993. Twodimensional resistivity imaging and modelling in areas of complex geology. Journal of Applied Geophysics, 29, 211–226.
• ISRM, 1981. Rock Characterization, Testing and Monitoring: ISRM Suggested Methods. Pergamon, Oxford. 211 p.
• Kılıç, R., 1999. A unified alteration index (UAI) for mafic rocks. Environmental and Engineering Geosciences, 4, 475–483.