Sarıgöl Fay Zonu Boyunca Meydana Gelen Deformasyonların Nedenleri Üzerine Bir Araştırma

Yıl 2011, Cilt: 35 Sayı: 2, 151 - 174, 15.12.2011

Yalçın Koca Hasan Sözbilir Bora Uzel

Öz

Bu çalışmada, Sarıgöl Fay Zonu boyunca
gözlenen yüzey deformasyonları incelenmiştir. Sarıgöl kasabası, Gediz
Grabeni’nin güneydoğu ucunda yer alır. Çalışma alanında yüzlek veren birimler,
alttan üste doğru, Menderes Masifi’ne ait metamorfik kayalar, Pliyo–Pleyistosen
yaşlı Asartepe formasyonu ve Holosen yaşlı alüvyonlardır. Asartepe formasyonu
zayıf çimentolanmış kırıntılı kayaçlardan oluşmaktadır ve metamorfik kayaçları
uyumsuzlukla örtmektedir.  Haritalanan
faylar, Sarıgöl alanını üç bloğa ayırır. Sarıgöl yerleşim alanını kat eden
faylardan biri (Sarıgöl Fayı) kanallarda, asfalt yolda ve evlerin duvarlarında
deformasyonlara neden olmuştur. 2000 yılında Sarıgöl Fayı’nın yüzey
deformasyonu boyunca meydana gelen düşey yer değiştirme miktarları 20 – 45 cm olarak ölçülmüştür.
2010 yılında aynı hatta ölçülen yer değiştirme miktarları 1.00 – 1.25 m’dir.
Çalışmada, on yıllık dönem içinde meydana gelmiş olan 60 – 85 cm’lik ilave
oturmaların nedenleri araştırılmıştır. Listrik-normal büyüme fayı olarak
tanımlanan Sarıgöl Fayı’nın düşen bloğu üzerinde gelişen fay cebinde, zemin
tabakaları fayın konveks şekilli aynasına doğru eğimlidir. Bu cepte, yüzeyden
itibaren 9.0 – 11.5 m
derinliğinde, geçirimsiz özellikte, CH-tipi killer ve bu kil seviyesinin
üzerinde de silt ve kum tabakaları yer almaktadır. Fayın aynası ve geçirimsiz
kil tabakası üzerinde yer alan üçgende, aşırı yağışlar sonrasında yüzey suları
birikmektedir. Listrik faya doğru eğim kazanmış kumlu zeminlerin yağışlar
sonrasında su ve eğimin etkisi ile borulanarak fay açıklığından kaçtığı tahmin
edilmektedir. Açıklık oluşumu, konveks fay yüzeyinde düşen fay bloğunun dönme
hareketiyle açıklanmıştır. Diğer taraftan, su seviyesi düşümü her metrede
yaklaşık 1 ton/m²’lik fazladan bir gerilme oluşturmuş ve normal
konsolide olmuş killi zeminler yeniden konsolidasyona uğramıştır. 2000 – 2010
yılları arası kuraklık problemi ve aşırı su çekimine bağlı olarak yeraltısu
seviyesinin düşümüyle gelişen alansal oturmalar (sübsidans) ve sismik
aktiviteyle fay bölgesi boyunca meydana gelen düşey yer değiştirmeler, bu
çalışmada ayrıntılı olarak incelenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Gediz grabeni, Güncel deformasyon, Listrik normal fay, Mühendislik jeolojisi, Sarıgöl

Kaynakça

• Arpat, E., Bingöl, E., 1970. Ege Bölgesi graben sisteminin gelişimi üzerine düşünceler. Maden Tetkik ve Arama Estitüsü Dergisi, 73, 1-9.
• ASTM D 2435-96, 2003. Standart test medhod for one-dimensional consolidation porperties of soils. Annual Book of ASTM Standarts: 04.08, West Conshocken, 238–247.
• Aytekin, M., 2000. Deneysel Zemin Mekaniği. Akademi Yayınevi, Trabzon, 264 s.
• Bowles, J. E., 1998. Foundation Analysis and Design (2nd edition). McGraw-Hill, New York, 1175 p.
• Koca, M. Y., Kıncal, C., 2001. The geotechnical properties of the Sarıgöl province (Manisa, Turkey). 4th International Symposium on Eastern Mediterranean Geology, Isparta, Turkey, 21-25 May, Proceedings, 463–480. http://www.koeri.boun.edu.tr/ Kandilli Deprem Araştırma ve Gözlem Enstitüsü (KOERI), 2011. Boğaziçi Üniversitesi, Elektronik belge.
• Koca, M. Y., Sözbilir, H., Özer, S. ve Kıncal, C., 2000. Manisa ili Sarıgöl ilçesi yerleşim alanına ait jeolojik etüt raporu. Dokuz Eylül Üniversitesi, Mühendislik Fakültesi Jeoloji Mühendisliği Bölümü, Araştırma Raporu.
• Sarıgöl Gazetesi, 2010. Aylık bağımsız gazete. Sarıgöl, 154-155, s. 9.
• Seyitoğlu, G., Scott, B. C., 1991. Late Cenozoic crustal extension basin formation in West Turkey. Geological Magazine, 128, 155-166.
• Temiz, H., Gürsoy, H., Tatar, O., 1998. Kinematic of late Pliocene-Quarternary normal faulting in the southeastern end of the Gediz Graben, Western Anatolia, Turkey. International Geology Review, 40, 638-646.
• Tokimatsu, K., 1988. Penetration test for dynamic problems. Penetration Testing. ISOPT-1, De Ruiter (Ed.), Balkema, Rotterdam, 117-136.
• Wroth, C. P., Wood, D. M., 1978. The correlation of index properties with some basic engineering properties of soils. Canadian Geotechnical Journal, 15 (2), 137-145.