Geologıcal Characterıstıcs of Soıls Used ın Geophagy Bor-Emirgazi

Yıl 2009, Cilt: 33 Sayı: 2, 143 - 172, 01.11.2009

Mehmet Şener Gülüstan Çakar

Öz

The aim of this study was to determine the mineralogical and geochemical properties of the rocks and/or soils consumed for making grape molasses and "eating" which is called geophagy. For this purpose 12 samples were collected from the regions of Niğde Bor, Ulukışla and Aksaray-Emirgazi and full rock analyses were carried out including XRD. As a result; clay, mica, carbonate calcite, dolomite , cristobalite, amphibole, quartz, feldispar and opal-CT minerals were detected. Elemental and trace element analyses were carried out on all samples. Elemental analyses results showed that elements such as CaO+Al2O+Fe2O3 in Bor; CaO+Si2O+Fe2O3 in Ulukışla; CaO+MgO in Emirgazi regions were dominant. According to trace elemet analyses, concentrations of Sr, Ba, Ce, Zn and As in Bor; U, Ce, Ba, Zr, Sr, Ni in Ulukışla and Ba, Sr, La, Ce, Co, Zr elements in Emirgazi regions drew attention. As a result of these analyses we can say that all samples are lacustrine sediments that are claystone, travertine and dolomite and Neogene aged.

Anahtar Kelimeler

Anaemia, children, lack of iron, Geophagy, women, mineralogy, Niğde, pica, medical geology, soil eating disease.

Toprak Yeme Hastalığında Jeofaji Kullanılan Toprakların Jeolojik Özellikleri Bor-Emirgazi Bölgesi

Öz

Bu çalışmada, Niğde ve yakın yöresinde gerek pekmez yapımında, gerekse toprak yemede tüketilen toprak ve/veya kayaçların mineralojik ve jeokimyasal özelliklerin belirlenmesi amaçlanmıştır. Bu amaçla Niğde Bor, Ulukışla ve Aksaray-Emirgazi yöresinden 12 adet örnek derlenmiş ve örnekler üzerinde XRD tüm kayaç analizleri gerçekleştirilmiştir. Bu analizler sonucunda kil, mika, karbonat kalsit, dolomit , kristobalit, amfibol, kuvars, feldispat ve opal-CT mineralleri belirlenmiştir. Örneklerin tümünde iz element ve ana element analizleri gerçekleştirilmiştir. Ana element dağılımlarında Bor yöresinde CaO+Al2O+Fe2O3; Ulukışla yöresinde CaO+SiO2+Fe2O3; Emirgazi yöresinde CaO+MgO egemenliği gözlenirken, iz element analizinde Bor yöresi örneklerde Sr, Ba, Ce, Zn ve As; Ulukışla yöresinde U, Ce, Ba, Zr, Sr, Ni; Emirgazi yöresinde ise Ba, Sr, La, Ce, Co, Zr elementleri dikkat çekmektedir. Kullanılan tüm örnekler Neojen yaşlı gölsel çökellerden derlenmiş olup, özellikle altere olmuş kesimlerdeki halen kazılabilir bölümler tüketilerek kullanılmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Anemi, çocuk, demir eksikliği, jeofaji, kadın, mineraloji, Niğde, pika, tıbbi jeoloji, toprak yeme hastalığı.

