Geology of Metaophiolite at Kazdağ Massive Balıkesir and the Its Evaluation in Terms of Titanium Content

Yıl 2009, Cilt: 33 Sayı: 2, 75 - 116, 01.11.2009

Yalçın Şentürk Taner Ünlü

Öz

In this study, stratigraphical position of metaophiolite metadunite, amphibolite/metagabbro of Kazdağ Massive Balıkesir is determined and they are examined for their titanium contents. Metaophiolite in Kazdağ Massive, composed of high-degree metamorphic rocks amphibolite facies , are called as Tozlu Formation. This unit contains metadunites, amphibolites and metaperidotites and overlain by Fındıklı Formation, composed of amphibole gneiss and marble sequence, with a tectonic contact. Sarıkız Formation which is formed by marbles, comes over Tozlu Formation with a conformable boundary and overlain by Sütüven Formation, which is dominantly composed of gneisses. Titanium ores have primary and secondary bedding types. The important rock types for the primary beddings are anorthosite, gabbro and norite. The source of amphibolites in Tozlu Formation is originated from gabbroic rocks on the bases of fieldwork and mineralogical – petrographical methods. Under this scope, ore microscopy of samples are studied. In addition, in order to obtain the titanium content in the study area 23 samples are objected to chemical analyses. The result of these analyses and the relationship of titanium with other elements; Fe, Co, Cr, Ni, Cu and Zn; are discussed and evaluated. As a result of mineralogical and petrographical studies and chemical analyses, the area of Kazdağ metaophiolite do not seem encouraging for titanium mineralization under today’s conditions.

Anahtar Kelimeler

Balıkesir, Kazdağ Massive, Tozlu Formation, Metaophiolite, Titanium, Geochemistry.

Kazdağ Masifi Balıkesir Metaofiyolitinin Jeolojisi ve Titan İçeriği Açısından Değerlendirilmesi

Öz

Bu çalışmada; Kazdağ masifi Balıkesir metaofiyolitinin metadunit, amfibolit/metagabroların stratigrafik konumları belirlenmiş ve bu kayaçların titan içeriği açısından değerlendirilmesi yapılmıştır. Yüksek dereceli metamorfik kayaçlardan amfibolit fasiyesi oluşan Kazdağ masifi içerisindeki metaofiyolit, Tozlu formasyonu olarak adlandırılmıştır. Metadunit, amfibolit ve metaperidotitlerden oluşan bu birim, amfibol gnays ve mermer ardalanmasından oluşan Fındıklı formasyonu üzerine tektonik dokanakla gelmektedir. Tozlu formasyonunun üzerine ince bir gnays seviyesi ile mermerlerden oluşan Sarıkız formasyonu, Sarıkız formasyonunun üzerine ise tektonik dokanakla gnayslardan oluşan Sütüven formasyonu gelmektedir. Titan cevherlerinin birincil ve ikincil yataklanma tipleri vardır. Birincil yataklar için önemli yankayaç türleri anortozit, gabro ve noritlerdir. Çalışma sahasındaki Tozlu formasyonu içerisindeki amfibolitlerin gabroik kayaçlardan türediği, mineralojik-petrografik yöntemlerle saptanmıştır. Ayrıca, alınan örneklerde cevher mikroskobisi çalışmaları da yapılmıştır. Bunların sonucunda derlenen 23 adet örnekte jeokimyasal analizler yapılmıştır. Bu kimyasal analizler sonucunda örneklerin titan içeriği açısından değerlendirilmesi ve titan elementinin Fe, Co, Cr, Ni, Cu ve Zn elementleri ile olan ilişkileri tartışılmıştır. Mineralojik-petrografik çalışmalar ve kimyasal analizler sonucunda, Kazdağ metaofiyolitinin yer aldığı sahanın, titan cevherleşmesi açısından bugünkü koşullarda cevher sayılabilecek biçimde ümitli olmadığı saptanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Balıkesir, Kazdağ Masifi, Tozlu Formasyonu, Metaofiyolit, Titan, Jeokimya.

