Kargabedir Tepe (Ankara-Eskişehir Karayolu) Bölgesinin Kaya Düşmesi Duyarlılığının İnsansız Hava Aracı (İHA) Görüntüleri Kullanılarak Konik Yayılım Yaklaşımıyla Değerlendirilmesi

Yıl 2019, Cilt: 43 Sayı: 2, 187 - 210, 15.01.2019

Aycan Kalender Harun Sönmez

https://doi.org/10.24232/jmd.654900

Cited By: 1

Öz

Kaya düşmesi olayı Varnes (1978) tarafından, dik yamaçlardaki eklemli kaya kütlelerinden serbestleşen kaya
bloklarının eğim aşağı yüksek hızda hareket ettiği bir duraysızlık türü olarak tanımlanmaktadır. Kaynak bölgesindeki
kaya bloğu serbest kaldığı noktadan itibaren bir yörünge boyunca enerjisi sönümlenip durana kadar hareketine eğim
aşağı devam eder. Deterministik yaklaşımlarda gerek yamaç yüzeyine ve gerekse bloğa ait çok sayıda fiziksel ve
mekanik parametre girdi olarak kullanılmakta olup, bu nedenle sonuçların gerçekçiliği de bu fazla sayıdaki girdi
parametresiyle yakın ilişkilidir. Bunun bir yansıması olarak özellikle bölgesel ölçekte kaya düşmesi haritalarının
hazırlanmasında pratik değeri oldukça yüksek olan ampirik yaklaşımlar tercih edilmektedir. Bu ampirik yaklaşımlardan
Jabodeyoff ve Labiouse (2011) tarafından önerilen konik yayılım yaklaşımı sadece kaynak alan haritası ve sayısal
yükseklik modelini (SYM) girdi parametresi olarak kullanması sebebiyle oldukça pratik olup, büyük alanların
bölgesel olarak kaya düşmesi açısından değerlendirilmesinde öne çıkmaktadır. Bu çalışmada, SYM üzerinde olası
yayılım zonunun belirlenmesi ilkesini temel alan bu yöntemin sınanması amacıyla Kargabedir Tepe kaya düşmesi
bölgesinde çeşitli saha çalışmaları geçekleştirilmiştir. Kargabedir Tepe’deki saha çalışmaları kapsamında inceleme
alanının yüksek çözünürlüklü SYM’nin elde edilmesi amacıyla bir dron (insansız hava aracı -İHA) kullanılarak
bölgenin yüksek çözünürlüklü hava fotoğrafları alınmıştır. Bölgeye ait 40 X 40 cm çözünürlüğe sahip bir sayısal
yükseklik modeli ve 5X5 cm çözünürlüklü ortorektifiye hava fotoğrafı oluşturulmuştur. Çalışma sahasına ait SYM
kullanılarak konik yayılım yaklaşımıyla farklı enerji çizgi açısı değerleri için yayılım zonu haritaları üretilmiştir.
Ayrıca bölgedeki mevcut düşmüş bloklarının konumları belirlenmiş ve en-boy-yükseklikleri ölçülmüştür. Buna
ek olarak düşen kaya bloklarının boyutları ve konumları ortorektifiye fotoğrafı üzerinde de belirlenmiş ve sahada
yapılan ölçümlerle uyumlulukları sınanmıştır. Saha ve ortorektifiye fotoğraftan elde edilen bloklara ilişkin en-boyyükseklik
ölçümlerinin birbirleriyle uyumlu olduğu sonucuna varılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Kaya düşmesi, konik yayılım yaklaşımı, insansız hava aracı (İHA), sayısal yükseklik modeli (SYM)

Kaynakça

• Azzoni, A., de Freitas, M. H., 1995. Experimentally gained parameters, decisive for rock fall analysis. Rock Mechanics and Rock Engineering, 28, 2, 111–124. Artuç, E. F., 2014. Susuz Köyü (Çubuk -Ankara) ve Yakın Çevresinin Kaya Düşme Potansiyelinin Araştırılması, Hacettepe Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Ankara, Yüksek Mühendislik Tezi, 92 s (yayımlanmamış). Broili, L., 1973. In situ tests for the study of rockfall. Geol. Appl. e Idrogeol., 8, 1. Bozzolo, D., Pamini, R., 1986. Modello matematico per lo studio della caduta dei massi. Copons, R., Vilaplana, J. M., Linares, R., 2009. Rockfall travel distance analysis by using empirical models (Solà d’Andorra la Vella, Central Pyrenees). Natural Hazards and Earth System Science, 9, 6, 2107–2118. Corominas, J., 1996. The angle of reach as a mobility index for small and large landslides. Canadian Geotechnical Journal, 33, 260–271. Chau, K.T., Wong, R.H.C., Lee, C. F., 1996. Rockfall Problems in Hong Kong and some new experimental results for coefficients of Restitution. International Journal of Rock Mechanics and Mining Sciences, 35, 4–5, 662– 663. Derron, M.H., Stalsberg, K., Sletten, K., 2016. Method for the Susceptibility Mapping of Rock Falls in Norway. Technical Report, Trondheim, Norway. Evans, S.G.; Hungr, O., 1993. The assessment of rockfall hazard at the base of talus slopes. Canadian Geotechnical Journal, vol. 30, no. 4. pp. 620–636. Gerber, W., Beurteilung des Prozesses Steinschlag. Birmensdorf: Herbstkurs Poschiavo, Kursunterlagen, 1994. Heim, A., 1932. Bergsturtz und Menschenleben. Zurich: Fretz und Wasmuth. Jaboyedoff, M., Labiouse, V., 2003. Preliminary assessment of rockfall hazard based on GIS data. Rock Mechanics, 575–578. Jaboyedoff, M. and Labiouse, V., 2011. Technical note: Preliminary estimation of rockfall runout zones. Natural Hazards and Earth Systems Science, 11, 3, 819–828. Kalender A, 2017. Konik yayilim yaklaşimiyla kaya düşmesi potansiyelinin değerlendirilmesine yönelik bir yöntem önerisi. Hacettepe Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Ankara, Doktora tezi, 172 s (yayımlanmamış). Larcher, V., Simoni, S., Pasquazzo, R., Strada, C., Zampedri, G., Berger, F., 2012. WP6 guidelines Rockfall and Forecast systems, Italy. Ritchie Arthur M., 1963. Evaluation of Rockfall and its Control. Stability of Rock Slope Vol 17, Highway Research Board, National Academy of Sciences-National Research Council, Washington, DC, 13–28. Troisi, C., Berger, F, Dorren, L., Protection de la viabilité alpine, PROVIALP project report, 2008. Ulusoy, İ., Şen, E., Tuncer, A., Sönmez, H., Bayhan, H., 2017. 3D Multi-view Stereo Modelling of an Open Mine Pit Using a Lightweight UAV. Geology Bulletin of Turkey, 60, 223–241. Varnes, D. J., 1978. Slope movements: types and processes. Transportation Research Board, Washington, DC: Special Report No. 176. Volkwein, A., Schellenberg, K., Labiouse, V., Agliardi, F., Berger, F., Bourrier, F., Dorren, L. K. A., Gerber, W., Jaboyedoff, M., 2011. Rockfall characterisation and structural protection - A review, Natural Hazards and Earth Systems Sciences, 11, 9, 2617–2651. Zhao, T., Crosta, G. B., Utili, S., De Blasio, F. V., 2017. Investigation of rock fragmentation during rockfalls and rock avalanches via 3-D discrete element analyses. J. Geophysical Res. Earth Surf., 122, 678– 695.