Kaynakça

• Akçay, A., E. ve Dönmez, M., 2005. 1/100.000 ölçekli Türkiye Jeolojisi Haritaları, Aksaray-L30 Paftası. Rapor No:50, 3-8 s., Ankara.
• Arcasoy A., 1994. Türkiye'de geophagia (Toprak yeme alışkanlığı). Ankara Üniversitesi Basımevi, 1-50, Ankara.
• Atabey, E. ve Ayhan, A., 1986. Niğde-UlukışlaÇamardı-Çiftehan yöresinin jeolojisi. MTA Raporu, Rapor No: 957.
• Batum, İ., 1978. Nevşehir güney batısındaki Göllüdağ ve Acıgöl volkanitlerinin jeokimyası ve petrolojisi. Yerbilimleri Dergisi, Cilt 4, Sayı:1-2, 70-78s. Ankara.
• Bilgin, Z. R., Metin, Y., Çörekçioğlu, E., Bilgiç, T. ve Şan, Ö., 1997. Bozburun-MarmarisKöyceğiz-Dalaman (Muğla) dolayının jeolojisi. MTA Rap. No:10008 (yayımlanmamış), Ankara.
• Blumenthal, M. N., 1952. Toroslarda yüksek Aladağ silsilesinin coğrafyası stratigrafisi ve tektoniği hakkında yeni etütler. M.T.A. yayınları, Seri D, No:6, Ankara.
• Demirtaşlı, E., Bilgin, A. Z., Erenler, F., Işıklar, S., Sanlı, D. Y., Selim, M. ve Turhan, N., 1973. Bolkardağlarının Jeolojisi. Cumhuriyeti’in 50. Yılı Yerbilimleri Kongresi, M.T.A. Özel Yayın, 42-57s. Ankara.
• Göncüoğlu, M. C., 1977. Niğde masifinin jeolojisi. M.T.A. Yayınları, Derleme Raporu No: 7856, 7-80s. Ankara.
• Göncüoğlu, M. C., 1981. Niğde masifi’nin jeolojisi. İç Anadolu’nun Jeolojisi Sempozyumu, TJK 35. Bilimsel ve Teknik Kurultayı, 16-19s.
• Göncüoğlu, M. C., 1985. Niğde Masifinin batı yarısının jeolojisi M.T.A. Raporu, Rapor No: 1858, 48,50-55, 58-61s. Ankara.
• Karoui A. and Karoui H., 1992. Pica in Tunusian children. Results of a survey in a polyclinic of the Tunusian social security national administration. Paediatrie 48(7- 8):565-9.
• Ketin, İ., 1966. Tectonic Units of Anatolia (Asia Minor). Bull. Miner Expl. Inst. Turk., 23- 34, Türkiye.
• Koç A., Erel Ö., Ateş A. and Avcı Ş., 1995. Iron deficiency and anemia in children with pica. Xlllth Meeting of the International Society of Haematology (European&African division), 3-8 September, Abstract Book, 745s, IstanbulTürkiye.
• Konak, N., Hepşen, N., Öztürk., E. M., Öztürk, Z., Çakmakoğlu, A., Göktaş, F., Sarıkaya, H., Armağan, F., Çatal, E. ve Serdaroğlu, M., 1997. Menderes masifi G.GD’sundaki Mesozoyik istiflerinin karşılaştırmalı stratigrafileri ve konumları. TJK, Bildiri özleri.
• Özcan, A., Göncüoğlu, M. C., Turhan, N., Şentürk, K., Uysal, S. ve Işık, A., 1990. Konya-Kadınhanı-Ilgın dolayının temel jeolojisi. MTA. Der. Rap. No:9535 (yayımlanmamış), Ankara.
• Recor WG Jr. 1989, Pica: Its frequency and significance in patients with iron deficiency anemia due to chronic gastrointestinal blood loss. J., Gen Intern Med 4(6):512-3.
• Robinson B. A, Tolan W., Golding-Beecher O., 1990. Childhood picasome aspects of the clinical profile in Manchester. West Indian Med. J., 39(1):20-6, Jamaica.
• Şenel, M. N., Öztürk, E. M., Özdemir, T., Kadınkız, G., Metin, Y., Öcal, H., Serdaroğlu, M. ve Örçen, S., 1994. Fethiye (Muğla)-Kalkan (Antalya) ve kuzeyinin jeolojisi. MTA Rap. No:9761 (yayımlanmamış), Ankara.
• Tıbbi Jeoloji. MTA Jeoloji Etüdleri Dairesi. www.mta.gov.tr/v1.0/daire.../index.php?id =tıbbi_jeoloji.
• Turkecan, A., Akcay, A. E., Satir, M., Donmez, M., Ercan, T., 2003, Melendiz Dağları (Niğde) volkanizması, 56. Türkiye Jeoloji Kurultayı, Bildiri Özleri Kitabı, s. 16,17.
• Ulu, Ü., Bulduk, A. K., Ekmekçi, E., Karakaş, M., Öcal, H., Arbas, A., Şaçlı, L., Taşkıran, M. A., Adır, M., Sözeri, Ş. ve Karabıyıkoğlu, M., 1994. İnlice-Akkise ve Cihanbeyli-Karapınar alanının jeolojisi, MTA. Der. Rap. No:9720 (yayımlanmamış), Ankara.
• Yoldaş, R., 1973. Niğde-Ulukışla bitümlü şist alanının jeolojisi ve ekonomik olanakları, yayımlanmamış MTA raporu, No:5050.
• Yver A., Leverger G., Iniguez J. L., Gouraud, F., Lamour, C., Gamier, R., Turbier, C., Delour, M. ve Lasfargues, G., 1991. Lead Poisoning in children. Asropos of 129 cases, Arch Fr. Pediatr 48(3):185-8.