Kaynakça

• Altınlı, E. 1973. Bilecik Jurasiği. Cumhuriyetin 50. Yılı Yerbilimleri Kong. Tebliğleri, MTA Enstitüsü, 103-111.
• Aslaner, M. 1965. Etude geologique et petrographique de la region d’EdremitHavran. MTA Enstitüsü, Publication No. 119.
• Bilgin, T. 1969. Biga Yarımadası’nın güneybatı kısmının jeomorfolojisi. İst. Üniv. Coğ. Ens., Yayın No: 55, 1-273.
• Bingöl, E.1968. Contribution a’l’ etude geologique de laportie centrale et sud. Est du Masif de Kazdağ (Turquie). These Fac. Sci. Univ.,189 p., Nancy (Fransa).
• Bingöl, E. 1969. Kazdağ Masifi’nin merkezi ve güneydoğu kısmının jeolojisi. MTA Enst. Dergisi, Sayı 72, s. 110-123, Ankara.
• Bingöl, E. 1971. Fiziksel yaş tayini metodlarını sınıflama denemesi ve Rb-Sr ve K-Ar metodlarının Kazdağ’da bir uygulaması. TJK Bülteni, 14, 1-16.
• Bingöl, E., Akyürek, B. ve Korkmazer, B. 1973. Biga Yarımadası’nın jeolojisi ve Karakaya formasyonunun bazı özellikleri. Cumhuriyetin 50. Yılı Yerbilimleri Kongresi Tebliğleri, MTA, s. 70-77, Ankara.
• Bingöl, E. 1976. Batı Anadolu’nun jeotektonik evrimi. MTA Dergisi, Sayı 86, 14-30.
• Coleman, R. G. 1977. Ophiolites-Ancient Oceanic Lithosphere. U.S.A., pp. 42-43.
• Duru, M., Pehlivan, Ş., Şentürk, Y., Yavaş, F. and Kar, H. 2004. New results on the lithostratigrapy of the Kazdağ Massif in nortwest Turkey. Turkish journal of Earth Sciences, A special issue commemorating Okan Tekeli, pp. 177-186.
• Force, E. R. 1976. Titanium Content and Titanium Portitioning in Rocks. Geological Survey, Proffesional Paper 959.
• Geis, H. 1953. Kuzey Kazdağı’nın jeolojik yapısı. MTA Rapor No: 2250 (yayınlanmamış).
• Gözler, M.Z., Ergül, E., Akçaören, F., Genç, Ş., Akat, U. ve Acar, Ş. 1984. Çanakkale Boğazı doğusu Marmara Denizi güneyi Bandırma- Balıkesir- Edremit ve Ege Denizi arasındaki alanın jeolojisi ve komplikasyonu. MTA Rapor No: 7430 (yayınlanmamış).
• Gözler, M.Z. 1986. Kazdağ batısı Mıhlıdere Vadisi’nin jeolojik petrografik incelenmesi. TJK Bülteni, C. 29, 133-142.
• Granit, Y. and Tintant, H. 1960. Observation preliminaires surle Jurassique de la region de Bilecik (Turquie). C.R. Acad. Sc. Paris, 251, 1801-1803.
• Gümüş, A. 1964. Contribution al’etude geologique de secteur serpentrional de Kalabak Köy region D’Edremit, Turquie. MTA Enstitüsü, Publication No. 117.
• Kaaden, G. 1957. Çanakkale-Biga- Edremit yarımadası bölgesindeki jeolojik saha çalışmaları ve maden yatakları hakkında rapor. MTA Rapor No: 2661 (yayınlanmamış).
• Ketin, İ. 1966. Anadolunun tektonik birlikleri. MTA Dergisi, 6, 20-34.
• MTA ve İTÜ. Baskıda. Biga yarımadasının genel ve ekonomik jeolojisi. Özel yayın serisi, MTA (ed. Yüzer E. ve Tunay G.), Ankara.
• Okay, A.1. 1984. Kuzeybatı Anadolu’da yer alan metamorfik kuşaklar. Ketin Sempozyumu, TJK Bülteni, s. 83-92.
• Okay, A.I., Siyako. M. ve Bürkan. K.M. 1990. Biga Yarımadası’nın jeolojisi ve tektonik evrimi. TPJD Bülteni, 2/1, 83-121.
• Okay, A.I., Siyako, M. and Bürken, K.A. 1991. Geology and tectonic evolution of the Biga Peninsula, nortwerstern Turkey. Bull. Technical University İstanbul, v. 44, pp. 191-256, İstanbul.
• Okay, A.I. and Tüysüz. O. 1999. Tethyan sutures of northern Turkey: In ‘The Mediterranean Basins: Tertiary extension within the Alpine orogen’ (ed. B. Durand, L. Johvet, F. Horvath and M. Seranne). Geological Society London, Special Publication 156, 475-515.
• Okay, A.I. and Satır, M. 2000. Coavel plutonism and metamorphism in a latest Oligocene metamorphic core complex in nortwest Turkey. Geol. Mag. 137, pp. 495-516.
• Papanikolau, D.J. and Demirtaşlı, E. 1987. Geological corralations between the Alpine segments of the Hellenides Balkannides and Taurides–Pondides, PreVariscan and Variscan events in the Alpine- Mediterrenean mountain belts (ed. H. W. Flügel, F. P. Sassi and P. Grecula), Alfa Publishers Bratislava, 387-396.
• Schuiling, R. D. 1959.Uber eine praherzynische faltungsphase im Kazdağ Kristalin. MTA Enstitüsü Bülteni, 53, 89-93.
• Siyako, M., Bürkan, K.A. ve Okay. A.İ. 1989. Biga ve Gelibolu yarımadalarının Tersiyer jeolojisi ve hidrokarbon olanakları. TPJD Bülteni, 1/3, 183-199.
• Şengör, A.M.C. and Yılmaz, Y. 1981. Tethyan evolution of Turkey: A plate tectonic approach. Tectonophysics 75, 181-241.
• Şentürk, Y. 2005. Kazdağ masifi (Balıkesir) metadunit, amfibolit/metagabroların jeolojisi ve titan içeriği açısından değerlendirilmesi. Ankara Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi, 94 s., Ankara (yayınlanmamış).
• Yaşar, M. 1993. Titanyum oluşum jeolojisi ve ekonomisi. MTA Derleme No: 9430, Ankara.